ایجاد شهر زیرزمینی پیشنهادی مهیج برای دوری از ترافیك

در روزهای اخیر موضوع توسعه شهر زیرزمینی یعنی ایجاد فضاهای بزرگ دارای مجتمع‌های تجاری، خدماتی، تفریحی و حتی پاركینگ عمومی در زیر سطح زمین بخصوص در حاشیه ایستگاه‌های متروی تهران بار دیگر مورد تاكید مسئولان شهری پایتخت قرار گرفته است؛ ایده‌ای نو و مهیج كه مطابق اظهارات مهرداد تقی زاده، معاون سابق حمل و نقل و ترافیك شهرداری تهران اگر با رعایت اصل انسان محور بودن اجرایی شود، می‌تواند توسعه پایتخت، افزایش سطح رفاه شهروندان و كاهش ترافیك را به همراه داشته باشد.

در سال‌های اخیر و همزمان با گسترش خطوط مترو در كلانشهر تهران، موضوع لزوم راه اندازی شهر زیرزمینی در پایتخت مورد توجه مسئولان شهری قرار گرفته و بارها این نكته مطرح شده است كه می‌توان با توسعه مجتمع‌های ایستگاهی در متروی تهران، بخشی از خدمات شهری، رفاهی، تفریحی، تجاری و حتی پاركینگ عمومی مورد نیاز شهروندان را به زیرزمین منتقل كرد تا به این صورت مقداری از ترافیك و آلودگی هوا در تهران كاسته شود.

این ایده روز 30 آبان در مراسم معرفی مدیرعامل جدید شركت بهره برداری مترو، بار دیگر توسط معاون حمل و نقل و ترافیك شهرداری تهران مطرح شد و جلال بهرامی در این باره گفت كه ظرفیت‌های بالقوه‌ای برای توسعه مجتمع‌های ایستگاهی در تهران وجود دارد كه تا كنون به طور بایسته از آن بهره برداری نشده است و ما تا كنون ایده شكل گیری شهر زیرزمینی در تهران را محقق نكرده ایم. این در حالی است كه توسعه این طرح می‌تواند برخی مشكلات روی سطح زمین از جمله ترافیك تهران را كمتر كند.

مجتمع‌های زیرزمینی باید دسترسی مناسبی به حمل و نقل عمومی داشته باشند

در چنین شرایطی سوال مهمی كه باید به آن توجه داشت این است كه در شرایط كنونی، ایستگاه‌های موجود در متروی پایتخت یا ایستگاه‌هایی كه در آینده در خطوط مترو ایجاد خواهند شد و البته سایر فضاهای قابل استفاده در زیر زمین برای توسعه مجتمع‌های زیرزمینی، تا چه حد ظرفیت گسترش ایده شهر زیرزمینی را دارند و اساسا چنین مجموعه‌هایی چطور باید در زیر سطح پایتخت ایجاد شوند كه دردهای مهم پایتخت یعنی ترافیك و آلودگی هوا را برطرف كنند؟

این سوالات را با مهرداد تقی زاده، معاون پیشین حمل و نقل و ترافیك شهرداری تهران و معاون سابق حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی در میان گذاشتیم و او نیز در پاسخ به خبرنگار ایلنا گفت: توسعه شهرهای زیرزمینی در سطح جهان متداول است و در برخی كشورها، بخشی از فعالیت‌های تجاری و خدماتی را به زیر زمین منتقل كرده‌اند و در مجتمع‌هایی كه در زیر سطح زمین تاسیس كرده اند، فروشگاه، كافی شاپ، رستوران، فضای بازی و… ایجاد كرده و بخشی از فعالیت‌های خدماتی، رفاهی و تجاری شهر را به صورت یكپارچه در زیر زمین متمركز كرده اند.

