كارشناسان معتقدند كه شرایط مناسب برای كودكان و زیست مجازیشان در اینترنت هنوز فراهم نیست و در این حوزه به اصلاحاتی در قانونگذاری، حمایت از برنامه‌های پیشگیرانه و ارائه خدمات تخصصی نیاز است.
به گزارش رادیو پیام از مهر، از هر سه كاربر در اینترنت یك نفر كودك است كه در سنین پایین به انواع متنوعی از دستگاه‌ها دسترسی دارد و وقت زیادی را در فضای مجازی می‌گذراند و به عبارتی دیگر اینترنت در حال تبدیل شدن به بخش طبیعی از زندگی كودكان سراسر جهان است.
با وجود اینكه فضای مجازی فرصت‌های زیادی برای یادگیری، ارتباط، خلاقیت و سرگرمی ارائه می‌دهد، خطرات خاصی را نیز برای كاربران آسیب پذیر مانند كودكان ایجاد كرده است.
شواهد موجود نشان می‌دهد كه شرایط مناسب برای كودكان و زیست مجازیشان هنوز فراهم نیست و به اصلاحاتی در قانونگذاری، حمایت از برنامه‌های پیشگیرانه و ارائه خدماتی نیاز است تا ضررهای فضای مجازی برای كودكان به حداقل و نفع‌هایش به حداكثر برسد.
در این گزارش قصد داریم به‌روزترین اقدامات قانونی كشورها در رابطه با محافظت از حقوق كودكان در فضای مجازی را مرور كنیم.
آمریكا
در دهه نود میلادی در پی گزارش‌های رسانه‌ای در ایالات متحده آمریكا كه نمایانگر سهولت جمع‌آوری داده‌های خصوصی از كودكان بود و مشخص كرد كه وبسایتها بدون دریافت اجازه از والدین كودكان برای اهداف بازاریابی داده‌های خصوصی آنان را جمع‌آوری می‌كنند.
با توجه به تحقیقات منتشر شده توسط مركز آموزش رسانه‌ها در پی گزارشی رسانه‌ای كه نشان می‌داد كودكان پیامدهای نامطلوب بالقوه افشای اطلاعات شخصی آنلاین را درك نمی‌كنند، مردم كنگره را تحت فشار قرار دادند تا در مورد جمع‌آوری اطلاعات شخصی كودكان، قوانینی وضع كنند.
سرانجام مطالبات عمومی منجر به اقدامات كنگره شد و قانون حفاظت از حریم خصوصی آنلاین (COPPA)تصویب شد.
این قانون فدرال برای محافظت از حریم خصوصی كودكان زیر 13 سال الزاماتی را برای اپراتورها و پلتفرم‌های آنلاین ایجاد كرد و وبسایتها، برنامه‌ها، بازی‌ها و سایر سرویس‌هایی كه به صورت آنلاین با بچه‌ها تعامل دارند را تحت پوشش قرار داد بدین صورت كه سرویس‌ها را ملزم به اتخاذ سیاست‌های مناسب حفظ حریم خصوصی كرده و همچنین آن‌ها را موظف می‌كند كه به والدین اطلاعات شفافی از میزان امنیت داده‌های كودك ارائه دهند و قبل از هرگونه جمع‌آوری اطلاعات شخصی رضایت والدین یا قیم كودك را دریافت كنند.
این قوانین همچنین محدودیت‌هایی برای بازاریابی با جامعه هدف كودكان زیر 13 سال وضع كرد.
COPPA برای هر پلتفرمی كه داده‌های كودكان زیر 13 سال را جمع‌آوری می‌كند اعمال می‌شود. FTC (كمیسیون تجارت فدرال) كه یك آژانس نظارتی فدرال ایالات متحده است و برای نظارت و پیشگیری طراحی شده، دستورالعمل‌هایی را ایجاد كرد كه از انطباق عملكرد خدمات آنلاین با COPPA اطمینان حاصل كند. این پیشنهادات عبارتند از:
• به وضوح نشان دادن فرم‌های رضایت قابل دانلود كه ممكن است به آدرس پست الكترونیكی ارسال یا برای اپراتور فكس شود.
• نشان دادن سیاست‌های حفظ حریم خصوصی به‌صورت واضح.
• تلاش‌های كافی برای ارائه اخطار حفظ حریم خصوصی به والدین در مورد جمع‌آوری داده‌های فرزندان.
• اقداماتی منطقی برای حفاظت از حریم شخصی كودكان.
• پلتفرم‌ها همچنین موظفند كه اطلاعات شخصی را فقط در صورت لزوم و برای تحقق هدفی كه در ابتدا داده‌ها برای آن جمع‌آوری شده، حفظ كرده و برای جلوگیری از دسترسی یا استفاده غیر مجاز پس از تحقق هدف حذف كنند.
• لازم است كه والدین از كارت اعتباری برای احراز هویت و مشخص شدن سنشان استفاده كنند.
این قوانین در عمل به این معنا هستند كه سرویس‌های آنلاین باید دسترسی كامل به تمام سوابق كاربر، نمایه و اطلاعات ورودش را در صورت درخواست در اختیار والدین قرار دهند.
