پرونده ثبت جهانی ژئو پارك ارس در یونسكو در دست بررسی است و در صورت تایید كارشناسان شورای عالی ژئوپارك‌های جهان، عنوان دومین ژئوپارك ثبت شده كشورمان را پس از ژئوپارك قشم به خود اختصاص می‌دهد.
ژئوپارك طبق تعریف یونسكو گستره‌ای است با مرزهای كاملاً آشكار و پهنه كافی كه دربرگیرنده چند پدیده زمین‌شناسی كمیاب و برجسته بوده و در آن گستره جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی ارزشمند نیز یافت شود، این گستره باید از برنامه‌های مدیریت گسترش و بهره‌برداری و طرح‌های حفاظتی برخوردار باشد و توان بالا بردن سطح اقتصادی جامعه محلی و جلب همكاری‌های مردمی را دارا باشد.
ژئوپارك ها در واقع سایت های زمین شناختی منحصربه فردی هستند كه در كنار جوامع محلی قرار دارند و آنها می توانند چنین میراث طبیعی و زمینی را در كنار خود حفظ كنند.
قشم درحال حاضر تنها ژئوپارك ثبت شده ایران، خاورمیانه و منطقه غرب آسیا در یونسكو است. این منطقه در سال 1385 برای نخستین بار به شبكه جهانی ژئوپارك‌ها پیوست و در سال 1391 به دلیل كم‌كاری در اجرای برخی شاخص‌های جهانی از این شبكه خارج شد.
این ژئوپارك در سال 1396 بار دیگر موفق شد نظر كارشناسان شبكه جهانی ژئوپارك‌ها را جلب و كارت سبز یونسكو را دریافت كند، حالا ایران تصمیم گرفته ژئوپارك دیگری را ثبت كند.
«ارس» دومین منطقه از ایران است كه پرونده آن آماده شده و شهریور امسال نتیجه نهایی آن مشخص می شود.
ارزیاب شبكه جهانی ژئوپارك‌های یونسكو در نشست شورای راهبردی ژئوپارك ارس ضمن قدردانی از اقدامات بی وقفه سازمان منطقه آزاد ارس طی سال های گذشته در زمینه مطالعه، شناسایی و حفظ این میراث‌زمین‌شناختی اظهار كرد: تشكیل این نشست نشان از جدیت و علاقمندی مسوولان این منطقه آزاد به ثبت جهانی ژئوپارك ارس دارد.
پروفسور ترنتان ون Trantan Van گفت: حمایت قاطع و واقف بودن مدیرعامل جدید سازمان منطقه آزاد ارس به موضوع ژئوپارك نقطه قوتی است.
ارزیاب شبكه جهانی ژئوپارك‌های یونسكو با بیان اینكه در بررسی ژئوپارك ها فقط مباحث زمین‌شناسی مدنظر نیست، عنوان كرد: درك درست از زمین شناسی و نحوه شكل‌گیری یك ژئوپارك به تنهایی در تثبیت و ورود آن به شبكه جهانی ژئوپارك ها كافی نیست بلكه توانایی منطقه در توسعه معیشت محلی، شناخت رسوم و احیای جوامع محلی و استفاده از ظرفیت جامعه محلی از عوامل مهم برای دستیابی به این امتیاز است.
وی یادآور شد: شورای عالی ژئوپارك های جهانی یونسكو مخالف هیچ نوع فعالیت اقتصادی و صنعتی نیست بلكه از تمامی فعالیت ها و حتی فعالیت های معدنی در چارچوب حفظ طبیعت و چشم اندازهای زمین شناسی حمایت می كند.
به مراحل نهایی ثبت جهانی ژئوپارك ارس رسیده ایم
مشاور ژئوپارك ارس و ارزیاب بین المللی شبكه ژئوپارك های جهانی یونسكو و نائب رئیس كمیته علوم زمین و ژئوپارك‌های كمیسیون ملی یونسكو هم با بیان اینكه بعد از سال ها تلاش مستمر و پیگیرانه امروز به مراحل نهایی ثبت جهانی ژئوپارك ارس رسیده ایم، گفت: ژئوپارك ارس طی سال های گذشته فعالیت های چشم گیری در راستای ساماندهی و درگیر كردن جامعه محلی و آموزش های وابسته به ژئوپارك و آشكار بودن ژئوپارك در منطقه و بحث همیاران را پیش برده است، اكنون با حضور ارزیابان شبكه جهانی ژئوپارك‌های یونسكو در منطقه آزاد ارس جهت بازدید و بررسی از ژئوسایت ها به مراحل نهایی ثبت جهانی ژئوپارك ارس نزدیك می شویم.