وی افزود: در حال حاضر در شهر تهران، مجموعه‌های یكپارچه‌ای كه شامل امكانات خدماتی، رفاهی و گردشگری مختلفی باشد، مانند مجموعه بام لند، ایران مال و موارد مشابه وجود دارد كه البته عمده امكانات این مجموعه‌ها روی زمین قرار دارد؛ اما ضعف مهم مجموعه‌های یكپارچه تهران، این است كه اغلب آن‌ها دسترسی مناسبی به سیستم حمل و نقل عمومی یعنی مترو و اتوبوس ندارند و همین مساله باعث می‌شود كه توسعه چنین مجموعه‌هایی به جای این كه به كاهش ترافیك كمك كند، عملا به تشدید این معضل منجر شود.

این كارشناس حوزه حمل و نقل تاكید كرد: اگر مسئولان مدیریت شهری تهران به دنبال آن هستند كه با توسعه شهرهای زیرزمینی به كاهش ترافیك كمك كنند، شرط مهمی كه باید رعایت كنند، این است كه مجتمع‌هایی كه برای این منظور در زیر سطح زمین ایجاد می‌شوند، دسترسی مناسبی به خطوط حمل و نقل عمومی نظیر مترو و اتوبوس داشته باشند، یعنی علاوه بر این كه مجتمع‌های شهر زیرزمینی باید در كنار یك ایستگاه مترو یا BRT افتتاح شوند، حتما باید به تعداد كافی اتوبوس و قطار شهری برای جابه‌جایی شهروندان به این مجتمع‌ها در نظر گرفته شود.

ایده توسعه شهر زیرزمینی مانند یك شمشیر دولبه است

تقی زاده با بیان اینكه ایده توسعه شهر زیرزمینی در تهران می‌تواند شبیه یك شمشیر دولبه عمل كند و نتایج مثبت و منفی مختلفی به همراه داشته باشد، عنوان كرد: معمولا وقتی پروژه‌ای بزرگ در كشور ما آغاز می‌شود، اگر بررسی‌های كارشناسی دقیق پیش از شروع آن صورت نگیرد، می‌تواند آثار منفی زیادی را به همراه داشته باشد و حتی شهروندان را نسبت به طرحی كه می‌تواند نتایج مثبتی داشته باشد، بدبین كند، بنابراین پیش از این كه طرح توسعه شهر زیرزمینی تهران آغاز شود، باید این طرح از تمام جنبه‌ها بخصوص ابعاد اجتماعی آن بررسی شود.

معاون پیشین حمل و نقل و ترافیك شهرداری تهران ادامه داد: پیچیدگی اصلی مساله توسعه شهر زیرزمینی تهران، جنبه فنی و مهندسی آن نیست، بلكه آنچه این مساله را پیچیده می‌كند، ابعاد اجتماعی این طرح است؛ یعنی شهرداری باید به صورت دقیق بررسی كند كه در كدام محل‌های تهران ظرفیت ایجاد مجتمع‌های شهر زیرزمینی وجود دارد، این مجتمع‌ها دقیقا چه نقشی در حمل و نقل، شهرسازی و خدمات شهری پایتخت ایفا خواهند كرد و چگونه می‌توان با توسعه شهرهای زیرزمینی، از «خودرومحوری» به سمت «انسان محوری» در كلانشهر تهران حركت كرد.

وی با تاكید بر لزوم انجام مطالعات كامل از جنبه‌های فنی، مهندسی، اجتماعی، اقتصادی، حمل و نقل و جانمایی پیش از احداث مجمتع‌های زیرزمینی در تهران اظهار داشت: توسعه شهر زیرزمینی امری متداول در كشورهای دنیا است كه اگر در پایتخت كشورمان به درستی اجرایی شود، می‌تواند آثار مثبتی در جهت كاهش ترافیك، آلودگی هوا و توسعه شهر به همراه داشته باشد، اما اگر مطالعات كارشناسی لازم پیش از اجرای آن صورت نگیرد، قطعا عوارض منفی آن بیشتر خواهد بود و می‌تواند مردم را نسبت به این ایده نو و مهیج، بدبین كند.