COPPA همچنین یك برنامه سپر امنیتی ایجاد كرده كه به موجب آن سازمان‌ها می‌توانند دستورالعمل‌های خود تنظیم‌گری برای محافظت از كودكان تعبیه كنند. همچنین هر سازمانی می‌تواند برنامه خودتنظیم گری خود را برای محافظت از كودكان به FTC ارائه دهد.
اتحادیه اروپا
درحالیكه كودكان ممكن است در معرض محتوا و كنش‌های مضر آنلاین مانند آزار و اذیت سایبری، آزار جنسی، هرزه‌نگاری، خشونت یا خودآزاری قرار بگیرند.، برای جلوگیری از وارد شدت آسیب‌های روانی و شناختی-عاطفی به آن‌ها، واكنش‌هایی كارآمد نیاز است. اتحادیه اروپا اقدامات قانونی متعددی را برای محافظت از كودكان در زیست مجازی انجام داده و با مراكز اینترنت ایمن در تمام كشورهای عضو اتحادیه همكاری می‌كند.
رابطی از طرف كمیسیون اروپا مأمور انطباق آموزش كودكان در كشورهای اتحادیه است كه مسئول افزایش آگاهی و تقویت سواد دیجیتال در میان خردسالان، والدین و معلمان است.
كمیسیون با هدف اطمینان حاصل كردن از امنیت كودكان در فضای آنلاین علاوه بر تدوین قوانین، اقداماتی تكمیلی مانند اختصاص بودجه، هماهنگی و ارائه‌ی سیستم‌های خودتنظیم گری را در دستور كار قرار داده است.
درماه می 2022 نهاد اجرایی اتحادیه‌ی اروپا مقررات سختگیرانه‌ای را برای مبارزه با سوءاستفاده جنسی از كودكان ارائه داد.
بر اساس مقررات پیشنهادی، سرویس‌های پیامرسان باید مطالب مربوط به كودك آزاری و سوءاستفاده جنسی از كودكان را جستجو و گزارش كنند و این قوانین شامل سرویس‌های پیام رسانی رمزگذاری شده مانند واتس‌اپ و فیس‌بوك و iMessage اپل هم می‌شود. یلوا یوهانسون، كمیسر اتحادیه‌ی اروپا گفت: «تشخیص، گزارش و حذف مطالب مربوط به سوءاستفاده جنسی از كودكان ضروری است.»
انگلستان
انگلستان از جمله كشورهایی است كه در حوزه فضای مجازی چارچوب‌ها و مقررات دقیقی دارد كه شامل كودكان هم می‌شود اما آخرین لایحه قانونی به علت آشفتگی‌های سیاسی داخلی كنار گذاشته شده بود تا اینكه در اواخر سپتامبر سال 2017 گزارش پزشكی قانونی در مورد مرگ مولی راسل، دختر 14 سالهی لندنی منتشر شد.
پزشكی قانونی مستقیماً اینستاگرام و پینترست را به دلیل ارائه مطالب خودآزاری به او شماتت كرده و این عامل را یكی از دلایل مرگ وی ذكر كرد. این امر باعث شد كه شور و اشتیاق برای تصویب این لایحه بیشتر شود.
لایحه جامع محافظت آنلاین بریتانیا برای مقابله با آسیب‌های دیجیتال، بسیاری از مشكلات اكوسیستم آنلاین معاصر ازجمله حمایت از كودكان را پوشش می‌دهد. در این لایحه مسئولیت‌های رسانه‌های اجتماعی در رابطه با كودكان به صورت قابل توجهی افزایش یافته است كه برای رعایت آن پلتفرم‌های فضای مجازی در مرحله‌ی اول باید سیستم‌های احراز هویت سنی داشته باشند.
طبق این لایحه، شركت‌های فناوری ملزم می‌شوند تا اطلاعات بیشتری در مورد خطراتی كه پلتفرم‌هایشان برای كودكان دارند را منتشر كنند و این به سود عموم مردم بخصوص والدین است و آن‌ها را متوجه خطرات بالقوه‌ی اینترنت برای كودكان خود می‌كند.
میشل دولان، وزیر دیجیتال بریتانیا همچنین در این راستا بیان كرد: «رسانه‌های اجتماعی بی ضابطه، مدت‌های مدیدی است كه به فرزندان ما آسیب رسانده‌اند و این روند باید پایان یابد.»
وی در ادامه همچنین افزود: «من لایحه‌ای كه منجر به ایمن‌تر شدن اینترنت می‌شود را به پارلمان بازمی‌گردانم تا به والدین اجازه دهد تا خطراتی را كه سایت‌ها برای فرزندانشان ایجاد می‌كنند ببینند و واكنش موثرتری داشته باشند.»
