هرچه از زمان پیروزی انقلاب اسلامی فاصله گرفته شود، اهمیت پرداختن به موضوع دستاوردهای انقلاب اسلامی و اهمیت تبیین دستاوردها و پیشرفتهای جمهوری اسلامی بیشتر می‌شود.
پژوهش خبری صدا وسیما: انقلاب اسلامی را باید سرآغاز تحولات بزرگ و بنیادین در ایران، منطقه، جهان اسلام و جهان غیراسلام دانست. رهبر كبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) از انقلاب اسلامی با عناوینی چون «معجزه قرن» و «انفجار نور» یاد كرده و همین كلمات برای توصیف عظمت و بزرگی انقلاب اسلامی كفایت می‌كند. دهه فجر و فرا رسیدن سالروز پیروزی انقلاب اسلامی، فرصت مغتنمی برای بازخوانی انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن در حوزه‌های گوناگون می‌باشد. هرچه از زمان پیروزی انقلاب اسلامی فاصله گرفته شود، اهمیت پرداختن به موضوع دستاوردهای انقلاب اسلامی و اهمیت تبیین دستاوردها و پیشرفتهای جمهوری اسلامی بیشتر می‌شود. یكی از اهداف راهبردی دشمنان در جنگ نرم علیه انقلاب و جمهوری اسلامی، ایجاد یأس و ناامیدی در جامعه و به‌ویژه در نسل جوان نسبت به آینده از طریق سیاه‌نمایی، بزرگ كردن مشكلات، زیر سؤال بردن و یا كم‌ارزش جلوه دادن دستاوردهای انقلاب و ناكارآمد نشان دادن نظام دینی است. دشمنان تلاش می‌كنند تا از طریق قدرت رسانه‌ای خود، جلوی درك واقعیات انقلاب اسلامی و دستاوردهای ارزشمند جمهوری اسلامی از سوی جوانان ایرانی را گرفته و با نوع واقعیت‌پنداری برای آنان، در پشتوانه‌های مردمی انقلاب و نظام جمهوری اسلامی خلل وارد سازند.
در چنین شرایطی، اهمیت تبیین دستاوردهای انقلاب و جمهوری اسلامی به‌عنوان یك وظیفه آشكار می‌گردد. در این نوشتار تلاش می‌شود با مروری به مهم‌ترین دستاوردهای انقلاب اسلامی و پیشرفتهای جمهوری اسلامی به این وظیفه عمل گردد.[1]
1ـ برخی دستاوردهای اقتصادی 4 دهه انقلاب اسلامی
1-1- زیرساخت
6 برابر شدن راه‌های كشور، افزایش راه‌های اصلی و فرعی كشور از 36 هزار كیلومتر به بیش از 210 هزار كیلومتر در سال 1394[2]
2 برابر شدن میزان راه‌آهن كشور، افزایش میزان راه‌آهن كشور از 6/ 4 هزار كیلومتر به نزدیك 10هزاركیلومتر[3]
20 برابر شدن ظرفیت بنادر كشور، ارتقاء ظرفیت بنادر از 10میلیون تن به بیش از 200میلیون تن در سال 1394[4]
30برابر شدن سدهای مخزنی كشور، تعداد سدهای مخزنی كشور از 13سد به حدود400 سد بزرگ در سال1395[5]
14برابر شدن تولید برق كشور، افزایش تولید برق كشور از20 به 280 میلیارد كیلووات ساعت در سال 1394 و برق‌دار شدن 9 / 99درصد روستاها (100درصد روستاهای بالای 20خانوار و 3 / 99درصد روستاهای زیر 20خانوار)
افزایش دسترسی به آب تصیفه شده، در سال 2015 به 2/ 96درصد رسیده است.
توسعه صنعت گاز، افزایش سهم گاز در سبد انرژی كشور از 1 درصد در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی[6]، به 72درصد[7]
211برابر انشعاب گاز در كشور (97درصد شهرها و 80درصد از روستاها)[8] ؛ انشعاب گاز در اوایل انقلاب از 50هزار انشعاب (تنها 9 شهر و یك روستا) به 10 میلیون و 570 هزار انشعاب[9] در سال 1395 (یكهزار و 83شهر و 23 هزار روستا)
35 برابر شدن تعداد مشتركین تلفن ثابت، از 850 هزار اشتراك در قبل از انقلاب به حدود 30میلیون اشتراك تعداد دفاتر خدمات ارتباطات و فناوری اطلاعات روستایی به 8هزار و 443دفتر در آذرماه 1394رسیده است.[10]
2-1- تولید ملی
57 برابر شدن صادرات غیرنفتی، افزایش صادرات غیر نفتی از 543میلیون دلار در سال 1357به 31میلیارد دلار در سال 1395
5/ 6 برابر شدن تولید و مونتاژ خودرو، افزایش تولید و مونتاژ 150هزار دستگاه خودرو در سال 1357 به تولید و مونتاژ حدود 977هزار دستگاه خودرو در سال 1394
30برابر شدن تولید محصولات پتروشیمی، افزایش تولید محصولات پتروشیمی از 6/ 1 میلیون تن در سال 1357 به 1 /48 میلیون تن در سال 1394
24 برابر شدن تولید فولاد خام، افزایش میزان تولید فولاد خام 680 هزار تن در سال 1357 به 7 / 16 میلیون تن در سال 1394
15 برابر شدن تولید محصولات فولادی، و تولید 1 میلیون تن محصولات فولادی در سال 1357 به 7/ 15 میلیون تن در سال 1394
در سال 1356 میزان تولید ناخالص داخلی 119 هزار میلیارد تومان بود كه این رقم در سال 1393 با 7 / 1 درصد رشد به 203 هزار میلیارد تومان رسیده است.
