راهكارهای بین‌المللی پیگیری ابعاد حقوقی ترور سپهبد سلیمانی چیست؟

راهكارهای بین‌المللی پیگیری ابعاد حقوقی ترور سپهبد سلیمانی چیست؟
یك استاد دانشگاه و كارشناس حقوق بین‌الملل در تشریح پیگیری ابعاد حقوقی ترور سردار سپهبد شهید قاسم سلیمانی گفت:‌ ایران می‌تواند بدلیل نقض اصول منشور ملل متحد حقوق بین‌الملل و به مخاطره افتادن صلح و امنیت بین‌المللی از شورای امنیت درخواست جلسه اضطراری كند و نیز صدور قطعنامه در محكومیت این اقدام تروریستی را خواستار شود.

محمدرضا حسینی روز یكشنبه در گفت وگو با خبرنگار حقوقی قضائی ایرنا ضمن عرض تبریك و تسلیت شهادت سپهبد حاج قاسم سلیمانی و همراهان وی، در تشریح موارد نقض اصول و قواعد حقوق بین الملل در واقعه شهادت این سردار اسلام افزود: اقدامات ایالات متحده آمریكا در ترور وحشیانه سردار سپهبد حاج قاسم سلیمانی و همراهان، نقض فاحش و آشكار موازین و قواعد حقوق بین الملل است و جمهوری اسلامی ایران حق ذاتی دفاع از خود و انجام اقدام متقابل را براساس قواعد مسلم حقوق بین ­الملل دارد و برای جلوگیری از بی‌كیفر ماندن متجاوزان، تعقیب كیفری مرتكبان و آمران این عمل تروریستی را برای اجرای عدالت حق خود میداند.
وی با بیان اینكه اقدام آمریكا نقض مصرح اصول متعدد منشور ملل متحد است، اظهار داشت: در ماده 2 منشور ملل متحد، موضوع احترام به تمامیت ارضی و استقلال سیاسی و حاكمیت كشورها مطرح شده، همچنین در بند چهارم این ماده از منشور، اصل «منع توسل به زور» مورد تاكید قرار گرفته و در بند هفتم این ماده نیز به موضوع عدم مداخله در امور داخلی كشورها توجه شده است.
حسینی با اشاره به نقض موازین حقوق بین الملل بشر گفت: در ماده سوم اعلامیه جهانی حقوق بشر بر «حق حیات» تاكید شده است. از این رو، سلب حیات یا كشتار فراقانونی نقض موازین حقوق بین الملل بشر تلقی می شود و طبق این ماده نمی توان بدون حكم قانون یا خارج از چارچوب حقوقی حق حیات افراد را سلب كرد.
وی با اشاره به میثاق حقوق مدنی سیاسی 1966 افزود: در ماده 6 این پیمان نیز به مساله ممنوعیت سلب حیات تاكید شده است بنابراین ترور هدفمندی كه در مورد حادثه شهادت سردار سپهبد حاج قاسم سلیمانی و همراهان ایشان اتفاق افتاده، نقض فاحش این ماده است. البته در ارتكاب ترورهای هدفمند آمریكا به ویژه در افغانستان و رژیم اشغالگر قدس در اراضی اشغالی و لبنان سابقه طولانی دارند و این عمل غیرقانونی را بارها و بارها تكرار كرده اند اما با كمال تاسف با سكوت مجامع حقوقی بین­ المللی روبرو بوده ایم. برای نمونه می توان به ترور عماد مغنیه، شیخ احمد یاسین و عبدالعزیز رنتیسی كه توسط هواپیمای بدون سرنشین انجام شد، اشاره كرد.
این كارشناس حقوق بین الملل اظهار داشت: این اقدام ددمنشانه آمریكا، همچنین نقض موافقت نامه امنیتی سال 2008 میان آمریكا و عراق است كه در بند 2 ماده 4 این موافقت نامه تصریح شده، هرگونه عملیات نظامی آمریكایی ها در عراق باید با كمیته هماهنگی عملیات نظامی صورت گیرد و در آن كمیته تصمیم گیری شود. طبق بند 3 ماده 3 این توافقنامه حضور آمریكایی ها در عراق باید مطابق قوانین، عرف ها، سنت ها و حقوق بین الملل قابل اعمال باشد. همچنین در بند سوم ماده 27 موافقت نامه قید شده است كه قلمرو عراق نباید برای حمله به سایر كشورها مورد استفاده قرار گیرد. پرواز هواپیماهای بدون سرنشین برای ترور اتباع عراقی (ابومهدی المهندس از فرماندهان نیروهای مردمی و جمعی از یارانش) عمل تجاوزكارانه و نقض حاكمیت و استقلال عراق و ناقض مفاد موافقت نامه است.

