رئیس جمهور، سران كشورهای اسلامی را به همبستگی و اتحاد بیشتر برابر ادامه فجایع انسانی علیه مسلمانان در فلسطین، میانمار، سوریه، عراق و یمن فراخواند.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری، آقای روحانی كه روز یكشنبه در جمع سران كشورهای عضو سازمان همكاری اسلامی در آستانه پایتخت قزاقستان سخن می‌گفت، اظهار داشت: ما برای صلح، همزیستی و همكاری هر چه بیشتر با شما دولت‌های دوست و برادر به این اجلاس آمده‌ایم.
متن سخنان آقای روحانی به این شرح است:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ
جناب آقای نورسلطان نظربایف.
رئیس‌جمهور محترم‌كشوربرادرقزاقستان.
رؤسای محترم كشورهای اسلامی.
دبیركل محترم.
خانم‌ها، آقایان!
در آغاز مایلم از میهمان‌نوازی گرم دولت و ملّت قزاقستان قدردانی، و از جناب آقای نظربایف رئیس جمهور محترم قزاقستان، به خاطر طرح این ایده و سازماندهی این اجلاس، تشكر نمایم. امیدوارم این اجلاس كه با شعار "علم، فناوری و نوسازی در جهان اسلام" در شهر زیبای آستانه برگزار می‌شود، در كنار تلاش‌های ارزشمند دیگر، باعث ارتقای همكاری‌های سازنده، میان كشورهای اسلامی در حوزه‌های مختلف گردد.
آقای رئیس!
همة ما بر این مسئله اتفاقّ نظر داریم كه «جهان اسلام» بخشی مهم و مؤثر، در منظومه جهانی است؛ و توانمندی، پیشرفت و ثبات آن، مایه توانمندی، پیشرفت و ثبات جهان خواهد بود. روشن است كه در ضعف، عقب‌ماندگی و از هم‌گسیختگی جهان اسلام نیز، صلح پایدار، توسعه همه جانبه و همگرایی مؤثر جهانی ناممكن می‌شود. پس همرأیی و همراهی و همكاری ما اعضای جهان بزرگ اسلام برای ورود به جهان توسعه یافته در واقع تلاشی مشترك، برای ساختن جهانی به دور از جهل، فقر، جنگ و خشونت است.
همكاری در حوزه علم و فناوری هم از آن حیث كه نقش پیشران در توسعه بخش‌های مختلف اقتصادی را دارد، برای رشد و همگرایی كشورهای اسلامی تعیین كننده است و هم از آن جهت كه با جوانان و دانشگاه‌ها سر و كار دارد و با ایجاد فضای امید و سازندگی و اشتغال‌زایی، ریشه‌های گرایش به افراط و تروریسم را می‌خشكاند، از اهمیت سیاسی و اجتماعی راهبردی برخوردار است.
هم‌اندیشی سران كشورهای اسلامی در این موضوع و در این مقطع زمانی، به دوجهت اهمیت ویژه دارد: نخست آنكه به سبب تحول عظیمی كه عصر ارتباطات، در دسترسی‌های علمی و همكاری‌های فناورانه بدون محدودیت‌های مرزی فراهم آورده است؛ و در كنار آن نوآوری‌های دانشمندان و مخترعانی كه از كشورهای آسیایی و افریقایی برخاسته‌اند، كه سهم و رشد روزافزونی در ثبت اختراعات و تحقیقات علمی را به خود اختصاص داده‌اند. دوم آنكه هدایت و مدیریت «انقلاب چهارم صنعتی» كه انقلاب فناوری و دگرگونی بنیادین در رابطه نوین انسان و هوش مصنوعی و مناسبات انسان‌ها در ساختارهای جدید اجتماعی است، نیازمند فرهنگی است كه از قدرت جذب عناصر متغیر فناوری و محیط برخوردار باشد و همچون تمدن اسلامی با كسب علم و تجربه از تمدنهای دیگر بشری، همگرایی و هم‌افزایی را، در میان خانواده بزرگ بشری سامان دهد.
دیروزِ جهان اسلام، دوران شكوفایی علمی، فرهنگی و تمدنی بود، آیا نمی‌شود كه امروز آن نیز به سوی نوآوری، خلاقیت و رشد برود و در كنار عقلانیت و اخلاق، جهانی عاری از خشونت و افراطی‌گری را خلق كند؟
گر چه متاسفانه امروز بحران‌های متعددی جهان اسلام را به چالش كشیده است.
ادامه جنایات صهیونیست‌ها علیه مردم فلسطین، جنایات افراطیون در میانمار علیه مسلمانان روهینگیا، فجایع انسانی گروه‌های افراطی در سوریه و عراق، تداوم اقدامات نظامی علیه مردم یمن، نیاز به همبستگی و اتحاد امت اسلامی را از هر زمان دیگر بیشتر كرده است.
خانم‌ها، آقایان!