نرخ رشد اقتصادی در سال 1356، حدود 7/ 3- درصد بوده است كه در سال 1395 این نرخ به 5/ 4درصد رسیده است و بیانگر آن است كه سرعت پیشرفت اقتصادی در سال های بعد از انقلاب به مراتب بیشتر از سال 1356 بوده است. [11]
3-1- شاخص فقر و دسترسی به خدمات اساسی
براساس شاخص های اقتصادی فقر در مقایسه با سالهای آخر پیش از انقلاب به طرز قابل توجهی كاهش یافته است به طوری كه میزان فقر ( به معنای نسبت افراد كمتر از دو دلار در آمد در روز ) تك رقمی بوده، كه با توجه به استاندارد كشورهای درحال توسعه كاملا پایین و یك هشتم در پیش از انقلاب است.
طی سال های بعد از انقلاب شاخص دسترسی به خدمات اساسی و لوازم خانگی افزایش داشته است به طوریكه باوجود گسترش شهرنشینی مالكیت مسكن و مساحت سرانه خانه ها افزایش یافته است و شكاف شهری – روستایی در دسترسی به خدمات اساسی كمتر شده است و شكاف نهایی میان مناطق روستایی و شهری كمتر شده است.
پیش از انقلاب تنها 1/ 3 میلیون مشترك برق اعم از خانگی و عمومی و صنعتی و كشاورزی وجود داشت و این درحالی است كه این رقم در سال 1392 به 000/ 414 / 30 مشترك رسیده است.
وضعیت آبرسانی در سال 1357 میزان تولید آب 5/ 1 میلیون متر مكعب آب و تعداد انشعابات 7/ 2 میلیون بوده است اما این رقم تا سال 1394 در كل كشور 450 هزار كیلومتر شبكه آبرسانی شهری و روستایی وجود دارد و نرخ دسترسی به آب لوله كشی سالم در مناطق روستایی نیز افزایش یافته كه با توجه به پراكندگی وسیع خانواده های روستایی در كشور، دستاورد عظیمی محسوب می شود.
در بخش شاخص های مهم بخش گاز و گازرسانی پس از انقلاب تنها پنج شهر و در حدود 50 هزار انشعاب برخوردار بودند كه اكنون بیشتر مناطق شهری و روستایی كشور از این نعمت بهره مندند و تعداد انشعابات به حدود 5/ 13 میلیون انشعاب رسیده و برای اولین بار بیش از 10 هزار روستا گازدار شده اند.[12]
برخی دستاوردهای اقتصادی و نظامی 4 دهه انقلاب اسلامی
4-1- پیشرفت های صنعت نفت پس از انقلاب
تولید پنج فراورده اصلی پالایشگاه ها 4/ 2 برابر شد
پس از انقلاب تا پایان سال 1388 تولیدات پنج فراورده اصلی پالایشی، نسبت به قبل از انقلاب با رشدی بالغ بر 5/ 135 درصدی حدود 4/ 2برابر شده است. در این مدت مجموع تولید پنج فراورده اصلی (گاز مایع، بنزین، نفت سفید، نفت گاز و نفت كوره) از 74/ 99میلیون لیتر در روز به بیش از 235.73 میلیون لیتر در روز افزایش یافته است.
افزایش ذخایر هیدرو كربوری مایع و گاز طبیعی
ذخایر هیدروكربوری مایع تا قبل از انقلاب 94/145میلیارد بشكه بوده كه بعد از انقلاب و تا سال 1390 به 8/ 154 میلیارد بشكه رسیده و ذخایر قابل استحصال گاز طبیعی از 75/ 12 تریلیون متر مكعب در ابتدای سال 57 ، به بیش از 33 تریلیون متر مكعب در سال 1390 رسیده كه نشان‌دهنده برداشت صیانتی از میادین نفتی و سرمایه گذاری های جدید است. طی سه دهه اخیر 4/ 36میلیارد بشكه نفت خام و 2194 میلیارد مترمكعب گاز طبیعی استخراج شده است.
افزایش در تولید و فروش نفت، گاز، مایعات و میعانات گازی، تزریق گاز و حفاری
متوسط تولید گاز غنی از 110 میلیارد متر مكعب به 9/ 551 میلیارد متر مكعب، میزان تولید مایعات و میعانات گازی و نفتی كه از 3/ 31 هزار بشكه در روز به 2/ 448 هزار بشكه در روز، تزریق گاز به میادین نفتی كه از 7/ 2میلیون متر مكعب در روز به 7/ 77 میلیون متر مكعب و عملكرد حفاری از متوسط 117 هزار متر در سال قبل از انقلاب به 6/ 491 هزار متر تا سال 1390 رسیده است.
افزایش 3 برابری تولید بنزین
تولید بنزین پالایشگاهی پس از انقلاب و تا پایان سال 1388 نسبت به قبل از انقلاب تا 1357 با رشدی بالغ بر 2/ 199 درصد تقریبا 3 برابر شده و از 43/14 میلیون لیتر در روز به 18/ 43 میلیون لیتر در روز افزایش یافته است.
