دسترسی كودكان را در فضای مجازی محدود كنیم

دسترسی كودكان را در فضای مجازی محدود كنیم
گروه هنر و رسانه: روز به روز شاهد توسعه تكنولوژی هستیم و هر روز بر كاربردهای آن افزوده می شود؛ تا زمانی كه به دنبال یادگیری و استفاده درست از این فضا نباشیم، دچار آسیب های شدیدی خواهیم شد، به ویژه كودكان و نوجوانان كه قربانیان اصلی در این حوزه هستند.

بنابراین برای مصونیت كودكان و نوجوانان در فضای مجازی نیازمند است كه یك سری اقداماتی توسط رسانه ها انجام شود كه می توانیم از آن به عنوان حقوق كودك و نوجوان در رسانه یاد كنیم.

یكی از كاركردهای رسانه ها آموزش است و باید در راستای افزایش سواد رسانه ای به ویژه برای كودكان و نوجوانان برنامه هایی داشته باشند. یعنی از دوران كودكی این آموزش ها باید صورت بگیرد تا كودك به هنگام استفاده از فضای مجازی دچار مشكلات نشود.

همچنین والدین هم باید در كنار فرزندان شان قرار بگیرند و به آموزش سواد رسانه ای بپردازند،‌ تا بتوانند الگوی مناسبی برای آنها باشند. گاهی اوقات والدین آشنایی كافی با این فضا ندارند و همین عدم تسلط بر موضوع سبب می شود تا كودكان در معرض خطرات بسیاری قرار بگیرد.

داوود زارعیان كارشناس حوزه رسانه معتقد است: ما باید به كاربران آموزش دهیم كه فضای مجازی كاربردهای متنوعی دارد و هر كسی بنا به نیازهای خود می تواند از آن استفاده كند و قرار نیست كه همه افراد از فضای مجازی به یك كاربرد استفاده كنند. اگر این آموزش ها به درستی صورت بگیرد، می توانیم امیدوار باشیم كه آرام ارام گام های اساسی را برداشته ایم.

او بر این باور است: ما بایستی قبول كنیم كه امروز این ابزار و رسانه در اختیار كودكان و نوجوانان است و رسانه ها بایستی آموزش های لازم را در زمینه های كاربرد صحیح آن به طرق مختلف و به زبان های ساده و زبان هایی كه جذاب باشد، برای آنها داشته باشد. بنظر می رسد این كار جمعی است و نباید بر این تصور باشیم كه كار فردی بوده و تنها رسانه ها در آن نقش آفرین است بلكه همه باید وارد میدان شوند و در این حوزه گام های اساسی را بردارند.

به بهانه حقوق كودكان و نوجوانان در رسانه با این كارشناس رسانه ساعتی به بحث و گفت و گو نشستیم. آنچه از نظر می گذرانید، حاصل گفت و گوی ما با وی است.

** در حال حاضر تا چه میزان از فضای مجازی و رسانه های ما در اختیار كودكان و نوجوانان قرار گرفته شده است؟

- توسعه فضای مجازی در همه نقاط دنیا به صورت فعلی بسیار عجیب بوده و تعداد كاربران در یك زمان بسیار كوتاه رشد چشمگیری داشته است. توسعه فضای مجازی در مقایسه با سایر وسایل ارتباطی به هیچ عنوان قابل مقایسه نیست، حتی این موضع غیرقابل مقایسه با كاربردهای تلفن همراه است. رشد دقیقی را در فضای مجازی شاهد هستیم و این موضوع در كشورمان استثنا نیست و حتی در كشورمان هم فضای مجازی اینچنین توسعه شگفت انگیزی داشته است.





اگر از همان دوران ابتدایی كودكان را به استفاده صحیح از فضای مجازی آموزش دهیم كه از این فضای نوین در راستای اقدامات مفید استفاده كنند، برای مثال به آنها آموزش دهیم كه از فضای مجازی برای مطالعه، خرید و حتی بازی های استفاده كنند. آنها با یادگیری درست از فضای مجازی می توانند به استفاده مفید از آن بپردازند.

تقریبا برخی از مطالعات انجام شده نشان می دهد كه اغلب و بیش از 90 درصد بچه های پنجم و ششم ابتدایی به بالا در ایران تلفن همراه دارند؛ بنابراین كاربرانی كه تلفن همراه دارند، امكان دسترسی شان به فضای مجازی وجود دارد.

