جمعیت آبزیان خزری در گلستان به سبب صید غیرمجاز و تخریب مراكز زادآوری طبیعی به طرز چشمگیری رو به كاهش است و تعلل در چاره اندیشی برای این چالش، تبعات ناگواری را در پی خواهد داشت.
همجواری گلستان با دریای خزر فرصت مغتنمی برای اهالی منطقه به ویژه ساحل نشینان این استان مرزی است تا با بهره گیری از خوان پرنعمت خزر به امرارمعاش بپردازند.
تا چند دهه قبل وضعیت منابع آبزی دریای خزر با شرایط كنونی بسیار متفاوت بود؛ نبود قایق‌های تندرو در كنار تكثیر طبیعی مطلوب در رودخانه‌ها و انهار آب شیرین منتهی به خزر از جمله دلایلی بود كه جمعیت انواع ماهیان در سطح بسیار مطلوبی قرار داشت.
به مرور زمان و با افزایش جمعیت و گسترش قایق‌های موتوری تندرو، خشك شدن رودخانه‌ها و كاهش نزولات جوی، سیر نزولی جمعیت انواع ماهیان خزر مانند كپور، سفید، كفال و حتی ماهیان خاویاری شتاب گرفت تا جایی كه اگر تكثیرهای كارگاهی بچه ماهی و رهاسازی آنها در خزر نباشد عملاً سفر دریای كاسپین از انواع ماهیان تهی می‌ماند؛ موضوعی كه چاره اندیشی برای آن به یكی از مباحث اصلی مدیریتی استان تبدیل شده است.
افزایش اعتبارات مالی، توسعه نیروی‌های حفاظتی، كمك به احیا رودخانه‌ها و انهار آب شیرین، ایجاد اشتغال پایدار متناسب با فرهنگ منطقه و پیش بینی ملاحظاتی برای كاهش میزان بیكاری در منطقه از جمله مباحثی است كه می‌توان به حفظ منابع آبزی خزر كمك شایانی كند.
فعالیت در پره صرفه اقتصادی ندارد
ارازقلی كر یكی از صیادان شركت‌های پره گمیشان به خبرنگار مهر گفت: روزگار ماهیگیران پره به سختی می‌گذرد و 90 درصد آنها فقط به خاطر بیمه و بازنشستگی به ماهیگیری مشغول هستند.
وی افزود: فعالیت در شركت پره اصلاً صرفه اقتصادی ندارد و درآمد یك روزه صیادان غیرمجاز از عایدی یك هفته ما بیشتر است.
صید بی رویه ماهیان مولد سبب شده تا نفس ماهیان به شماره بیفتدكر گفت: در گذشته‌های دور سواحل منطقه گمیشان و بندرتركمن مملو از شركت‌های پره بود و بیش از سه الی چهار هزار نفر به صید مشغول و روزگار صید بسیار پررونق بود.
وی ادامه داد: هزینه‌های خرید تور و تعمیر آنها، تعمیرات تراكتور، مشكلات تأمین سوخت در كنار شرایط بد محیط كاری، فعالیت در شركت‌های ماهیگیری پره را به یك شغل سخت تبدیل كرده است.
كر گفت: در برخی مواقع صیادان غیرمجاز به صورت گروهی از تورهای شركت‌های پره سرقت كرده و دسترنج تلاش شبانه روزی ما را هم به یغما می‌برند.
از بین رفتن زیستگاه ماهیان
یكی از كارشناسان شیلات هم به خبرنگار مهر گفت: مهمترین عامل افول جمعیت ماهیان استخوانی و حتی خاویاری در خزر صید بی رویه و غیر مجاز است.
علی ایوانی گفت: صید بی رویه ماهیان مولد و از بین رفتن زیستگاه طبیعی زادآوری ماهیان سبب شد تا نفس ماهیان به شماره بیفتد.
ایوانی افزود: رودخانه‌های گرگانرود و قره سو كه در روزگار نه چندان دور محل زادآوری ماهیان بودند، كاملاً خشك و كم آب شده‌اند؛ خشك شدن رودخانه‌ها علاوه بر اینكه زادآوری طبیعی ماهی‌ها در رودها را غیرممكن می‌كند سبب می‌شود كه بچه ماهیان پرورشی هم روزها و هفته‌های نخست پس از رها سازی در آب به سبب شرایط سخت محیطی تلف شوند.
ایوانی گفت: در دهه‌های 70 منابع آبزی دریای خزر در گلستان توسط پنج پاسگاه حراست شیلات صیانت می‌شد اما هم اكنون فقط یك پاسگاه در جزیره آشوراده وظیفه حفاظت از آبزیان و مقابله با صیادان غیرمجاز را دارد كه عملاً كارایی چندانی ندارد.
صید بی رویه عامل تهی شدن دریا
مدیركل شیلات گلستان در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: جمعیت زیستمندان آبزی دریای خزر به صورت سالانه رو به كاهش است و این كاهش در برخی گونه‌های مانند انواع ماهیان خاویاری، كپور ماهیان، ماهی سفید كه برای زادآوری به آب شیرین نیاز دارند، روند مشهودتری دارد.