البته ناگفته نماند كه پس از سال 1388 و با توجه به طرح تحول اقتصادی و همچنین سرمایه گذاری های جدید در واحدهای پالایشگاهی كشور، آمارهای تولید مربوط به بنزین و چهار فراورده اصلی دیگر به طور چشمگیری افزایش یافته است .
افزایش تولید گاز مایع
تولید گاز مایع پس از انقلاب و تا پایان سال 1388، نسبت به قبل از انقلاب با رشدی بالغ بر 143 درصد تقریبا 4/ 2 برابر شده و از 44 / 3 میلیون لیتر در روز به 36/ 8میلیون لیتر در روز افزایش یافته است.
افزایش تولید نفت سفید
تولید نفت سفید پس از انقلاب نسبت به قبل از آن با رشدی بالغ بر 1/ 39 درصد تقریبا 4/ 1 برابر شده و از 31 / 13میلیون لیتر در روز به 52/ 18 میلیون لیتر در روز افزایش یافته است.
رشد 5/ 3 برابری تولید نفت گاز
تولید نفت گاز پس از انقلاب و تا پایان سال 1388 نسبت به 67 سال قبل از انقلاب (1291 تا 1357) با رشدی بالغ بر 8 / 254درصد تقریبا 5 / 3 برابر شده و از 25 میلیون لیتر در روز به 7 / 88 میلیون لیتر در روز افزایش یافته است.
رشد 3/ 2 برابری خوراك پالایشگاه های كشور
مقایسه خوراك مورد مصرف در پالایشگاهی ایران شامل نفت خام و میعانات گازی پس از انقلاب و تا پایان سال 1388 نسبت به 67 سال قبل از انقلاب (1291 تا 1357) با رشدی بالغ بر 6 / 128 درصد تقریبا 3 / 2 برابر شده و از 747 هزار بشكه در روز به 1708 هزار بشكه در روز افزایش یافته است.
رشد قابل ملاحظه شاخص های مهم بخش گاز و گاز رسانی
بررسی شاخص های مهم بخش گاز و گاز رسانی تا 1387 حاكی از افزایش مصارف داخلی گاز طبیعی( خانگی، تجاری، صنایع عمده و نیروگاهی) از 8/ 6 میلیون متر مكعب در روز به 4/ 362 میلیون متر مكعب در روز، افزایش ظرفیت پالایش و نم زدایی(تجمعی) از 36 میلیون متر مكعب در روز به 5 / 497 میلیون متر مكعب در روز، افزایش مصرف گاز در نیروگاه ها از 4 میلیون متر مكعب در روز به 1 / 117 میلیون متر مكعب در روز، افزایش احداث خطوط انتقال گاز طبیعی از 2900 كیلیومتر به 30153 كیلومتر، افزایش میزان انشعابات نصب شده از 50 هزار انشعاب به 7001815 انشعاب، افزایش جمعیت تحت پوشش گازرسانی از 225 هزار نفر به 55 میلیون و 86 هزار نفر، افزایش خانوارهای تحت پوشش گاز طبیعی از 51 هزار خانوار به 14 میلیون و 397 هزارو 200 خانوار، افزایش تعداد شهرهای گاز رسانی شده از 5 شهر به 744 شهر و افزایش تعداد روستاهای گاز رسانی شده از 1 روستا به 7364 روستا است كه نشان دهنده حجم عظیم سرمایه گذاری ها در این بخش است.
رشد قابل ملاحظه در بخش تولیدات پالایشگاهی
مقایسه شاخص های مهم بخش پتروشیمی تا 1387 و در طی سه پس از انقلاب میزان تولید محصولات پتروشیمی از یك میلیون و 604 هزار تن در سال به 30 میلیون و 40 هزار تن در سال، مقدار فروش داخلی محصولات پتروشیمی از 570 هزار تن در سال به 7 میلیون و 556 هزار تن در سال، ارزش فروش داخلی محصولات پتروشیمی از یك میلیارد و صد میلیون تومان به 40 میلیارد و 56 میلیون تومان، مقدار صادرات پتروشیمی از 600 هزار تن به 12 میلیون و 268 هزار تن و ارزش صادرات محصولات پتروشیمی از 46 میلیون دلار به 7 میلیارد و 855 میلیون دلار افزایش نشان می دهد.
عبور از تحریم بنزین و خودكفایی
افزایش مصرف بنزین و جوابگو نبودن تولید داخلی سبب شد تحریم صادرات بنزین، به ابزاری برای تحمیل خواسته های غرب به ایران تبدیل شود كه البته با كنترل مصرف و اجرای طرح‌های توسعه‌ای پالایشگاه های كشور با شكست روبه رو شد و امروز شاهد صفر شدن واردات بنزین هستیم.
اجرای قانون هدفمند كردن یارانه‌ها و سپس اصلاح قیمت بنزین، عوامل موثر دیگری بودند كه سبب شدند میانگین مصرف روزانه بنزین كشور از 6/ 73 میلیون لیتر در روز در سال 1386 به كمتر از 60 میلیون لیتر در سال 1391 كاهش یابد. هم اكنون تولید بنزین موتور در كشور به بیش از 60 تا 65 میلیون لیتر (به همراه افزاینده اكتان و اختلاط در انبار) در روز رسیده است و با در نظر گرفتن متوسط مصرف روزانه حدود 60 میلیون لیتر در داخل می توان گفت كه تولید در حال پیشی گرفتن از مصرف است كه البته با بهره برداری از 17 طرح پالایشگاهی كه در دست اجراست، به مرور توان صادرات بنزین ایران افزایش خواهد یافت[13].
