شهر سن‌پترزبورگ روسیه دوشنبه چهارم دی‌ماه میزبان آیینی با حضور وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران و معاونان نخست‌وزیران پنج كشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا است كه در قالب آن، موافقتنامه دائم تجارت آزاد میان طرفین به امضا می‌رسد.
تحادیهٔ اقتصادی اوراسیا (EAEU) متشكل از كشورهای بلاروس، قزاقستان، روسیه، قرقیزستان و ارمنستان است.
نخستین گام مشترك ایران و این اتحادیه با امضای پیش‌نویس توافقنامه‌ای بر سر اخذ تعرفه‌های صادراتی ترجیحی در سال 2017 میلادی در ایروان برداشته شد و سال 2018 بود كه این توافقنامه موقت به مدت سه سال بین طرفین امضا شد.
ایران و اتحادیه اوراسیا؛ تجارت آزاد در راه است
بررسی اظهارات طرفین گویای آن بود كه در پایان این سه سال همكاری مشترك، طرفین به فرمولی برای دائمی كردن آن بر می‌دارند یا این روند متوقف می‌شود؛ اما مذاكرات طرفین گویای علاقه‌مندی تهران و پایتخت‌های اوراسیایی به همكاری بلندمدت و پایدار بود.
این گونه بود كه ایران با تمدید قانون موافقنامه موقت تجارت ترجیحی راه را برای تحقق این هدف هموار كرد.
آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور اول خردادماه 1402 در اجرای اصل 123 قانون اساسی، «قانون سند الحاقی(پروتكل) تمدید موافقتنامه موقت تشكیل منطقه آزاد تجاری بین جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا و دولت‌های عضو» را كه در جلسه علنی دوازدهم اردیبهشت 1402 مجلس شورای اسلامی تصویب و 20 اردیبهشت 1402 به تایید شورای نگهبان رسیده بود، برای اجرا به وزارت صنعت، معدن و تجارت ابلاغ كرد.
به دنبال پیوستن ایران به عنوان عضو دائمی به سازمان همكاری شانگهای و پذیرش كشورمان به عنوان عضو جدید گروه بریكس از ابتدای سال 2024، امضای موافقتنامه تجارت آزاد با اتحادیه اوراسیا گام كلیدی دیگری در راستای توسعه مبادلات تجاری ایران با سایر كشورها در سال 1402 تلقی می شود و گویای آن است كه سیاست همسایگی دولت سیزدهم در حال ثمربخشی برای منافع ملت ایران و دیگر ملت‌های منطقه است.
ایران و اتحادیه اوراسیا؛ تجارت آزاد در راه است
گام آغازین با تخفیف‌های متقابل
به دنبال موافقتنامه تجارت ترجیحی بین ایران و اتحادیه اوراسیا در سال 2018، طرفین در خصوص چندین قلم كالا، تخفیف تعرفه‌ای برای كالاهای یكدیگر قائل شدند.
بنا بر برخی منابع، در این چارچوب، ایران به حدود 380 قلم كالای تولیدی در اتحادیه اوراسیا تخفیف تعرفه‌ای داد و در مقابل،اتحادیه اوراسیا برای 502 قلم كالای ایرانی تخفیف تعرفه‌ای قائل شد كه طرفین در مجموع به صورت مساوی، مبادلات اقتصادی را از تخفیف برخوردار كردند.
حذف تعرفه‌ها برای 87 درصد كالاها در موافقتنامه تجارت آزاد
با گذشت سه سال از اجرای موافقتنامه تجارت ترجیحی، یك سال دیگر هم این موافقتنامه تمدید شد و مذاكرات طرفین درباره موافقتنامه تجارت آزاد به نقطه پایانی و امضا رسیده است؛ بنا بر اطلاعاتی كه از پیش نویس این موافقنامه به دست خبرنگار ایرنا در مسكو رسید، طرفین تعرفه‌ها را برای 87 درصد اقلام كالایی در مبادلات تجاری خود به صورت كامل حذف خواهند كرد.
در این میان، هر یك از طرفین، یك لیست منفی تهیه می‌كنند كه شامل كالاهایی می‌شود كه برای یكی از طرفین، كالای حساس تلقی شود و امكان حذف تعرفه وجود ندارد.
