مدارس حاشیه تهران، دوشیفته می‌شوند

به گزارش رادیو پیام از ایسنا، روزنامه همشهری نوشت: «گرانی مسكن و دیگر مشكلات اقتصادی، بسیاری از خانواده‌های ساكن در شهر تهران را به مناطق حاشیه‌ای این شهر كشانده و این یعنی امسال با افزایش چشمگیر جمعیت دانش‌آموزان در مدارس دولتی حاشیه شهر تهران روبه‌رو هستیم. به‌ گفته مدیر كل آموزش و پرورش شهرستان‌های استان تهران، امسال بیش از 70 هزار دانش‌آموز به جمع دانش‌آموزان حاشیه تهران اضافه می‌شود. پاسخگویی به پذیرش این دانش‌آموزان جدیدالورود، دست‌ كم به بیش از دو هزار كلاس درس نیاز دارد؛ این در حالی است كه امسال 95 مدرسه دولتی در این شهرستان‌ها احداث شده كه پیش‌بینی می‌شود تا آغاز سال تحصیلی تنها نیمی از این مدارس به بهره‌برداری برسند. به‌ گفته مدیر كل آموزش و پرورش شهرستان‌های استان تهران، امسال افزایش جمعیت دانش‌آموزان این شهرستان به دوشیفته‌شدن تعدادی از مدارس منجر می‌شود.

افزایش مهاجرت به شهرستان‌های استان تهران در دو سال گذشته، با كاهش سرانه‌های آموزشی، فرهنگی، ورزشی و شهری در این شهرستان‌ها همراه بوده است. گرانی مسكن و هزینه‌های زندگی، یكی از دلایل كوچ اجباری ساكنان شهر تهران به مناطق حاشیه‌ای است. مهاجرت اتباع افغانستانی بعد از روی كار آمدن دولت طالبان به افزایش جمعیت اتباع در حاشیه‌ها دامن زده است و بخش دیگری از این جمعیت روبه‌رشد را مهاجران سایر شهرها و روستاها به تهران تشكیل می‌دهند؛ دلایلی كه به افزایش 70 هزار نفری جمعیت دانش‌آموزان شهرستان‌های استان تهران در سال تحصیلی 1402-1401 منجر شده است. این جمعیت در مناطق حاشیه‌ای شهر تهران در حالی رو به افزایش است كه ظرفیت‌های مدارس دولتی در این محلات با مشكلات جدی‌ای روبه‌رو هستند.

مریم زمانی، یكی از ساكنان این مناطق حاشیه‌ای در شهرستان رباط‌كریم می‌گوید: «مدرسه دولتی درست روبه‌روی خانه ما قرار دارد، اما وقتی برای ثبت‌ نام فرزند هفت ساله‌ام به این مدرسه رفتم، متوجه شدم ظرفیت كلاس‌های درس این مدرسه امسال بیش از 40 نفر است. طبیعی است كه وقتی تعداد دانش‌آموزان یك كلاس زیاد می‌شود، معلم فرصتی برای رسیدگی كامل به همه دانش‌آموزان نخواهد داشت و با افت كیفیت تدریس روبه‌رو می‌شویم. برای همین ترجیح دادم كه فرزندم را در مدرسه غیر دولتی ثبت‌ نام كنم.»

به‌ گفته او حتی در مدارس غیر دولتی این شهرستان هم وضع چندان مطلوب نیست و تعداد دانش‌آموزان در مدارس غیر دولتی هم افزایش پیدا كرده است.

او می‌گوید: «امسال به جای اینكه دنبال مدرسه‌ای با كیفیت آموزشی خوب باشیم و سراغ معلم‌های كاركشته را از این مدارس بگیریم، به فكر این بودیم كه كدام مدرسه غیر دولتی كلاس درس‌های خلوت‌تری دارد. به‌ نظر می‌رسد تعداد دانش‌آموزان در مدارس غیر دولتی هم افزایش پیدا كرده است. در نهایت ما امسال مجبور به ثبت‌ نام فرزندمان در مدرسه غیرانتفاعی‌ای با 25 نفر جمعیت در هر كلاس شدیم. فكر می‌كنم این تعداد هم برای یك مدرسه غیر انتفاعی جمعیت زیادی باشد.»

وضعیت در شهرستان‌های دیگر از جمله پاكدشت، ری و باقرشهر، شهریار، اسلام‌شهر و ... هم بهتر این این نیست. مدیر یكی از مدارس غیرانتفاعی شهرستان ری كه می‌خواهد نامی از او برده نشود، می‌گوید: «امسال افزایش تعداد مهاجران و اتباع هم در این منطقه بسیار چشمگیر بود. خانواده‌های این كودكان به‌ دلیل نداشتن مدارك هویتی یا مدارك قانونی اقامت، ابتدا سراغ مدارس غیر دولتی می‌روند، چون تصور می‌كنند كه ثبت‌ نام كردن در این مدارس فرایند ساده‌تری برای آنها خواهد داشت اما وقتی درباره مدارك قانونی با آنها صحبت می‌كنیم متوجه می‌شویم كه فاقد این مدارك هستند. تصور می‌كنم تا ادامه‌داشتن فرآیند ثبت رسمی مشخصات اتباع در سامانه كشور، ما همچنان دانش‌آموز متقاضی برای ثبت‌ نام در مدارس حاشیه شهر تهران داشته باشیم.»