من افتخار نمایندگی ملّتی را دارم كه در دو دوره تمدنی پیش از اسلام، و پس از اسلام از پرچمداران علم و فرهنگ در تاریخ بشری بوده است. روح ایرانی با ایجاد محیط سیاسی و اجتماعی مبتنی بر اخلاق و حقوق انسانی، زمینه جذب دانشوران و تاجران و معماران از سراسر جهان را فراهم آورد و بستر آفرینش جلوه‌های درخشان تمدن بشری در تخت جمشید و گنجینه علوم و فنون در كتابخانه‌های آسیا را بنا نهاد.
با درخشش خورشید اسلام نیز، جامعه ایرانی كه به استقبال پیام آسمانی آزادی و عدالت شتافته بود، جهشی نو آغاز كرد. در این دوره پرشكوه، ایرانیان در كنار دیگر مسلمانان، نه فقط از سرچشمه معرفتی وحی بهره گرفتند، بلكه به تشویق آموزه‌های دینی، هم به تدبّر و تعقّل پرداختند، و هم از تجارب گوناگون بشری آموختند.
مسلمانان با درس آموزی از قرآن كریم و آموزه‌های پیامبر اسلام از آغاز شكل گیری تمدن اسلامی، به فراگیری علوم مختلف از سراسر جهان روی آوردند. آنچه در این دوره پیشرفت‌های مادی را برای آنان فراهم كرد در واقع همان روحیۀ تساهل و رواداری منبعث از تعلیم صریح دین بود كه جایگزین تعصبات گذشته شده بود.
یكی از مظاهر این تسامح و رواداری در جهان اسلام، آزادی و آسایش پیروان دیگر ادیان در جامعۀ اسلامی بود كه این سعۀ صدر و تسامح نه تن‌ها مناظرات دینی و اعتقادی را در قلمرو اسلام ممكن ساخت بلكه موجبات تعامل و مشاركت پیروان سایر ادیان با مسلمانان در تـوسعه و بسط تمدن انسانی و تـرجمه و انتقال دانشهای تمدنهای دیگر به زبان عربی كه زبان رسمی علم در آن روزگار بود گردید؛ و به تدریج تمدن اسلامی وارث و معمار فرهنگ قدیم شرق و غرب شد نه تقلید كنندۀ صرف از فرهنگهای سابق، كه تكمیل كننده آن‌ها شد.
تمدن اسلامی با این رویكرد و روحیه بود كه به چنان شكوفایی و بالندگی رسید كه در علوم مختلف مانند پزشكی، داروسازی، نجوم، ریاضیات، فیزیك، شیمی، جغرافیا، فلسفه و كلام، عرفان، ادبیات و هنر سرآمد روزگار خویش شد و در برخی از این علوم، اروپا را از قرون وسطی تا قرن شانزدهم میلادی وامدار خویش ساخت.
اما واقعیت تلخ آن است كه این دوره شكوفایی و پیشرفت، تداوم نیافت و جامعه اسلامی در چند قرن اخیر از حركت و زایندگی باز ایستاد و در مواجهه با فرهنگ غربی در مسابقه علم و فناوری عقب ماند. تمدن اسلامی از وقتی به ركود و انحطاط دچار شد كه در دل آن، تعصبات قومی و محلی پدید آمد و وحدت و تسامحی كه در آن بود از بین رفت. تقسیم علم به مذموم و محمود در آغاز قرن ششم از موجبات آغاز افول تمدن اسلامی شد و حملۀ مغول به این افول سرعت بیشتری بخشید. رخوت و سستی مسلمانان در سَده‌های اخیر، نه تن‌ها آنان را از ادامه پیشرفت بازداشت، بلكه از حفظ آنچه خود داشتند نیز بازماندند. درواقع دو عامل، این حركت رشد و پیشرفت تمدن نوین اسلامی را كُند و گاه متوقف كرد. یكی قرین شدن رشد علمی و فناوری در غرب با اقدامات سیطره‌جویانة سیاسی و فرهنگی حاكمان غربی، و دیگر ضعف حاكمان در كشورهای مسلمان و خودباختگی برخی از نخبگان در سرزمین‌های اسلامی.
امروز، بار دیگر امّت اسلامی در مواجهه با مرحله نوینی از جهش در تمدّن بشری و در آستانه تحولات عظیم اقتصاد دانش بنیان، با یك انتخاب تاریخی رو به روست. انتخاب میان "رویكرد فعّال و اصیل و مشاركت‌جویانه"، كه با حفظ اصالت‌های فرهنگی در تعاملی سازنده از تجارب و دستاوردهای دیگران نیز بهره می‌گیرد، و یا "رویكرد منفعلانه"ای كه در طرف افراط به انزوا، و در طرف تفریط، با خودباختگی منتهی می‌شود.
باید به جای هراس از رشد روز‌افزون علم و فناوری و گریز از آن، قدرت انتخاب و انطباق جوامع مسلمان را بالا برد. مهم‌ترین ضرورت‌های توسعة علوم و فنون جدید برای ما ایجاد شرایط مطمئن سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصاد برای جذب و هضم آنهاست. به علم و فناوری اكتفا نكنیم، راهبرد‌ها و راهكارهای دستیابی به آن‌ها را بیابیم.