امری كاظمی با بیان اینكه ایران دارای ظرفیت‌های فراوان زمین‌شناختی است، گفت: بر اساس مطالعات صورت گرفته توسط سازمان زمین شناسی و اكتشافات معدنی كشور، بیش از 30 منطقه استعداد پیوستن به ژئوپارك‌های یونسكو را دارند كه ژئوپارك ارس یكی از مناطقی است كه پای كار بود و امیدواریم با اقدامات در حال انجام، به‌زودی شاهد پیوستن این ژئوپارك و نیز ژئوپارك طبس در زمره ژئوپارك‌های خاورمیانه و غرب آسیا باشیم.
ژئوپارك ارس نقشی تاثیرگذار در توانمندسازی جامعه محلی دارد
رئیس هیات مدیره و مدیرعامل سازمان منطقه آزاد ارس هم گفت: وجود ژئوپارك در محدوده منطقه آزاد ارس علاوه بر ایجاد جاذبه های گردشگری و ژئوتوریستی، نقشی تاثیرگذار برای توانمندسازی جامعه محلی و ایجاد توسعه پایدار دارد.
مجید كیانی با تاكید بر اینكه هدف یونسكو از ثبت ژئوپارك ها تنها حفظ میراث زمین شناختی نیست، افزود: مهم ترین هدف ما از ثبت جهانی ژئوپارك ارس، توانمندسازی مردم محلی از طریق آموزش و نیز حفظ و نگهداری ژئوسایت ها و ایجاد كسب و كارهای محلی است.
وی گفت: ژئوپارك ارس در كنار جنبه های علمی و تخصصی ضمن كمك به توسعه اقتصاد و تجارت، با درگیر كردن جامعه محلی آنها در امور مربوط به حفاظت و بهره‌برداری صحیح از میراث، به توسعه كسب‌وكار و ارتقای سطح معیشت آنها كمك كند.
كیانی با بیان اینكه ژئوپارك ارس یك ظرفیت خدادادی و میراث زمین شناختی و جهانی ارزشمند است كه تاكنون برای حفظ و معرفی آن از سوی سازمان اقدامات خوبی انجام شده است، گفت: لازمه حفظ زیرساخت ها تعامل مناسب بین مردم و مسئولین است .
وی با اشاره به اینكه از بین 177 ژئوپارك دنیا، چهار ژئوپارك بین كشوری وجود دارد،گفت: ژئوپارك ارس پس از ثبت جهانی این قابلیت را دارد كه برای اولین بار در تاریخ به عنوان یك ژئوپارك بین سه كشور ایران آذربایجان و ارمنستان به عنوان پنجمین ژئوپارك بین كشوری دنیا معرفی شود.
كیانی با بیان اینكه گستره ژئوپارك ارس در هر دو طرف رود ارس است، افزود: این ژئوپارك ظرفیت تبدیل شدن به یك ژئوپارك بین المللی را دارد و امیدواریم بر اساس هدف گذاری هایی كه كرده ایم در آینده نزدیك در تعاملات بین المللی این موضوع محقق شود.
وی با ابراز امیدواری نسبت به ارزیابی مثبت ارزیابان یونسكو از وضعیت ژئوپارك ارس، گفت: امیدواریم این بازدید و ارزیابی منجر به نتایج خوب برای ارس شود و بتوانیم با برنامه‌ریزی صحیح برای حفظ و معرفی آن، شاهد رشد و رونق صنعت گردشگری در منطقه و بهبود وضعیت معیشت فعالان این حوزه باشیم و در آینده نزدیك ژئوپارك ارس به عنوان الگویی موفق در توسعه پایدار و رشد اقتصاد جامعه محلی برای جهانیان معرفی شود.
