روند نزولی سهم مترو تهران از بودجه دولت

روند نزولی سهم مترو تهران از بودجه دولت
بنزین گران شد. میزان استفاده مردم از مترو افزایش یافت. دولت در توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی كوتاهی كرده و سهم خود را به درستی پرداخت نمی كند حتی در بودجه پیشنهادی سال آینده كه در مجلس در حال بررسی است سهم مترو را 20 درصد كاهش داده است.

روند نزولی سهم مترو تهران از بودجه دولت
متروی تهران با تكمیل خطوط در حال ساخت خود طی یك تا 2 سال آینده می تواند افزایش چشمگیری در جابجایی مسافر داشته باشد.

تزریق 8 هزار میلیارد به متروی تهران/نجات جان شهروندان از دست قاتل خاموش

شاید بهتر است اكنون كه نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی در حال بررسی لایحه پیشنهادی بودجه دولت هستند، بدانند با تزریق 8 هزار میلیارد تومان به متروی تهران می‌توانند این فرصت طلایی را محقق كرده، از معطل ماندن حجم سرمایه‌گذاری عظیمی كه در زیرزمین پایتخت در سال‌های گذشته صورت گرفته جلوگیری كنند و جان پایتخت‌نشینان را از هجمه بی‌محابای قاتل خاموشی به نام آلودگی هوا برهانند.

درست در روزها و هفته های آتی تصمیم گیری های مهمی در مجلس شورای اسلامی در خصوص توسعه حمل و نقل عمومی به ویژه توسعه قطار شهری در قالب تصویب بودجه 99 از سوی نمایندگان مردم انجام می‌شود. اما شاید هیچ زمانی به اندازه امروز توسعه خطوط مترو و افزایش ناوگان در پایتخت به مطالبه جدی آنها تبدیل نشده بود تا جایی كه پای این مطالبه به تریبون نماز جمعه كشیده شد و حجت‌الاسلام و المسلمین ابوترابی‌فرد امام جمعه موقت تهران بر لزوم تأمین واگن مترو از درآمد حاصل از افزایش قیمت بنزین و صادرات مازاد بنزین صرفه جویی شده، تأكید كرد.

با توسعه مترو هزینه تردد را كاهش دهیم

در پس این مطالبه به حق دیدگاهی كاملا اقتصادی نهفته است زیرا یكی از راهكارهای كاهش هزینه‌های حمل و نقل برای شهروندان، راهكارهای غیر قیمتی است؛ یعنی از طریق كاهش هزینه حمل و نقل عمومی، هزینه تردد را برای شهروندان كاهش دهیم. بدیهی است یكی از مهمترین راهكارها در كاهش هزینه حمل و نقل عمومی، توسعه مترو است.



سید حسین نقوی حسینی نماینده مردم ورامین در مجلس شورای اسلامی در گفت وگو با یكی از رسانه ها گفته بود: «با افزایش قیمت بنزین، تردد با خودروی شخصی هم برای شهروندان به صرفه نیست لذا معتقدم دولت باید قبل از اجرای سهمیه‌بندی بنزین و افزایش قیمت آن، از 2سال قبل حمل و نقل عمومی كارآمدی را برای شهروندان فراهم و طراحی می كرد».

قیمت سوخت و افزایش 13 تا 15 درصدی مسافران مترو در تهران

اما این اتفاق نیفتاده و در حالی كه متروی پایتخت چشم انتظار بودجه برای افزایش ناوگان و تكمیل خطوط است با افزایش قیمت بنزین شاهد افزایش 11 درصدی مسافر در ایستگاه های مترو تهران هستیم. .

با بودجه دولت فقط«100 متر » مترو می‌سازیم

علی امام مدیرعامل شركت راه آهن شهری تهران و حومه در خصوص عدد پیشنهادی لایحه بودجه 99 برای توسعه قطار شهری و سهم تهران از این عدد به خبرنگار فارس گفت: « در لایحه، دولت 4/ 117 میلیارد تومان به مترو تهران و پرند كه شهرداری تهران دستگاه اجرایی آن است، اختصاص می‌دهد كه 64 میلیارد تومان آن متعلق به توسعه مترو‌ پرند است و 4/53 میلیارد تومان آن برای مترو تهران در نظر گرفته شده است.»



بودجه تخصیصی دولت به مترو 20 درصد كاهش یافت

به عبارتی بودجه اندك اختصاصی دولت برای مترو تهران نسبت به سال گذشته كه 65 میلیارد تومان بوده است بیش از 20 درصد كاهش یافته است.