اسماعیل جباری افزود: برخی ماهیان مانند كفال كه در آب‌های فراساحلی شور تخم ریزی می‌كنند از مانایی بیشتری برخوردار هستند.
وی بیان كرد: در سال‌های اخیر به سبب كاهش نزولات آسمانی و احداث سد و آب‌بندان در مناطق بالادست، دبی و جریان آب شیرین رودخانه‌ها به حداقل ممكن رسیده و این موضوع بر روند زادآوری ماهیان اثر منفی گذاشته است.
جباری گفت: با توجه به شرایط سخت زادآوری ماهیان استخوانی و حتی ماهیان خاویاری، مقوله تكثیر غیرمستقیم در دستور كار شیلات قرار دارد و با انتقال ماهیان مولد از گونه‌های كپور، سفید و ماهیان خاویاری به كارگاه‌های پرورش، عملیات تكثیر بچه ماهی اجرا می‌شود.
وی افزود: علاوه بر تأثیرات ناشی از كمبود منابع آب شیرین در رودخانه‌ها، عوامل دیگری هم بر كاهش جمعیت ماهیان استخوانی اثر می‌گذارند كه از آن جمله می‌توان به آلودگی و یا صید گونه‌های نابالغ اشاره كرد.
مدیر كل شیلات گلستان توضیح داد: صیادان غیرمجاز با صید گونه‌های نابالغ اجازه نمی‌دهند كه ماهیان به سن تخم ریزی برسند و قبل از بلوغ صید می‌شوند.
زنگ انقراض ماهیان خزری به صدا درآمده است
جباری با بیان اینكه زنگ انقراض انواع ماهیان خزری به صدا درآمده است، افزود: امسال حدود 800 ماهی گیر در شركت‌های پره مشغول صید بوده و در مقابل هم حدود سه هزار ماهیگیر به صورت غیرمجاز مشغول غارت دریا هستند.
مدیركل شیلات گلستان ادامه داد: حجم دست اندازی و غارت منابع آبزی خزر بسیار فراتر از تصور است، ماهیگیران غیرمجاز با گستراندن تورهای چشمه ریز (قطر باریك) اجازه خروج هیچ ماهی را از تور نمی‌دهند و حتی ماهیان 100 گرمی را به دام می‌اندازند اما در تورهای مجاز و پره از تورهای چشمه درشت استفاده می‌كنند كه فقط ماهیان بالغ در آن گرفتار می‌شوند و سایر ماهیان ریز و نابالغ برای ادامه حیات از تور فرار می‌كنند.
جباری به سختی‌های نظارت و كنترل فعالیت ماهیگیران غیرمجاز اشاره كرد و گفت: حدود 100 كیلومتر كرانه ساحلی خزر فقط با 70 نیروی مسن و در معرض بازنشستگی مدیریت می‌شود كه كار مقابله با صیادان غیرمجاز را سخت كرده است.
وی بیان كرد: پسروی خزر سبب شد تا تقریباً همه پاسگاه‌های كنترلی واقع در حاشیه خزر، درون خشكی قرار بگیرند و تردد قایق‌های یگان حفاظت شیلات به سختی انجام شود و این موضوع مورد سوءاستفاده قاچاقچیان منابع آبزی است.
جباری اضافه كرد: مكاتباتی با شورای تأمین شهرهای ساحلی انجام شده تا سایر نهادها هم به كمك شیلات بیایند.
وی به عنوان نمونه به چگونگی نقش آفرینی نیروی انتظامی در مقابله با ماهیگیران غیرمجاز اشاره كرد و گفت: صیادان معمولاً با استفاده از نیسان‌های شخصی، قایق‌ها و شناورهای خود را با یدك به صورت كاملاً خطرساز و غیرقانونی از داخل شهر به دریا منتقل می‌كنند كه پلیس راه می‌تواند با توقیف این خودروها در جاده، مانع جولان آنها در دریا شود اما متأسفانه به نسبت عملكرد قابل قبولی ندارند.
جباری عنوان كرد: با هدف ایجاد اشتغال برای ماهیگیران غیرمجاز سرمایه گذاری گسترده‌ای در بخش میگو انجام شد و امسال دو هزار و700 شغل ایجاد شد تا صیادان كمتری به صورت غیرمجاز به دریا بروند و به كسب و كارهای مجاز در میگو مشغول باشند.
به گزارش رادیو پیام از مهر، یقیناً برای حفاظت از انواع ماهیان دریای خزر علاوه بر تقویت راهكارهای حفاظتی و نیروهای یگان شیلات باید به فكر ایجاد مشاغل پایدار و كسب و كارهای همسو با اكوسیستم بی نظیر خزر باشیم. اگر نتوانیم معیشت و ارتزاق بومیان منطقه را به شكل درستی حل كنیم روایت دست اندازی به خزر همچنان ادامه دارد.