برخی دستاوردهای اقتصادی و نظامی 4 دهه انقلاب اسلامی
5-1- علم و فناوری
24 برابر شدن تعداد دانشجویان، افزایش تعداد دانشجویان از 176هزار نفر در سال 1357 به 3/ 4 میلیون در سال تحصیلی 1395
13 برابر شدن تعداد دانشجویان به ازای هر 100هزار نفر، از 248نفر به 5486 نفر افزایش یافته
5 /16برابر شدن سهم ایران از تولید مقالات ISI؛ سهم ایران از تولید مقالات خارجی ISI؛ از 1/ 0درصد ( 669 مقاله) در سال 1357 به 65/ 1درصد (23هزار مقاله) در سال1394
ساخت هواپیما و بالگرد سبك و نیمه سنگین(شخصی و عمومی)
پرتاب ماهواره، ساخت كشتی و تولید انواع قایق كه برای اولین بار در تاریخ كشور رخ داده است.
ـ بر اساس گزارش سایماگو طی سالهای 1996 تا 2015:
رتبه جهانی تولید علم ایران طی سالهای 1996 تا 2015 از 53 ام به 16 ام در جهان ارتقاء یافته است. رتبه جهانی تولید علم ایران در رشته انرژی اتمی از 83 به 11 ام ارتقاء یافته است.( افزایش تعداد مقالات از 1 به 418)
رتبه جهانی تولید علم ایران در رشته نانو و نانو تكنولوژی از 57 ام جهان به 16ام ارتقاء یافته است. ( افزایش تعداد مقالات از 1 به 687)
رتبه جهانی تولید علم ایران در رشته بیوتكنولوژی از 56 به 14 ام جهان ارتقاء یافته است.(افزایش تعداد مقالات از 11 به 618)
رتبه جهانی تولید علم ایران در رشته مهندسی هواوفضا از 43 به 11 ام جهان ارتقاء یافته است.( افزایش تعداد مقالات از 4 به 341)
رتبه جهانی تولید علم ایران در رشته پزشكی از 54 به 19 ام جهان ارتقاء یافته است.( افزایش تعداد مقالات از 64 به 3هزار)
رتبه جهانی تولید علم ایران در رشته شیمی از 48 به 11 ام جهان ارتقاء یافته است.( افزایش تعداد مقالات از 79 به 3هزار)
رتبه جهانی تولید علم ایران در رشته فیزیك و نجوم از 64 به 19 ام جهان ارتقاء یافته است.( افزایش تعداد مقالات از 21 به 1هزار)
رشد روزافزون و حضور فعال كشور در عرصه‌های علمی بطوریكه تا سال 1391 بیش از 26196 اختراع در كشور ثبت شده است.
پژوهشگران ایرانی از نظر پژوهشی با ثبت 8513 مقاله علمی، در ردیف شانزدهم تولید علم و در زمره دانشمندان و پژوهشگران ممتاز جهان قرار گرفته اند.
بر اساس گزارش سازمان بین المللی آیسسكو: جمهوری اسلامی ایران در میان 57 كشور اسلامی از لحاظ علمی و پژوهشی و ثبت اختراع در رتبه اول كشورهای اسلامی قرار دارد.
دستیابی به فن آوری و دانش كامل چرخه سوخت هسته‌ای و قرار گرفتن در ردیف پنج كشور برتر جهان
ورود موفقیت آمیز و همزمان با سایر كشورهای پیشرفته به عرصه علوم جدید مانند: نانو تكنولوژی كه رتبه هفتم جهانی را به خود اختصاص داده و سایر علوم جدید از جمله؛ لیزر، میكرو الكترونیك، ورود به علم ساخت روبات و كسب موفقیتهای جهانی در مسابقات روبوتیك، توسعه سخت‌افزاری و ساخت ابر رایانه، توسعه نرم افزاری و بهره برداری گسترده از علوم رایانه‌ای در كشور و كسب 362 مدال در المپیادهای مختلف علمی جهان
افزایش تعداد پزشكان از 15 هزار نفر پیش از انقلاب به بیش از 111000 نفر و رفع كامل نیاز كشور به جذب پزشك خارجی
تغییر و تبدیل كشور به قطب منطقه‌ای توریسم سلامت و پذیرش و درمان بیماران خارجی در انواع بیماری‌ها
دستیابی به دانش كشت سلولهای بنیادین، قرار گرفتن در ردیف كشورهای برتر پیوند كلیه و درمان بیماریهای چشمی
كسب تجارب ارزشمند برای مقابله با انواع عوارض و بیماریهای ناشی از عوامل شیمیائی
برخی دستاوردهای اقتصادی و نظامی 4 دهه انقلاب اسلامی
6-1- شاخص‌های توسعه اقتصادی و اجتماعی
نمره ایران به لحاظ شاخص توسعه انسانی از 567/0 در سال 1990به 766/0 در سال 2014 بهبود یافته است. (بهبود رتبه از 92 به 69)
ایران از حیث میزان افزایش شاخص توسعه انسانی طی دوره 2014-1990 پس از كشورهای رواندا و چین در رتبه سوم جهان قرار گرفته است.