به 1400 كلاس درس جدید نیازمندیم

اگر قرار باشد همه 70 هزار دانش‌آموزی كه امسال به جمع محصلان شهرستان‌های استان تهران اضافه می‌شوند در مدارس دولتی تحصیل كنند، با فرض اینكه ظرفیت هر كلاس 30 نفر تعیین شود، به بیش از 1400 كلاس درس در مقاطع و رشته‌های مختلف در این شهرستان‌ها نیازمندیم. اگر قرار باشد برای این كلاس‌های درس مدارس جدید دایر كنیم، با فرض ظرفیت 20 كلاس در هر مدرسه، به بیش از 120 مدرسه نوساز در سال تحصیلی جدید نیاز داریم. هم‌اكنون به كمك خیران مدرسه‌ساز و با همكاری وزارت آموزش و پرورش، بیش از 95 پروژه ساخت‌وساز یا نوسازی مدارس فرسوده در شهرستان‌های استان تهران داریم و پیش‌بینی می‌شود كه تا آغاز سال تحصیلی جدید، حداقل نیمی از این مدارس به بهره‌برداری برسند.

به‌ گفته بهرامی آمارهای هر ساله وضعیت ثبت‌ نامی دانش‌آموزان در مدارس دولتی و غیر دولتی نشان می‌دهد در شهرستان‌های استان تهران به‌ طور متوسط هشت تا 9 درصد از دانش‌آموزان در مدارس غیر دولتی تحصیل می‌كنند. بهرامی می‌گوید: «حدود هشت تا 9 درصد از دانش‌آموزان شهرستان‌های استان تهران در مدارس غیر دولتی تحصیل می‌كنند. از این 70 هزار دانش‌آموزی كه ورودی امسال مدارس خواهند بود نیز همان هشت تا 9 درصد در مدارس غیر دولتی ثبت‌ نام خواهند كرد. ما به همان میزانی كه مدارس دولتی ایجاد می‌كنیم، حتما یك یا دو مدرسه غیر دولتی هم ایجاد می‌كنیم و تقریبا این تناسب هشت تا 9 درصدی تحصیل دانش‌آموزان شهرستان‌های استان تهران در مدارس غیر دولتی، سال‌هاست كه اتفاق می‌افتد.»

مدیر كل آموزش و پرورش شهرستان‌های استان تهران همچنین می‌گوید: «ما می‌دانیم كه سال جدید 70 هزار دانش‌آموز اضافه داریم. با توجه به تقسیم‌بندی‌هایی كه شده است برخی در كلاس‌های موجود ساماندهی می‌شوند و برای برخی نیز باید كلاس جدید ساماندهی شود كه همان 1400 كلاس است. از این تعداد كلاس مورد نیاز، بخشی تمهید شده و بخشی هم توسط همكاران ما در معاونت نوسازی و تجهیز مدارس فراهم خواهد شد. ما در آموزش و پرورش در هر استانی دو دستگاه داریم. یك دستگاه ما هستیم كه آموزش و پرورش محسوب می‌شویم و امور نیروی انسانی، تربیتی، كلاس‌گذاری و ... بر عهده ماست. دستگاه دیگری هم به‌ صورت موازی با ما وجود دارد اما زیرمجموعه ما محسوب نمی‌شود و ما دخل و تصرفی در آن نداریم. آن دستگاه سازمان نوسازی و تجهیز مدارس است كه حوزه ساخت و تجهیز، نوسازی و بهسازی مدارس را بر عهده دارد. ما فقط بهره‌برداریم و اعلام نیاز می‌كنیم و آنها تامین می‌كنند.»

تدریس در شرایط سخت

كاهش تراكم دانش‌آموزی در كلاس‌های درس، موضوعی است كه ستاد ملی مقابله با كرونا بر آن تأكید دارد و با نزدیك‌شدن به آغاز سال تحصیلی، نگرانی خانواده‌ها از این موضوع هم افزایش پیدا می‌كند. مینا رشادت، معلم پایه اول ابتدایی یكی از مدارس غیردولتی شهرستان ری می‌گوید: «رعایت كامل پروتكل‌های بهداشتی توسط دانش‌آموزان به‌خصوص پایه‌های اول و دوم ابتدایی كار بسیار سختی است. كودكان بی‌اراده به دهان و بینی و چشم‌های خود دست می‌زنند و نمی‌توانند برای مدت طولانی، مثلا چهار تا پنج ساعت ماسك را روی صورت خود نگه دارند؛ بدون اینكه آن را زمین نیندازند یا آلوده نكنند. برای همین است كه كاهش جمعیت كلاس‌های درس اهمیت پیدا می‌كند. در چنین شرایطی هم معلم‌ها فرصت بیشتری دارند تا حواسشان به رفتارهای دانش‌آموزان باشد و هم دانش‌آموزان در فضای ایمن‌تری درس می‌خوانند و احتمال شیوع كرونا در بین آنها كاهش پیدا می‌كند.»