فنلاند
به گفته سازمان غیر انتفاعی Protect Children محیط دیجیتال كشور فنلاند، در مقایسه با سایر كشورهای اروپایی امنیت كمتری دارد. طبق نظرسنجی این سازمان، 65 درصد از مردم فنلاند خواهان مقرراتی دقیق‌تر و مستحكم‌تر، برای محافظت از كودكان و نوجوانان هستند. به گفته‌ی این سازمان، فنلاند علاوه بر بهبود حفاظت از داده‌ها، باید مقررات خود را برای رسیدگی به محتوای مضر، به ویژه محتواهای سوءاستفاده جنسی از كودكان، سخت‌تر كند. این سازمان طی پیشنهاد خود به فنلاند اقداماتی مانند خاموش شدن خودكار موقعیت جغرافیایی، تنظیم خودكار حساب كاربری به خصوصی‌ترین حالت، هنگام پیوستن به یك پلتفرم و همچنین ممنوعیت جمع‌آوری داده‌های غیر ضروری را توصیه می‌كند.
سازمان محافظت از كودكان خاطر نشان كرد كه كاربران كودك در فنلاند در برخی از پلتفرم‌ها از حقوق و حریم شخصی امن مانند سایر همتایان اروپایی خود برخوردار نیستند.
برای مثال در فنلاند از افراد زیر 17 ساله‌ای كه برای اولین بار به اینستاگرام می‌پیوندند، سوال می‌شود كه بین حساب‌های عمومی و خصوصی انتخاب كنند، در حالی‌كه در كشورهایی مانند آلمان و اسلوونی حساب‌های كاربری این گروه سنی به صورت پیشفرض خصوصی است.
سازمان حفاظت از كودكان، از بازرس حفاظت از داده‌های اروپا خواسته كه در جهت حصول اطمینان از اینكه مقررات داده‌ها بهبود یافته و قوانین جدید حوزه‌ی كودكان پس از تصویب به سرعت و دقیق در فنلاند اجرا شود همكاری كند.
روسیه
در دسامبر سال 2010 مجلس فدرال روسیه، قانون حمایت از كودكان در برابر اطلاعات منفی و مضر را تصویب كرد و در 3 ژانویه 2011 رئیس جمهور فدراسیون روسیه این قانون را امضا كرد. بر اساس بیانیه‌ی منتشر شده، قانون یاد شده در نظر دارد تا با سازوكارهایی از ایجاد تصویرهای نامناسب برای كودكان در درجه اول و مشاهده‌ی این تصاویر توسط كودكان در مرحله‌ی دوم محافظت كند زیرا با توسعه‌ی ارتباطات والدین مثل سابق توانایی ممانعت از اینكه كودكان اطلاعاتی را كه به سلامتی آنان لطمه می‌زند دریافت كنند را ندارند.
علاوه بر تصاویر مضر محتواهایی كه ممكن است باعث ترس، عصبانیت یا وحشت شود نیز ممنوع است. هر گونه توجیه خشونت و رفتار غیر قانونی، محتوایی كه باعث تمایل به مصرف مواد مخدر، الكل و یا هرگونه آسیب رساندن به فرد به خود شود نیز شامل ممنوعیت‌های این قانون می‌شود.
بر اساس این قانون، استانداردهای واحدی برای كتاب‌ها، برنامه‌های رایانه‌ای، پایگاه‌های اطلاعاتی، نشریات رسانه‌های جمعی و سایر محصولات صوتی تصویری ایجاد شده و تمامی این محصولات مخصوص كودك و نوجوانان توسط هیئت‌های كارشناسی متشكل از متخصصان روانشناسی كودك و فیزیولوژی و روانپزشكان و متخصصان آموزشی بررسی می‌شود. برای تمامی این رسانه‌ها استاندارهای سنی زیر 6 سال، 6 تا 12 سال و 16 سال به بالا وجود دارد.
طبق مقررات تمامی مكان‌های مجهز به دسترسی عمومی اینترنت نیز ملزم به نصب تجهیزات تعدیل و یا مسدود سازی محتواهای مضر هستند.
تنظیم‌گری اینترنت كودكان، الزامی ناگزیر برای دولت‌ها
در عصر حاضر بسیاری از كشورها در تلاشند تا از مضراتی كه تكنولوژی برای تفكر، قدرت شناختی، روان و جسم كودكان دارند بكاهند.
جهان آینده دست كودكان امروزیست و تربیت نسل آیندی بشر به عهده‌ی بزرگسالان است اما زیست مجازی و گستردگی ارتباطات و پیشرفت تكنولوژی دست خانواده‌ها را برای كنترل محتواها و تصاویر در دسترس كودكان جهت تربیت آن‌ها بسته است.
دولت‌ها با پیشگیری و قانون گذاری و مدیریت به كمك والدین می‌آیند و در تلاشند كه كاهش مضرات فضای آنلاین را كه به سلامت كودكان آسیب می‌زنند، در دستور كار خود قرار دهند و به نوعی می‌توان گفت كه عدم پرداختن به این مسئله مساوی است با رعایت نشدن حقوق شهروندی كودكان كه شامل حق تربیت و آموزش درست و رایگان است.تربیت ایرانی اسلامی كودكان با بسیاری از رویه‌های تولید محتوا در فضای مجازی همخوانی ندارد و انتظار می‌رود كه اهتمام بیشتری به پیشگیری، مدیریت محتوا و قانونگذاری در این حوزه افزایش یابد.