امید به زندگی ایران از 1/54 سال در 1980 به 4/75 سال در 2014 افزایش یافته است. (بهبود رتبه از 142 به 63)
ایران از حیث میزان افزایش شاخص امید به زندگی طی دوره 2014-1980 دررتبه هفتم جهان قرار گرفته است.
میانگین سالهای تحصیل ایران از 3/2 سال در 1980به 2/8 سال در 2014 افزایش یافته است. (بهبود رتبه از 109 به 100)
ایران از حیث میزان افزایش میانگین سالهای تحصیل طی دوره 2014- 1980 در رتبه پنجم جهان قرار گرفته است.
سالهای مورد انتظار تحصیل در ایران از 2/9 سال در 1990به 1/15 در 2014 افزایش یافته است. (بهبود رتبه از 114 به 45)
ایران از حیث میزان افزایش سالهای مورد انتظار تحصیل طی دوره 2014-1990 در رتبه ششم جهان قرار گرفته است.
نرخ مرگ ومیر كودكان (در هر 1000تولد) در ایران از1/44 در سال 1990 به 4/14 در سال 2013 بهبود یافته است. (بهبود رتبه از 109 به 92)
بهبود توزیع درآمد، كاهش ضریب جینی از 4360/0 در سال 1357 به 3988/0 در سال 1394
احداث شهرك‌های صنعتی متعدد در حاشیه شهرهای كشور
ساخت مجموعه‌های تولیدی در روستاهای كه به یك برنامه مستمر تبدیل شده است.
علاوه بر افزایش تعداد كارخانجات، افزایش تنوع محصولات تولیدی و رشد صادرات
افزایش قابل توجه تولید فولاد از نیم میلیون تن قبل از انقلاب به 38 میلیون تن در سال و كسب رتبه 14 جهانی
افزایش تولید سیمان از 3/6 میلیون تن به حدود 80 میلیون تن
افزایش تولیدات معدنی از 20 میلیون تن به 220 میلیون تن
افزایش و توسعه تولید و صادرات خودرو با انواع خودروهای سبك و سنگین
افزایش و توسعه انواع كارخانجات لوازم خانگی و صنعتی و دهها مورد مشابه
برخی دستاوردهای اقتصادی و نظامی 4 دهه انقلاب اسلامی
2ـ بسترسازی برای جهش در پیشرفت
بسترسازی و سرمایه‌گذاری‌های عظیم كه در حوزه‌های مختلف طی نزدیك 4 دهه گذشته صورت پذیرفته از جمله:
ـ زیرساخت‌های اقتصادی در حوزه‌هایی چون تأمین انرژی، حمل و نقل، ارتباطات، بهداشت و درمان، آموزش.
ـ باز شدن پنجره جمعیتی (بیش از 55درصد از جمعیت كشور در سن فعالیت 15 تا 65 سال قرار دارند)
ـ تربیت نیروی انسانی متخصص كارآمد، متعهد و عمدتاً جوان و دارای عزم پیشرفت
ـ شكل‌گیری مراكز آموزش عالی، تحقیقاتی، پارك‌های علم و فناوری، شركت‌های دانش بنیان
-تجربیات موفق در حوزه‌های مختلف علمی و فناوری چون هسته‌ای، نانو، بیوتكنولوژی، موشكی، سلولهای بنیادین، هوافضا، داروهای نوتركیب و پزشكی كه ثابت نمود درصورت اتكا به ظرفیت‌های داخلی و مدیریت مناسب آنها، دسترسی به قله‌های علم و فناوری امكان پذیر است.
ـ حضور مقتدرانه ج.ا.ا در منطقه و تبدیل ایران به قطب تأمین ثبات و امنیت در منطقه
ـ ثبات و امنیت داخلی و خارجی قابل تحسین در منطقه و جهان
در كنار برخورداری از ذخایر غنی نفت، گاز، معدنی، منابع طبیعی و موقعیت جغرافیایی، همگی گویای آن است كه ظرفیت بالقوه جهش در حوزه اقتصاد و رسیدن به جایگاه اولی در منطقه جنوب غرب آسیا با شكوفاسازی این استعدادها و بكارگیری مطلوب ظرفیت‌های مادی و معنوی وجود دارد.
در مقطع كنونی سرمایه انسانی موجود در ایران، فرصت بی‌نظیری در اختیار كشور قرار داده تا بتواند به اتكای این سرمایه پتانسیل‌های بالقوه سرزمینی و معدنی اقتصاد ایران را شكوفا نموده و تحول تاریخی در اقتصاد كشور ایجاد نماید.
اگر چه ایران به لحاظ تولید ناخالص داخلی (پتانسیل‌های تحقق یافته ) در رتبه 18 قرار دارد ولی بر اساس پتانسیل‌های بالقوه سرزمینی ( وسعت سرزمین، دسترسی به آب‌های آزاد بین‌المللی، تعداد همسایگان، بازار منطقه، كریدورهای حمل و نقل و ....) و نیروی انسانی (تعداد جمعیت در سن كار و میران تحصیلات)، ایران می‌تواند در رتبه 12 در جهان قرار گیرد و جزو اقتصادهای پیشرو در جهان به شمار آید. همچنین ایران به لحاظ پتانسیل‌های انسانی و سرزمینی استفاده نشده در رتبه اول در سطح جهان است. به تعبیری دیگر ایران مخزنی از استعداد‌های انسانی و سرزمینی بهره‌برداری نشده می‌باشد.