مدیر ژئوپارك ارس هم با اشاره به اینكه ارزیابان شبكه جهانی ژئوپارك‌های یونسكو از تعامل و همراهی انجمن ها و جامعه محلی با ژئوپارك ارس از برنامه بازدیدهای میدانی اظهار رضایت كردند، افزود: حضور فعال و پررنگ انجمن های صنایع دستی، همیاران ژئوپارك ارس و فعالیت سازنده جامعه محلی، گزارش اقدامات و فعالیت های انجام یافته برای حفاظت از ژئوسایت ها از موضوعاتی بود كه مورد توجه و رضایت پروفسور Trantan Van ارزیاب شبكه جهانی ژئوپارك‌های یونسكو قرار گرفت .
فاطمه منیری بیان كرد: بازدید از دفتر ژئوپارك ملی و دفتر پژوهش ژئوتوریسم، ویزیتورسنتر موقت و در حال ساخت ارس، كلیسای ثبت جهانی سنت استپانوس، ژئوسایت راك فال، كلیسای چوپان و كاروانسرای خواجه نظر بخشی از برنامه ارزیابان یونسكو بود.
وی ادامه داد: ارزیاب بین المللی یونسكو همچنین در ادامه از محل كارگاه تولید صنایع دستی بانوان در جلفا و روستای شجاع، حمام تاریخی جلفا و مركز اطلاع رسانی گردشگری نیز دیدن كرده و به بررسی شرایط آنها پرداخت.
بر اساس این گزارش، افتتاح موزه سفال در محل حمام جلفا نیز از برنامه های بازدید پروفسور Trantan Van ارزیاب شبكه جهانی ژئوپارك‌های یونسكو و علیرضا امری كاظمی مشاور ژئوپارك ارس و ارزیاب بین المللی شبكه ژئوپارك های جهانی یونسكو و نائب رئیس كمیته علوم زمین و ژئوپارك‌های كمیسیون ملی یونسكو در ارس بود.
به گزارش ایرنا، ارزیابان شبكه جهانی ژئوپارك‌های یونسكو طی چند روز حضور در ارس و بازدید میدانی و انجام بررسی های مورد نیاز، گزارش های لازم را تهیه كرده و سپس در شهریورماه در نشست شورای عالی ژئوپارك های جهانی یونسكو پرونده ارس بررسی و نتیجه آن مشخص خواهد شد و در صورت تایید، اوایل سال 1402 ثبت جهانی آن تنفیذ می شود.
ژئوپارك های به ثبت رسیده در جهان به طور دوره‌ای هر چهار سال یك بار توسط یونسكو ارزشیابی مجدد می شود در طی این برنامه ژئوپارك هایی كه از نظر توسعه، مدیریت بهره برداری، حفاظت و دیگر پارامترهای مورد نظر یونسكو دچار ضعف شوند و پیشرفتی نداشته باشند، ابتدا كارت زرد دریافت می‌كنند و دو سال مهلت اصلاح شرایط به آنها داده می شود و پس از دو سال یا موفق به دریافت كارت سبز و تایید برای چهار سال آینده می شوند یا در صورت عدم پیشرفت در مهلت زمانی كارت قرمز دریافت می‌كنند و از فهرست یونسكو حذف می‌شوند.
بر این اساس ثبت ژئوپارك ها و حفظ ژئوپارك در فهرست یونسكو كاری دشوار و طولانی و مدیریتی قدرتمند نیاز دارد، اما یك ژئوپارك در صورت موفقیت، می‌تواند باعث فقرزدایی منطقه ای، حفظ طبیعت و ارتقای فرهنگی و علمی افراد محلی و گردشگران شود.
پدیده «پرمین ـ تریاس» كه گذر 250 میلیون ساله زمین را در یك سنگ نشان می‌دهد مهمترین ویژگی ژئوپارك ارس است كه جزو آثار كم نظیر در جهان است.
منطقه ارس در شمال غرب ایران، یكی از نقاط منحصر به فرد كشور از دیدگاه پدیده‌های كم‌نظیر زمین‌شناختی است كه می‌توان از آنها به عنوان «میراث زمین‌شناختی» یاد كرد.