سردار سلیمانی بخشی از هویت و حاكمیت ملی جمهوری اسلامی ایران است
وی تصریح كرد: سردار سپهبد سلیمانی عضو نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و از اركان دولت ایران محسوب می شد و به دعوت دولت عراق و مهمان این دولت بوده است بنابراین این عملیات تروریستی ضمن نقض اصول مصونیت دولت ها و اركان آن، حمله به حاكمیت كشور دیگر محسوب می شود.

این كارشناس حقوق بین الملل ادامه داد: همچنین طبق قانون منع توسل به زور، هیچ كس حق توسل به زور ندارد و براساس این قانون، دفاع یك استثنا است و دفاع مشروع زمانی می تواند اتفاق بیافتد كه قبل از آن حمله نظامی اتفاق افتاده باشد.

استفاده از پهباد برای حمله نظامی كشتار خودسرانه محسوب می شود
حسینی اظهار داشت: در این اقدام تروریستی از ابزار غیرقانونی نیز استفاده شده است، زیرا عملیات تروریستی با استفاده از پهپاد بوده و براساس كنوانسیون شیكاگو، پرواز هواپیمای بدون سرنشین بدون مجوز در خاك سایر كشورها ممنوع است. همچنین گزارشگر سازمان ملل متحد در سال 2013 استفاده از هواپیمای بدون سرنشین را برای ترور هدفمند به منزله كشتار خودسرانه تلقی كرده است.
وی با تاكید بر اینكه باید از منظر حقوق بین الملل بین مقررات ناظر بر زمان جنگ و صلح تفكیك قائل شویم، گفت: حقوق قابل اعمال در زمان جنگ، حقوق اقدامات مخاصمانه مسلحانه است و با حقوق زمان صلح فرق دارد. سوال حقوقی این است كه مگر بین ایران و امریكا جنگی بود كه كابرد پهپاد به عنوان سلاح برای نبرد مجاز باشد؟ كه بطور قطع پاسخ منفی است.

ترور هدفمند ممنوع است
این كارشناس حقوق بین الملل اقدام آمریكایی ها را نقض حقوق بین الملل بشردوستانه عنوان كرد و افزود: از نظر حقوق بین الملل بشردوستانه، ترورهای هدفمند فاقد مشروعیت قانونی است و در زمان صلح به طریق اولی ممنوع است و از آنجا كه بین ایران و آمریكا وضعیت مخاصمه برقرار نیست و بطور رسمی جنگ اعلام نشده، بنابراین ترور سردار سلیمانی و همراهان وی كاملا نقض حقوق جنگ و حقوق بین الملل بشردوستانه است.
وی اضافه كرد: حتی اگر به سختی بپذیریم كه نزاع كم شدت بین ایران و آمریكا در جریان است، طبق اصول مصرح حقوق بشر و حقوق مخاصمات مسلحانه، طرفین مخاصمه حق كشتن افرادی كه خارج از صحنه جنگ هستند و یا سلاح خود را زمین گذاشته اند، را ندارند.

اقدام وحشیانه آمریكا منطقه را به آستانه جنگ نزدیك می كند
حسینی درباره مزیت نظامی اظهار داشت: زمانی می توان به عملیات نظامی اقدام كرد كه مزیت ملموس نظامی داشته باشد سوال مهم این است كه آیا این اقدام برای آمریكا یك مزیت نظامی قطعی در پی داشته است؟ آمریكایی ها به دروغ مدعی هستند كه اقدام آنها صلح بیشتر را در منطقه و برای مردم عراق و ایران به دنبال خواهد داشت، در حالیكه اقدام نادرست و وحشیانه آنها كشورهای منطقه را به آستانه جنگ نزدیك می كند و این اقدام با روح حاكم بر منشور ملل متحد در تعارض است.
وی با تاكید بر اینكه هسته مركزی و نقطه كانونی حقو ق بین الملل، صلح و امنیت بین المللی است، گفت: همه دولت ها برای برقراری و حفظ صلح و امنیت تكلیف دارند؛ آیا بردن كشورها به سوی جنگ و افزایش سطح تنش تلاش برای صلح محسوب می شود؟
این حقوقدان ادامه داد: هر گونه عملیات علیه تروریسم و افراد تروریست باید براساس تجویز شورای امنیت سازمان ملل باشد. حال پرسش اساسی این است كه در كدام قطعنامه شورای امنیت، سپاه قدس و فرماندهی آن تروریست اعلام شده است؟ بنابراین از این منظر هم اقدام آمریكا كاملا غیرقابل توجیه و نامشرع است.
حسینی گفت: آمریكایی ها مدعی هستند كه این اقدام برای دفاع از نیروهای حاضر در عراق بوده و نوعی دفاعی پیش دستانه بوده است اما از نظر اكثر حقوقدانان بین الملل، ترورهای هدفمند دشوارترین نوع دفاع از خود حتی در قالب دكترین دفاع پیشگیرانه و پیش دستانه است.