او درباره تجربه ‌خود در سال تحصیلی گذشته و بازگشایی كامل كلاس‌های درس می‌گوید: «كرونا و در كل بیماری‌های ویروسی به‌شدت و با سرعت در بین دانش‌آموزان شیوع پیدا می‌كنند. سال گذشته معمولا با هر بار بیمارشدن یكی از دانش‌آموزان، دوستان نزدیك او یا دیگر دانش‌آموزان هم به نوبت مبتلا می‌شدند. تقریبا هیچ روزی از سال را به یاد ندارم كه حداقل یك نفر از شاگردان كلاس بیمار نبوده باشد و این یعنی هم دانش‌آموزان و هم معلمان در معرض خطر ابتلا هستند.»

فاصله با سطح مطلوب

«سال تحصیلی 1401-1400 میانگین تراكم دانش‌آموزان در كلاس‌های درس شهرستان‌های استان تهران 31.8 بود؛ یعنی كمتر از 32 نفر در هر كلاس.» بهرامی این را می‌گوید و ضمن اشاره به افزایش تعداد دانش‌آموزان در سال تحصیلی پیش‌ رو از اقداماتی كه برای ایجاد تناسب در تعداد هر كلاس انجام شده، می‌گوید: «به جز بحث نوسازی و ساخت مدارس جدید كه در ید اختیار مدیر كل نوسازی و تجهیز مدارس است، ما تمهیداتی را برای ساماندهی نیروی كار و مدارس در نظر گرفته‌ایم. یكی از این موضوعات استفاده از شیفت دوم كاری برای برخی مدارس است. همچنین برخی فضاهای موجود در مدارس را كه كاربری اداری یا سایر كاربری‌ها را برای مدرسه داشتند، به فضای آموزشی اضافه كرده‌ایم تا در این زمینه كمتر با مشكل مواجه شویم.»

او شرایط ایده‌آل برای مدارس شهرستان‌های استان تهران را رساندن جمعیت كلاس‌های درس به 20 تا 25 دانش‌آموز می‌داند كه گر چه به‌زودی امكان تحقق آن نیست اما این مسیری است كه آموزش و پرورش شهرستان به سمت آن حركت می‌كند.

به‌ گفته مدیر كل آموزش و پرورش شهرستان‌های استان تهران امسال مانوری برای آمادگی مدارس شهرستان‌ها برگزار شده تا با شروع سال تحصیلی جدید، آموزش و پرورش با مشكلات پیچیده‌ای روبه‌رو نباشد و آمادگی لازم را برای شروع سال تحصیلی داشته باشد. بهرامی می‌گوید: «در مورد نیروی انسانی هنوز تكلیف سه مولفه برای ما مشخص نشده است؛ یكی تعداد همكارانی كه قرار است از استان تهران به دیگر استان‌ها منتقل شوند و بر عكس، یكی تعداد افرادی كه در شهریورماه بازنشسته می‌شوند و دیگری معلمانی كه از طریق آزمون ورودی آموزش و پرورش قرار است جذب شوند. با روشن‌شدن تكلیف این مولفه‌هاست كه می‌توانیم درباره وضعیت ظرفیت مدرسان و معلمان به طور دقیق اظهار نظر كنیم.»

به‌ گفته مدیر كل آموزش و پرورش شهرستان‌های استان تهران در برخی از شهرستان‌ها كه مهاجرپذیری كمتری دارند، با شرایط متعادل‌تر و پایدارتری روبه‌رو هستیم. بهرامی توضیح می‌دهد: «در شهرستانی مثل فیروزكوه كه نسبتا جمعیت ثابتی دارد، مشكل چندانی نداریم اما در برخی شهرستان‌ها مثل بهارستان، قدس، شهریار و پردیس و پرند با توجه به جمعیت زیاد و مهاجرپذیری بالا، چالش‌های بیشتری پیش روی ماست.»

او یكی از مهم‌ترین مطالبات آموزش و پرورش در هر شهرستانی را پایبندی سازندگان مسكن به قانون تامین فضای آموزشی می‌داند و می‌گوید: «اگر سازندگان مسكن این قانون را به‌درستی رعایت كنند باری از مشكلات آموزش و پرورش در شهرستان‌ها برداشته خواهد شد. قانون سازندگان را مكلف كرده كه برای ساخت هر 200 واحد مسكونی، باید حداقل یك مركز آموزشی در نظر گرفته و ساخته شود اما اغلب سازندگان و شهرداری‌هایی كه پایان كار را صادر می‌كنند به این قانون بی‌توجه هستند و در نتیجه شاهد انبوه‌سازی‌ بدون داشتن زیرساخت‌های لازم آموزشی در برخی مناطق هستیم.»