3ـ اقدامات لازم برای استفاده از ظرفیت‌های موجود
موج جمعیتی ایجاد شده در دهه 60 در حال حاضر تبدیل به نیروی انسانی جوان و تحصیل كرده آماده ورود به بازار كار گردیده است. افزایش جمعیت جوان تحصیل كرده و آماده ورود به بازار كار، فرصت منحصر به فردی را در اختیار اقتصاد ایران برای جهش قرار داده است كه در صورت بهره‌برداری از این پتانسیل درونی منحصر به فرد ، اقتصاد ایران می‌تواند در جایگاه شایسته خود در اقتصاد جهانی قرار گرفته و نه تنها اقتصاد ایران را با تحرك و جهش اساسی مواجه نماید بلكه عامل تأثیرگذار و پیشرفت برای كشورهای حوزه چشم‌انداز (آسیای جنوب و غربی) شده و با همكاری سایر كشورهای منطقه، قطب رشد و شكوفایی اقتصاد كشورهای منطقه گردد. همانطور كه نظام ج.ا.ا در حال حاضر با اقتدار بالا عامل ثبات و امنیت در منطقه به شمار می‌آید، این ظرفیت بالا در اقتصاد ایران وجود دارد كه تبدیل به قطب رشد و توسعه كشورهای منطقه نیز گردد. بنابر این یكی از مهم‌ترین دغدغه‌های اصلی نظام ج.ا .ا در دهه دوم چشم‌انداز باید فعال نمودن این پتانسیل‌ها و توانمندسازی آنها باشد.
بدون شك با ساختارهای كنونی و تداوم رویه‌های گذشته در مدیریت اقتصاد ملی (دولتی و نفتی)، امكان بهره‌بردای از این استعداد‌های انسانی در كنار پتانسیل‌های سرزمینی و طبیعی وجود نخواهد داشت و باید این ساختار‌ها و رویه‌ها به طور اساسی تغییر یافته و همگی آنها در جهت فعال نمودن این ظرفیت‌ها باشد.
صاحبان اصلی این ثروت‌ها و پتانسیل ها مردم بوده و این مردم هستند كه توانایی شكوفاسازی این استعداد‌های سرشار بهره برداری نشده در ایران را دارند. و اركان حاكمیت باید زمینه‌های فعال سازی این استعدادها را تسهیل نمایند و نقش تنظیم‌گری (نه مداخله كننده) و هدایت‌گری خود را به خوبی ایفا نمایند. تأكید فراوان بر اجرایی شدن سیاست‌ةای كلی اصل 44 و اقتصاد مقاومتی، توانمندی سازی مردم، مشاركت آحاد، جامعه، ایجاد صندوق توسعه ملی در اقتصاد با چنین رویكرد می‌باشد. اگر طی 4 دهه گذشته به اتكای مردم پیشرفت‌ها و دستاوردهای اساسی و بزرگ ایجاد شده است (انقلاب، جنگ، هسته‌ای، مقابله با تحریم و ...) باید با بسیج مردم در اقتصاد و نقش‌دهی به آنها در حوزه اقتصاد نیز تحول اساسی ایجاد گردد. اصلاح ساختارهای اقتصادی باید در راستای فراهم نمودن شرایط فعالیت همه مردم در حوزه اقتصاد و توانمند سازی آنها باشد.
ارزیابی عملكرد دهه اول چشم‌انداز نشانگر آن است كه اگر چه برخی از حوزه‌های مورد تأكید در سند چشم‌انداز ، دستاوردهای چشمگیری حاصل شده است به ویژه در حوزه علم و فناوری، نفوذ سیاسی در منطقه و ارتقای اقتدار ج.ا.ا در منطقه و جهان، لیكن:
این دستاوردهای عظیم علمی و فناوری نتوانسته بطور شایسته به كل اقتصاد كشور سرایت یافته و تحول اساسی در اقتصاد و تولید ملی بر پایه دانش به وجود آورده و در خلق ثروت ملی نقش‌آفرینی اساسی داشته باشد.
اگر چه نفوذ و اقتدار سیاسی و معنوی ایران در منطقه بسیار بالا بوده و ج.ا.ا در برقراری امنیت و ثبات در كشورهای منطقه نقش غیر قابل انكاری دارد ولی این پتانسیل منجر به حضور فعالان اقتصادی كشور در بازارهای منطقه و مشاركت در بازسازی این كشورها، تأمین نیازهای زندگی آنها و شكل‌گیری همكاری‌های استراتژیك اقتصادی نگردیده و از این فرصت‌ها برای تبدیل ایران به مركز فعالیت‌های اقتصادی، تجاری و سرمایه‌گذاری منطقه استفاده مطلوب بعمل نیامده است. بسیاری از نیازهای مردم این كشورها امكان تأمین توسط تولیدكنندگان كشور را دارد. لیكن چنین تمركزی برای حضور فعالان اقتصادی در كشورهای منطقه وجود ندارد. البته ایجاد پیوندهای اقتصادی با كشورهای منطقه و حضور در بازار آنها نفوذ سیاسی و معنوی ج.ا.ا را نیز تقویت و پایدار خواهد نمود.