آقای رئیس، خانم‌ها، آقایان!
ما كشورهای اسلامی، برای اینكه صاحب علم و فن شویم باید هم جوامع خود را در درون برای این كار توانمند كنیم و هم در منظومة كشورهای اسلامی تحركی نو در این زمینه به وجود آوریم.
هریك از ما در كشورهای خود با دغدغه و دلسوزی، به سوال بزرگ رابطه علم و پیشرفت اقتصادی و اجتماعی اندیشیده‌ایم و اینك كه عزم آن داریم كه با ایجاد فضای همكاری، گام‌های یكدیگر را قوت بخشیم نخستین قدم، اطلاع از تجارب یكدیگر و بهره‌مندی از دستاوردهای این خانواده بزرگ اسلامی است. جمهوری اسلامی در ده سال اخیر، شاهد دستاوردهای مهمی در حوزه علم، فناوری و نوآوری بوده است. در 5 سال اخیر، رتبه ایران در تولید مقالات علمی از 34 به 16 ارتقا یافته است. 1100 دانشگاه در ایران تعداد افراد دارای تحصیلات دانشگاهی را از 2 میلیون و 400 هزارنفر به 4 میلیون و 800 هزار نفر رسانده است؛ و ایران را درمیان 5 كشور دارای بیشترین دانش‌آموخته مهندسی قرار داده است.
مشاركت ایران در توسعه فناوری‌های جدید مانند بیو، نانو، علوم شناختی، انرژی‌های تجدیدپذیر، هوافضا، میكروالكترونیك و سلول‌های بنیادی به طور شایان توجهی افزایش یافته است. سیاست فعال دولت در حمایت از شركت‌های دانش‌بنیان به تكوین و رشد هزاران شركت در حوزه فناوری‌های جدید انجامیده است و صادرات محصولات با فناوری متوسط و بالا در ایران از 1. 5 میلیارد دلار به 12. 1 میلیارد دلار جهش پیدا كرده كه تأثیر مهمی در مثبت شدن تراز تجاری كشور، ایفا نموده است. سیاست ما بر آن است كه علی رغم وجود وسیع‌ترین منابع غنی نفت و گاز در كشور، از اقتصاد مبتنی بر منابع طبیعی، به سمت اقتصاد مبتنی بر بهره‌وری و نوآوری حركت نماییم.
با چنین ظرفیت‌هایی است كه به نام جمهوری اسلامی می‌گویم ما برای صلح، برای همزیستی، برای همكاری هرچه بیشتر با شما دولت‌های دوست و برادر به این اجلاس آمده‌ایم.
ما آمده‌ایم كه بگوییم می‌توانیم و باید به نام علم و فناوری و به اتكای دیپلماسی علمی، زمینه‌های مشترك برای توانمندی هرچه بیشتر و ایجاد ظرفیت‌های مكملّ در جهان اسلام را دنبال كنیم.
آقای رئیس!
ورود قدرتمندانه كشورهای اسلامی به فضای رقابت و مشاركت در عرصه دانش و فناوری‌های نوین، و نقش آفرینی سازنده در شكل‌گیری آینده مناسبات ثروت و قدرت جامعه جهانی، نیازمند سیاستگذاری و اولویت‌بندی در سطح ملّی و فراملّی است. اولویت‌های دوازده‌گانه‌ای كه در سند برنامه 2026 در این اجلاس فراهم شده است، نكات مهمی را مورد توجه قرار داده است. در این میان توجه به "عامل انسانی و سرمایه اجتماعی" نقش محوری دارد. مردم، مهم‌ترین سرمایه‌های ما هستند. آن‌ها باید ببینند كه دستاورد سرمایه‌گذاری ما در علم و فناوری، به بهره‌مندی آن‌ها و ریشه كنی فقر و بهبود وضع سلامت و رفاه آنان می‌انجامد.
آقای رئیس، سران محترم كشورها، خانم‌ها، آقایان!
این اجلاس ظرفیت آن را دارد كه به نقطه عطفی در تاریخ همكاری‌های علمی جهان اسلام بدل شود.
بیاییم به دور از تفرقه‌افكنی‌های دشمنان اسلام و قدرت‌های جنگ‌طلب كه نفع خود را در دوری ما از همدیگر می‌بینند، عرصه‌هایی نو برای همكاری‌های علمی و فناورانه و برای نوسازی هرچه بیشتر كشورها باز كنیم. فضا‌های مشترك سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را در جهان اسلام تا آنجا كه می‌توانیم توسعه دهیم.
در پایان، به نام ملت بزرگ ایران، آمادگی جمهوری اسلامی ایران با همه كشورها و ملّت‌های اسلامی را برای همكاری همه جانبه در عرصه علم و فناوری و نوآوری اعلام می‌كنم.
یقین داشته باشیم كه هر گام ما برای همگرایی و همسویی، بی شك یاری خداوند را هم در پی‌خواهد داشت كه نویدمان داده است:
إن تنصروا الله ینصركم و یثبّت أقدامكم.
والسلام علیكم و رحمة الله و بركاته.