اقدام آمریكا جنایت جنگی محسوب می شود
وی با تاكید بر اینكه اقدام آمریكا جنایت جنگی محسوب می شود، افزود: این نقض اقدام آمریكا نقض مصرح موازین حقوق بین المللی است و دولت آمریكا، رئیس جمهوری آن به عنوان دستور دهنده، مرتكبان و همه كسانی كه در این حادثه مساعدت و اجرا كردند، دارای مسئولیت بین المللی هستند و باید پاسخگوی اعمال ارتكابی خود باشند.

عاملان این اقدام قابل تعقیب كیفری هستند
این كارشناس حقوق بین الملل اظهار داشت: اقدام آمریكا از نظر مسئولیت كیفری، طبق بند دو ماده 5 اصلاحی اساسنامه دیوان كیفری بین المللی، جنایت محسوب می شود و رئیس جمهوری آمریكا و سایر عاملان (مباشران و معاونان) این اقدام در مراجع ذیصلاح قابل تعقیب كیفری هستند.

اقدامات حقوقی قابل پیگیری ایران در مجامع بین المللی
حسینی درباره اقدامات حقوقی قابل پیگیری ایران در مجامع بین المللی گفت: براساس مواد 24 و 25 طرح پیش نویس مسئولیت بین المللی دولت ها كه در سال 2001 كه توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصویب رسیده، ایران می تواند دست به «اقدام متقابل» بزند. بنابراین ایران حق اقدام متقابل در مقابل این جنایات را برای خود محفوظ می دارد. همچنین توسل به دفاع مشروع و مقابله به مثل چه به صورت فردی از سوی ایران یا به صورت جمعی از سوی ایران و عراق و كشورهای محور مقاومت براساس ماده 51 منشور برای استیفای حق دفاع از خود را محفوظ می ­داند.
وی اضافه كرد: همچنین در بعد منطقه ای جمهوری اسلامی می تواند از عراق درخواست كند تا موافقت نامه خود را با امریكا لغو و خروج همه آمریكایی ها را از عراق خواستار شود، زیرا طرف دیگر این توافق نامه به مفاد آن پایبند نیست و تكرار اینگونه اقدامات امنیت ملی ایران را به مخاطره می اندازد.
این حقوقدان گفت: در سطح ملی باید براساس «قانون طرح تقویت جایگاه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در برابر امریكا» كه در دوم تیر سال جاریدر شورای نگهبان مصوب شد، ظرفیت ­های حقوقی متنوعی جهت انجام «اقدام متقابل» ذكر شده است.
وی ادامه داد: براساس این قانون، ستاد فرماندهی مركزی آمریكا در منطقه (سنتكام) و سازمان ها و نهادهای تحت آن فرماندهی سازمان های تروریستی هستند و می توان اشخاص و نهادهای تحت این فرماندهی را در صورت ارتكاب اقدام تروریستی تحت تعقیب قضائی قرار داد؛ همچنین ماده 7 این قانون اذعان می دارد: «كلیه كشورها و اشخاص حقیقی و حقوقی كه به هر نحوی علیه سپاه و كاركنان آن در هر نقطه از دنیا اقدام تروریستی انجام دهند، مشمول عمل متقابل می شوند.»

پیشنهادهایی برای استیفای حقوق ایران
حسینیضمن تاكید مجدد بر محفوظ بودن حق ذاتی دفاع از خود و انجام اقدام متقابل و حق تعقیب كیفری مرتكبان و آمران این عمل تروریستی گفت: ایران باید به دلیل نقض اصول منشور ملل متحد حقوق بین الملل و به مخاطره افتادن صلح و امنیت بین الملی از شورای امنیت درخواست جلسه اضطراری نماید و صدور قطعنامه در محكومیت جهانی این اقدام را خواستار گردد.
وی ادامه داد: از جمله سایر ظرفیت­ های حقوقی، می توان به امكان طرح شكایت در شورای حقوق بشر و مجمع عمومی و درخواست محكومیت ارتكاب ترورهای هدفمند، انعكاس موضوع به كمیته بین المللی صلیب سرخ به دلیل نقض قواعد حقوق بشردوستانه بین المللی و تنظیم دادخواست و شكایت در دادگاه ها و مراجع قضایی داخلی از طریق قوه قضائیه و دادستان كل كشور به عنوان مدعی العموم اشاره كرد.

سردار سپهبد حاج قاسم سلیمانی به همراه ابومهدی مهندس از فرماندهان مقاومت پس از عمری مجاهدت بامداد جمعه 13 دی ماه در حمله بالگردهای آمریكایی در فرودگاه بغداد به شهادت رسید.
بر اساس اعلام پنتاگون، وزارت دفاع آمریكا، دستور این حمله هوایی را دونالد ترامپ رییس جمهوری و فرمانده كل قوای این كشور صادر كرده بود.
در پی این اقدام تروریستی حضرت ‌آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی سه روز عزای عمومی اعلام كردند.
رهبر معظم انقلاب همچنین در حكمی سردار سرتیپ پاسدار اسماعیل قاآنی را به فرماندهی نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منصوب كردند.