بدیهی است در دهه دوم چشم‌انداز باید تمركز بر بهره‌برداری از این دستاوردها در حوزه اقتصاد و به خدمت گرفتن آنها در ارتقای تولید و اقتصاد ملی باشد.
برخی دستاوردهای اقتصادی و نظامی 4 دهه انقلاب اسلامی
4- پیشرفت های صنعت نظامی و دفاعی
پس از پیروزی انقلاب اسلامی گسترش روزافزون تحریم های مختلف از سوی دشمنان انقلاب اسلامی؛ متخصصان دلسوز و جوان این كشور را واداشت تا كمر همت در بی نیازی كشور از قدرت های جهانی ببندند و در این راه دستاوردهای گوناگونی را در حوزه های مختلف از جمله صنعت دفاعی و نظامی كشور رقم بزنند. پیشرفت ایران در زمینه ساخت و تولید انواع سلاحها و تجهیزات نظامی بقدری شگفت انگیز بوده كه موسسه " گلوبال فایرپاور " در آماری كه اخیرا منتشر كرد؛ اعلام كرده كه ارتش ایران در رتبه 23 جهان قرار گرفته است و این در حالی می‌باشد كه این آمار پیشرفت ایران را در زمینه نظامی ثابت می‌كند. نمونه های زیر تنها بخشی كوچك از پیشرفت های خیره كننده ایران در صنعت نظامی و دفاعی كشور پس از انقلاب اسلامی است و این پیشرفت ها در حالی بدست آمده كه تا پیش از انقلاب اسلامی نیروهای مسلح ایران در بعد تجهیزات و آموزش كاملا وابسته به غرب بودند[14].
ساخت انواع سلاحها و تجهیزات نظامی از جمله: ساخت انواع هواپیما و جتهای جنگنده مافوق صوت رادارگریز (مانند؛ صاعقه و آذرخش)، آموزشی (مانند؛ پرستو، درنا، سیمرغ، شفق، تندر)
خودكفایی در تولید و ساخت انواع هواپیماهای بدون سرنشین مدرن
ساخت انواع بالگرد(مانند، بالگردهای شاهد، شباویز 2075 و2061 و بالگرد ضد تانك 2091) و تعمیر انواع هواپیما و بالگرد با كسب رتبه پنجم جهانی بخشی از دستاوردهای صنعت هوایی است.
پیشرفت ایران در زمینه ساخت و تولید انواع موشكهای بالستیك، دور برد زمین به زمین، زمین به هوا و انواع موشكهای دریایی (مانند: موشك ماهواره بر سفیر، شهاب، سجیل، موشك كروز) بقدری شگفت انگیز بوده، ایران را در ردیف معدود كشورهای دارنده تكنولوژی ساخت موشكهای فوق دقیق سطح به سطح قرار داده است.
ساخت انواع رادار با بُرد بیش از یك هزار كیلومتر و پرتاب چندین ماهواره با سرنشین و بدون سرنشین به فضا از جمله مواردی هستند كه كسب رتبه هفتم جهان در سامانه كامل پرتاب ماهواره و رتبه دوازدهم جهان در طراحی و ساخت ماهواره را برای یازدهمین عضو باشگاه فضایی جهان یعنی ایران به ارمغان آورده است.
ساخت زیر دریایی، ساخت و تعمیر انواع ناو و ناوچه ساخت هاور گرافت (قایقهای دوزیست) ساخت انواع قایقهای تندرو و قایق پرنده
ساخت و تعمیر انواع زره پوش و تانك
خودكفایی در ساخت انواع تجهیزات و سلاحهای سبك، نیمه سنگین و سنگین مانند: انواع خمپاره انداز و توپهای مدرن، انواع سامانه‌ها و سلاحهای پدافند ضد هوایی و مهمات سبك و سنگین
توسعه صنایع مخابراتی و ساخت انواع بی سیم و تقویت و توسعه صنایع اپتیك و ساخت انواع دوربینهای معمولی و دید در شب و صدور برخی از این محصولات به 32 كشور جهان
این موارد از دستاوردهای صنایع نظامی محسوب می شوند كه قبل از انقلاب اسلامی، تولید آنها در كشور سابقه نداشته و مهمتر اینكه بخش قابل توجهی از آنها، صرفاً در انحصار تعداد معدودی از كشورها پیشرفته جهان قرار داشته است.
برخی دستاوردهای اقتصادی و نظامی 4 دهه انقلاب اسلامی
5- پیشرفت های بخش كشاورزی
بررسی ها نشان می دهد رژیم پهلوی در دهه 40 شمسی (دهه 60 میلادی ) با استراتژی نادرست خود كه تحت عنوان اصلاحات ارضی از آن یاد می شد، باعث بیمار شدن اقتصاد ایران شده بودكه نشانه‌های این بیماری را در عرصه‌های مختلف اقتصاد می توانستیم به وضوح مشاهده كنیم.
رژیم شاه در برنامه های عمرانی خود بر صنایع وابسته به ویژه صنایع مربوط به كالاهای مصرفی اتكا داشت كه نتیجه آن عدم توازن بین بخش كشاورزی و بخش های دیگر اقتصادی شد؛ به گونه ای كه در بخش كشاورزی، تولید محصولات كشاورزی از 29ر1 درصد تولید ناخالص ملی در سال 1339 به 09ر1 درصد در سال 1356 یك سال قبل از فروپاشی حكومت پهلوی تنزل یافت.