هزینه ساخت هر كیلومتر متر چقدر است؟

بر اساس آمارهای ارائه شده، در حال حاضر هزینه ساخت هر كیلومتر خط مترو 500 تا 600 میلیارد تومان است. در نتیجه آنچنان كه امام می گوید با بودجه‌ای كه دولت برای سال آینده برای توسعه قطار شهری در تهران پیشنهاد داده است تنها 100 متر، مترو می‌توان ساخت!



100 متر مترو برای كلانشهری كه با كمبود حداقل یك هزار واگن مواجه است و برای تكمیل خط 6 و 7 حداقل به 7 هزار میلیارد تومان نیاز دارد!

همچنین حجت نظری عضو شورای شهر تهران در جلسه علنی روز 24 آذر این شورا با بیان اینكه روی صحبتم با دولت و نمایندگان مجلس است، می‌گوید: « این روزها كه لیست بودجه برخی از نهادها و دستگاه ها از بیت‌المال اعلام شد، من هم همچون بسیاری از شهروندان این سؤال در ذهنم مطرح شد كه چرا بخشی از این بودجه ها كه معلوم نیست چطور هزینه می‌شود، صرف توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی در تهران و دیگر كلانشهرها نمی‌شود تا هم از آلودگی هوا كاسته شود، هم حجم ترافیك كم شود و در نهایت كیفیت زندگی ارتقا یابد؟»



داستان روند نزولی سهم مترو تهران از بودجه دولت

با نگاهی به تخصیص سهم 50 درصدی دولت(قانون حمایت از سامانه های حمل و نقل ریلی شهری و حومه مصوب سال 1385) برای توسعه خطوط مترو در پایتخت می بینیم كه روند نزولی تخصیص بودجه از سوی دولت برای توسعه مترو تهران، از دولت نهم و دهم آغاز شد. اما در دوره های بعدی این روند نه تنها اصلاح نشد بلكه هر سال كاهش بیشتری یافت. به گونه‌ای كه در سال 1392 مبلغ ارائه شده از سوی دولت برای توسعه مترو تهران 270 میلیارد تومان بود اما از سال 92 تا سال 1399 این عدد به 55 میلیارد تومان رسیده است.

البته در این سال ها دولت بیشتر به تأمین ابزارهایی همانند اوراق مشاركت كمك كرده است. مصطفی بروجردی مشاور مدیرعامل شركت مترو و مدیر دفتر برنامه‌ریزی و مدیریت پروژه این شركت دراین باره به فارس گفت: «در سال 1394 یك هزار میلیارد تومان، در سال 1396 مبلغ 700 میلیارد تومان و در سال 1398 نیز یك هزار و 600 میلیارد تومان اوراق مشاركت با بازپرداخت 50 درصد برای توسعه مترو تهران تخصیص داده شده كه البته هنوز عملیاتی نشده است.»

اما در حالی كه در سال‌های گذشته تخصیص اوراق مشاركت به داد مترو در تهران رسیده است برای سال آتی تأمین بودجه متروی تهران از این منبع نیز با توجه به بدهی‌های سنگین ایجاد شده از این محل و نیز بدهی‌های شهرداری و دولت به سیستم بانكی از بابت مترو كه بالغ بر 20 هزار میلیارد تومان می‌باشد، با چالش مواجه است.

به گفته علی امام مدیر عامل شركت متروی تهران و حومه «برای سال آینده دولت 5 هزار میلیارد تومان اوراق مشاركت در بودجه پیش‌بینی كرده است كه نیمی از این مبلغ برای توسعه قطار شهری دركشور در نظر گرفته شده است. این به معنی كاهش 50 درصدی فرصت توسعه قطار شهری از سهم اوراق مشاركت نسبت به سال گذشته است.»

در ادامه بررسی بندهای پیشنهادی لایحه بودجه دولت در حوزه قطار شهری و به تبع آن متروی تهران باید به بند ب تبصره 4 لایحه پیشنهادی بودجه دولت اشاره كرد كه به شهرداری‌ها اجازه سرمایه گذاری ارزی برای توسعه حمل و نقل ریلی داده می‌شود.

آن چنان كه علی امام مدیرعامل شركت مترو می‌گوید: «تاكنون به دلیل چالش‌های بانكی و بدهی‌های شهرداری به سیستم بانكی حتی یك مرتبه چنین فرصتی برای مترو تهران محقق نشده است.»