با این حساب، حدود 87 درصد خطوط تعرفه‌ای ایران و اوراسیا با تعرفه صفر در قالب موافقتنامه تجارت آزاد مبادله خواهند شد.
ایران و اتحادیه اوراسیا در قالب امضای قرارداد تجارت آزاد به یكدیگر این امكان را می‌دهند كه در 87 درصد كل اقلام كالایی، تعرفه‌ها صفر شود.
خبرنگار ایرنا همچنین كسب اطلاع كرد كه 13 درصد باقیمانده، موارد مربوط به لیست موسوم به منفی است. به عنوان مثال، شامل كالایی است كه اگر بخواهیم در خصوص آن تخفیف قائل شویم، صنعت یا كشاورزی در داخل ایران در آن حوزه آسیب می‌بیند، از این رو، با هدف حمایت از این بخش‌های صنعت و كشاورزی داخلی، این بخش‌ها شامل تخفیف نمی‌شوند. متقابلا كشورهای اتحادیه اوراسیا هم لیست كالاهای حساس خود را ارائه می‌كنند و در این زمینه، اقدامات با ظرافت دنبال می‌شود تا لیست‌ها به صورت مساوی و عادلانه تنظیم شود.
نیاز به تصویب مجالس
متن موافقتامه دائم تجارت آزاد ایران و اتحادیه اوراسیا هم اینك با تأیید طرفین آماده امضا است. این توافقنامه روز دوشنبه چهارم دی‌ماه به امضای وزیر صنعت، معدن و تجارت جمهوری اسلامی ایران و معاونان نخست‌وزیر پنج كشور عضو اتحادیه اوراسیا خواهد رسید.
این موافقتنامه برای اجرایی شدن نیازمند تصویب در مجلس شورای اسلامی و همچنین مجالس پنج كشور عضو اتحادیه اوراسیا است تا به قانون تبدیل شود.
پیش‌تر فرایندهای مربوط به تصویب موافقتنامه موقت تعرفه ترجیحی ایران و كشورهای اتحادیه اوراسیا بیش از یك سال به طول انجامید، پیش‌بینی می‌شود كه فرایندهای تصویب موافقتنامه تجارت آزاد حدود یك‌سال طول بكشد كه البته با توجه به آمادگی بیشتر كشورهای طرف قرارداد برای ارتقای سطح مبادلات تجاری، به نظر می‌رسد،در مدت زمان كمتری این اتفاق رخ دهد.
سفیر ایران در روسیه پیش از این با بیان اینكه معمولا مجالس پنج كشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا به سرعت توافقنامه‌های مرتبط را به تصویب می‌رسانند، ابراز امیدواری كرد كه این توافقنامه در مجلس شورای اسلامی با فوریت و در دوره كنونی فعالیت مجلس تصویب شود.
كاظم جلالی با اشاره به اینكه این توافقنامه در قالب لایحه‌ای از سوی دولت به مجلس شورای اسلامی تقدیم خواهد شد، تصریح كرد: به هر میزان كه تصویب این توافقنامه با تأخیر همراه شود، كشور از مزایای این توافقنامه بی‌بهره خواهد بود.
پیش از این، وزیر تجارت اتحادیه اقتصادی اوراسیا مردادماه 1402 به ایرنا گفته بود: كشورهای عضو اتحادیه اوراسیا، رویكرد جدی در زمینه گسترش همكاری با ایران دارند و به نظر می‌رسد در این شرایط، توافقنامه به سرعت در مجالس به تصویب برسد.
ایران و اتحادیه اوراسیا؛ تجارت آزاد در راه است
پیش‌بینی افزایش مبادلات تجاری به 20 میلیارد دلار
وزیر تجارت اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیز پنجشنبه 30 آذرماه 1402 در این باره گفت: پس از امضای موافقتنامه تجارت آزاد ایران و این اتحادیه میزان تجارت دو طرف در گام نخست و در یك بازه زمانی پنج تا هفت ساله به 18 تا 20 میلیارد دلار در سال خواهد رسید.