احتمال افزایش ترافیك با بی‌توجهی به اصل انسان محوری در توسعه شهر زیرزمینی

تقی زاده درباره مهمترین عوارض منفی طرح توسعه شهر زیرزمینی در صورت اجرا نشدن صحیح این ایده در تهران توضیح داد: اگر مجتمع‌های شهر زیرزمینی ارتباط مناسبی با حمل و نقل عمومی نداشته باشند و ظرفیت كافی وسایل نقلیه عمومی نیز برای دسترسی به این مجتمع‌ها در نظر گرفته نشود، قطعا راه اندازی مجتمع‌های زیرزمینی، به افزایش خودرومحوری در سطح شهر و در نتیجه، تشدید ترافیك منجر خواهد شد. بنابراین فضاهای مربوط به شهر زیرزمینی باید از نظر جانمایی، متراژ و امكانات دسترسی به آن‌ها به گونه‌ای طراحی شوند كه اصل انسان محوری در آن‌ها به صورت كامل رعایت شود.

معاون سابق حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی ادامه داد: هرچقدر اصول مربوط به انسان محوری، توسعه حمل و نقل عمومی، جانمایی مناسب و سایر ابعاد اجتماعی گسترش شهر زیرزمینی در ایجاد مجتمع‌های مربوط به این طرح بیشتر رعایت شود، راه اندازی مجتمع‌های زیرزمینی تاثیر مثبت بیشتری در ایجاد رفاه برای شهروندان و كاهش ترافیك و آلودگی هوا می‌گذارد، اما اگر شهرداری صرفا بخواهد ابعاد اقتصادی و درآمدزایی مربوط به توسعه مجتمع‌های زیرزمینی را در نظر بگیرد، قطعا اجرای این طرح نتایج منفی زیادی را برای شهروندان به همراه خواهد داشت.

لزوم رفع فرسودگی ناوگان حمل و نقل عمومی همزمان با توسعه شهر زیرزمینی

تقی زاده با تاكید بر لزوم توسعه حمل و نقل عمومی همزمان با گسترش شهر زیرزمینی در پایتخت گفت: مسئولان شهری تهران باید همزمان با اجرای طرح توسعه شهر زیرزمینی، حمل و نقل عمومی پایتخت را هم گسترش دهند، یعنی هم خطوط آن را بیشتر كنند و هم ظرفیت ناوگان اتوبوس و مترو را افزایش دهند و به رفع فرسودگی این ناوگان بپردازند؛ زیرا توسعه مجتمع‌های شهرزیرزمینی بدون این كه دسترسی مناسب شهروندان به صورت انسان محور به آن‌ها وجود نداشته باشد، نه تنها به كاهش ترافیك كمك نمی‌كند، بلكه به تشدید این پدیده دامن می‌زند.

معاون پیشین حمل و نقل و ترافیك شهرداری تهران ادامه داد: شهرداری اگر می‌خواهد طرح شهر زیرزمینی تهران به موفقیت برسد، باید همزمان با انسان محور پیش بردن اصول اجرای این طرح، از سایر برنامه‌های خودرومحور مانند ایجاد تقاطع‌های غیرهمسطح كه می‌تواند به افزایش ترافیك منجر شود، دست بكشد؛ زیرا نمی‌شود كه ما همزمان هم بزرگراه و تقاطع غیرهمسطح ایجاد كنیم و هم شهر زیرزمینی را توسعه دهیم و قطعا اگر اقدامات خودرومحور را متوقف نكنیم، طرح شهرزیرزمینی شكست خواهد خورد.

وی در پایان تصریح كرد: توسعه شهر زیرزمینی پایتخت تنها زمانی می‌تواند به كاهش آلودگی هوا و ترافیك تهران كمك كند كه ابعاد اجتماعی این طرح، پیش از اجرای آن، به صورت دقیق مورد مطالعه قرار گیرد و طرح توسعه شهر زیرزمینی به شكلی كاملا انسان محور اجرایی شود و به موازات اجرای این طرح، ناوگان و خطوط حمل و نقل عمومی تهران توسعه پیدا كند.