تحقق فاینانس نیاز به ورود شخص رئیس جمهور دارد

فرصت دیگری كه در بودجه سال آتی برای توسعه مترو دیده شده اجازه استفاده از فاینانس یا تسهیلات مالی خارجی است كه در تبصره 3 ماده واحده این لایحه به آن اشاره شده است. اما آخرین فاینانسی كه مترو تهران توانست از آن استفاده كند در سال 1390بود. بر اساس تجارب گذشته برخی معتقدند كه برای تحقق نهایی یك فاینانس نیاز است تا شخص رئیس‌جمهور مستقیم مداخله كند تا بتوان تخصیص خط اعتباری و تسهیل دریافت ماده 62 (مبنی بر دریافت یا تمدید مجوز فاینانس از شورای اقتصاد ) را محقق و بانك‌های عامل را برای تضمین فاینانس متقاعد كند.

در این دولت اتفاق خاصی برای توسعه مترو رخ نداد

در نتیجه متأسفانه تاكنون در دولت فعلی عملاً اتفاقی در این زمینه رخ نداده است با وجود آن كه در دولت‌های نهم و دهم مخالفت‌های با مترو بود.

برنامه ششم توسعه برای مترو تهران محقق نمی‌شود

شرایط مالی فعلی مترو در تهران، بودجه ای كه برای سال آینده از سوی دولت به مجلس شورای اسلامی پیشنهاد شده و چالش‌هایی كه هر ساله متروی تهران برای تحقق بندهای بودجه دارد، بیانگر این است كه به هیچ عنوان امكان تحقق برنامه ششم توسعه حداقل در حوزه تأمین ناوگان مترو وجود ندارد.

به طور مثال در حال حاضر مترو تهران مجوز استفاده ظرفیت3 فاینانس با امكان تزریق مجموعاً یك میلیارد و 200 میلیون یورو برای توسعه خطوط را دارد، اما به خاطر بدهی شهرداری تهران و نیز دولت به بانك‌ها، اعتمادی برای پذیرش عاملیت این فاینانس‌ها از سوی بانك‌های مذكور وجود ندارد.

تفاهم نامه كه 3 سال پیش برای واگن بسته شد/فاینانسی كه هنوز محقق نشد

از سوی دیگر بر اساس برنامه ششم توسعه باید 2 هزار دستگاه واگن فراهم شود كه یك هزار دستگاه واگن متعلق به متر تهران است. از 3 سال گذشته توافقنامه 630 دستگاه واگن منعقد شد اما فاینانس آن همچنان تأمین نشده است.

در صورتی كه در حال حاضر هم فاینانس قراردادهای فوق عملی شود عملاً حداقل یك سال از برنامه ششم توسعه در حوزه تامین ناوگان عقب هستیم؛ این در حالی است كه از یك هزار و 400 واگن موجود همه آنها فعال نیستند و بخشی نیز جهت تعمیر و نوسازی در پاركینگ‌‌های مترو قرار دارند.

ظرفیت‌های بودجه محقق نمی‌شود

این به معنی در نظر گرفتن ظرفیت‌هایی در بودجه است كه در سال های گذشته نیز وجود داشته اما محقق نشدن آنها باعث شده است كه مترو از برنامه توسعه نیز عقب بماند.

به طور مثال دولت همچنین از محل منابع مانند تبصره 18 بودجه امكان تخصیص تسهیلات به توسعه حمل و نقل ریلی شهری را دارد اما تاكنون این بخش نیز محقق نشده است. بر اساس این تبصره برای طرح های اشتغالزایی منابعی در نظر گرفته شده است كه یا در قالب بودجه ارائه یا به صورت تسهیلات عرضه می‌شود.در آیین‌نامه اجرایی این قانون به صورت صریح اشاره شده كه این قانون شامل بخش حمل و نقل عمومی ریلی از جمله جایگزین كردن ناوگان در خطوط نیز می‌باشد. اكنون سومین سال است كه این تبصره در بودجه وجود دارد اما تا كنون حتی یك ریال از آن محقق نشده است.

بر اساس این گزارش، در آیین‌نامه اجرایی این تبصره بیش از 35 هزار میلیارد تومان منابع از محل صندوق توسعه ملی، یارانه‌ها و نیز صرفه‌جویی در هزینه‌های سوخت پیش بینی شده است.»