رفته رفته با اجرای استراتژی های نادرست رژیم پهلوی، بخش كشاورزی فراموش شد و بیشترین سرمایه گذاری و امكانات كشور در بخش صنعت و صنایع متكی به واردات صورت گرفت كه همین امر باعث فاصله گرفتن امكانات شهری و روستایی بود كه پیامد آن مهاجرت روز افزون روستائیان به شهرها شد.
برخی دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه كشاورزی عبارتند از ؛
امروزه بالغ بر 90 درصد از نیاز كشور به محصولات كشاورزی و استراتژیك نظیر گندم، برنج و جو، در داخل تامین می شود و در مرز خودكفایی قرار داریم.
در زمینه گندم با سرمایه گذاری های مناسب انجام شده، میزان تولید آن نسبت به قبل از انقلاب اسلامی 5 برابر شده است.
تولید برنج دومین محصول استراتژیك و پرمصرف كشور (پس از گندم ) رشدی بالغ بر 60تا 70 درصد نسبت به قبل از انقلاب اسلامی داشته است كه تا حد بسیار قابل توجهی از واردات آن كاسته شده است.
در طول سال های پس از انقلاب با وجود دو برابر شدن جمعیت ایران و افزایش مصرف سرانه، با خودكفایی كشور در بخش دام و تأمین مواد غذایی واردات اقلامی نظیر گوشت قرمز، مرغ و تخم مرغ و شیر هم تقریبا قطع شده است.
در حال حاضر مركبات، انار، كیوی، انبه، خرمالو، محصولاتی همانند پسته، زعفران، كشمش و میوه هایی همچون هلو، شلیل، زردآلو و سیب و انواع سبزیجات از ایران به كشورهای مختلف صادر می شود.
ایران نخستین تولیدكننده محصولاتی نظیر پسته، زعفران و انار در جهان است .
در زمینه جنگل و مرتع، سطح جنگل كاری و احیای جنگلها نسبت به قبل از انقلاب اسلامی 2 برابر شده است.
در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران با در پیش گرفتن سیاست های حمایتی از جمله تامین به موقع تسهیلات، خریدهای تضمینی، حمایت از خسارت دیدگان خشكسالی و گسترش بیمه محصولات كشاورزی و دامی سعی در حمایت هرچه بیشتر از تولید كنندگان بخش كشاورزی دارد.
آمار موجود حاكی از تولید 5 میلیون و 600 هزار تن گندم در سال 56 و 57 است. به طوری كه میزان واردات گندم در سالهای قبل از انقلاب به بیش از یك میلیون و 140 هزار تن می رسید .
با اجرای طرح خودكفایی گندم ، ایران با تولید 5ر14 میلیون تن و خرید 2ر11 میلیون تن گندم مازاد بر نیاز كشاورزان به خودكفایی در این محصول اساسی رسید و ضمن قطع وابستگی شاهد صادرات چند میلیون تنی گندم به كشورهای مختلف جهان است.
حجم تولید محصولات كشاورزی ایران در 30 سال بعد از پیروزی انقلاب با رشد حدود 195 درصد مواجه بوده است.
سازمان جهانی خوار و بار و كشاورزی (فائو) در گزارشی در مورد وضع كشاورزی ایران در سالهای پس از انقلاب اسلامی با اعلام این كه مجموع تولید حدود 100 رقم محصول كشاورزی ایران در سال 1978 بیش از 28 میلیون و 800 هزار تن بوده كه این رقم را در پایان سال 86 بیش از 84 میلیون و 104 هزار تن اعلام كرده است كه بیش از 55 میلیون تن رشد نشان می دهد .
توجه به صنایع تبدیل و تكمیلی بخش كشاورزی پس از انقلاب اسلامی
صنایع مرتبط با بخش كشاورزی توسعه یافته به گونه ای كه ظرفیت فراوری محصولات كشاورزی كشور در سال 1385 به حدود 33 میلیون تن و تا پایان برنامه چهارم به رقم 42 میلیون تن افزایش یافت .
در زمینه فعالیت های توسعه روستایی برخورداری جمعیت روستایی كشور از نعمت برق به بالاتر از 97 درصد رسیده و به چندین هزار روستا برق رسانی صورت گرفته است، در حالی كه قبل از پیروزی انقلاب فقط 2360 روستا در كشور دارای برق بوده اند.
میزان برخورداری جمعیت روستایی از آب آشامیدنی هم از حدود 21 درصد در سال 1355 به بیش از 81 درصد افزایش یافته است.
همچنین طول راه های روستایی در سال 1355 حدود 26 هزار كیلومتر راه از نوع خاكی بوده كه هم اكنون به بیش از 100 هزار كیلومتر افزایش یافته كه 56 درصد آن آسفالته و مابقی راه شوسه است.
نرخ باسوادی روستائیان هم از حدود 30 درصد قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به بالاتر از 75 درصد در سال 1395 افزایش داشته و براساس گزارش موسسات بین المللی، دسترسی روستائیان كشور به مراقبت های اولیه بهداشتی پس از پیروزی انقلاب به بالای 90 درصد افزایش یافته است.
قبل از انقلاب، مرز تولیدات كشاورزی 25 میلیون تن بود، اكنون از مرز 100 میلیون تن گذشته است و علاوه بر تأمین مواد غذایی كشور، دیگر وابستگی به خارج نداریم[15].