انتقاد دیگری كه به نحوه تخصیص بودجه توسط دولت به مترو تهران در قانون بودجه سالیانه وارد است در نظر نگرفتن تفاوت هزینه های ساخت مترو و حجم آن در تهران با سایر شهرهایی است كه در حال ساخت قطار شهری هستند.به طور مثال به تهران با 11 خط مترو 55 میلیارد تومان اختصاص می یابد و برای شهری دیگر با 4 خط مترو 40 میلیارد تومان. این در حالی است كه دولت به جای تمركز در یك نقطه و تكمیل توسعه خطوط در یك شهر، دولت بودجه را توزیع می‌كند و بدین صورت در هیچ شهری اتفاق خاصی در حوزه قطار شهری نمی‌افتد.

شاید بهتر باشد از دریچه دیگری به پیشنهاد های لایحه بودجه دولت در خصوص مترو تهران نگاه كرد. مثلاً چرا دولت ها بعد از بودجه بخش‌های اساسی مانند بهداشت و درمان به بودجه توسعه حمل و نقل عمومی در شهر ها به ویژه كلانشهرها توجه نمی‌كنند تا ناچار نباشند علاوه بر ضرر و زیانی كه در پی آلودگی هوا به جان مردم و نیز تعطیلی‌های پیاپی به اقتصاد كشور وارد می‌شود، سالانه به بودجه بخش بهداشت و درمان چه در حوزه پیشگیری و چه در حوزه درمان بیافزایند؟

شاید بتوان گفت چون عمر دولت‌ها كوتاه است و توسعه مترو نیاز به زیرساخت دارد در نتیجه به دلیل فاصله موجود بین هزینه كرد و نتیجه دولت ها راضی به انجام چنین عملی نمی شود اما با سرمایه‌گذاری‌های عظیمی كه در زیر زمین پایتخت در سال های گذشته انجام شده و تلاش‌های بسیار زیادی كه رخ داده اكنون توسعه مترو تهران راه‌حلی كوتاه مدت است زیرا طی یك تا 2 سال آینده این امكان وجود دارد كه بخش عمده‌ای از خطوط در حال ساخت به مدار وارد شود و عملاً تهران تمامی 7 خط خود را به طور كامل به بهره‌برداری برساند؟

وضعیت پیشرفت عملیات اجرایی در مترو تهران به گونه ای است كه با تزریق عددی برابر با 8 هزار میلیارد تومان می توان 6 كیلومتر به خط 7 ، 5كیلومتر به خط 4 و 20 كیلومتر به خط 6 افزود. از سوی دیگر این امكان نیز وجود دارد كه با توسعه ناوگان عدد جابجایی مسافر را نیز در طول روز به میزان چشمگیری افزایش داد. كافیست به این اعداد دقت كنیم: مترو تهران با تكمیل 7 خط خود، باید بتواند 5 میلیون و 200 هزار سفر را پوشش دهد اما در حال حاضر 2 میلیون و 300 هزار سفر را پوشش می دهد. اگر از هم اكنون برای تأمین واگن و افزودن تعداد ناوگان تلاش كنیم تا یك سال آتی می‌توانیم موقتا با افزایش سالانه 10 تا 20 رام قطار به ظرفیت فعلی اضافه كرده و جابجایی مسافر را به 3 تا 4 میلیون سفر برسانیم.

پیشنهادهایی برای دولت

با این اوصاف می توان پیشنهادهایی به دولت داد. با توجه به این كه سهم تهران در سال جاری از اوراق مشاركت 5 هزار میلیارد تومان بوده این عدد برای سال آتی به 9 هزار میلیارد تومان افزایش یابد و 70 درصد آن به توسعه حمل و نقل ریلی اختصاص یابد.

همچنین می توان از فرصتی كه در تبصره 14 لایحه بودجه سال 99 وجود دارد، استفاده كرد و بخش عمده‌ای از 10 هزار میلیارد تومانی كه با حذف 3 دهك بالای درآمدی (كه یارانه دریافت می‌كنند) به دست می‌آید را به توسعه حمل و نقل ریلی اختصاص داد.

شاید به جد بتوان گفت هیچ‌گاه برای كشور چنین فرصتی وجود نداشته كه تنها با تزریق بودجه و در مدت زمان بسیار اندك تا این حد به ظرفیت توسعه خطوط و افزایش تعداد سفر افزوده شود به شرط آن كه ظرفیت‌های بسیار زیادی كه با زحمت در قانون بودجه كشور به تصویب می‌رسد، محقق شود و به تكرار هر ساله در چرخه لایحه، بررسی و تصویب‌های ناكام دچار نگردد.

انتهای پیام/