استفاده درست از فضای مجازی برابر با مصونیت بیشتر است

البته برخی از خانواده ها محدودیت هایی را برای فرزندان شان ایجاد كرده بودند كه به نظرم با شیوع ویروس كرونا و با پیش آمدن چنین وضعیتی، این محدودیت ها تا حدودی برداشته شد، یعنی خانواده ها مجبور شده اند تا فرزندان شان را تشویق كنند كه از فضای مجازی بیشتر استفاده كنند؛ بنابراین اگر بخواهم خلاصه بگویم، در حال حاضر بخش عمده جامعه یا از طریق تلفن ثابت به اینترنت و ای دی اس ال(ADSL) یا از طریق تلفن همراه به فضای مجازی دسترسی دارند و طبیعتا هر دو كاربردهای متفاوتی برای كاربران دارد كه باید بتوانند به درستی از این فضا استفاده كنند تا كمتر دچار آسیب های ناشی از آن شوند.

** رسانه ها چه نكات مهمی را باید برای حضور كودكان در این فضا رعایت كنند؟

- تنها این موضوع برعهده رسانه ها نیست، بلكه موضوعی بوده كه همه باید همزمان در این حوزه گام بردارد و اتفاقاتی را همزمان در این موضوع رقم بزنند.اولین اتفاق در حوزه دسترسی ها است، یعنی بایستی دسترسی ها در كشور مدیریت شود، به نحوی آن كانال هایی كه بزرگترها در اختیار دارند، لزوما نبایستی در اختیار كوچكترها باشد، به عبارتی بخش بندی كاربران، یك اصل اساسی و مهمی است كه در بسیاری از كشورهای دنیا اجرا می شود، به این معنا كه من به عنوان یك كاربر خاص با این مشخصات نیازهایی دارم كه قطعا با نیازهای فرزند 10 و 12 ساله من متفاوت است؛ بنابراین اولین اقدام بنظرم بایستی در حوزه دسترسی ها صورت بگیرد كه البته كار دشواری بوده و نیازمند سرمایه گذاری، همت، زمان و پول است.





به موازات مدیریت دسترسی، باید در حوزه فرهنگی كار كنیم. یعنی در حوزه فرهنگی و آموزش هم رسانه ها جزئی از آن هستند. آموزش و پرورش، دانشگاه ها، مدارس، و رسانه ها(اعم از رادیویی و تلویزیونی، خبرگزاری ها و روزنامه ها) بایستی آموزش های لازم را در عرصه های مختلف برای كاربران داشته باشند.

بررسی هایی كه بر روی كتاب سواد رسانه ای انجام دادم، متوجه شدم كتاب خوبی است اما حجم دیتا و داده هایی كه در این كتاب قرار داده شده بسیار بالاست. در محاسبه ای متوجه شدم كه این حجم از اطلاعات كتاب سواد رسانه ای مقطع دبیرستان برابر با دو تا چهارواحد دانشگاهی ویژه دانشجویان علوم ارتباطات است. یعنی حجم مطالب بسیار سنگین بود كه اگر این حجم از اطلاعات در مقاطع مختلف تحصیلی دانش آموزان توزیع می شد، بهتر می توانست در مراحل مختلف در ذهن مخاطب جا بیفتد و اثرگذاری بیشتری داشته باشد.



سومین نكته می توان به توسعه كاربردهای اصلی و اساسی در فضای مجازی اشاره كرد. اگر از همان دوران ابتدایی كودكان را به استفاده صحیح از فضای مجازی آموزش دهیم كه از این فضای نوین در راستای اقدامات مفید استفاده كنند، برای مثال به آنها آموزش دهیم كه از فضای مجازی برای مطالعه، خرید و حتی بازی های استفاده كنند. آنها با یادگیری درست از فضای مجازی می توانند به استفاده مفید از آن بپردازند.

آموزش مفهوم سواد رسانه رسانه ای در شرایط فعلی باید از همان دوران ابتدایی و از سال های سوم و چهارم ابتدایی آغاز شود و این مفاهیم در كتاب های درسی شان قرار بگیرد و در نهایت متناسب با توان یادگیری بچه ها آموزش داده شود.



ما باید به آنها آموزش دهیم كه فضای مجازی كاربردهای متنوعی دارد و هر كسی بنا به نیازهای خود می تواند از آن استفاده كند و قرار نیست كه همه افراد از فضای مجازی به یك كاربرد استفاده كنند. اگر این آموزش ها به درستی صورت بگیرد، می توانیم امیدوار باشیم كه آرام ارام گام های اساسی را برداشته ایم.

طبیعتا نقش رسانه ها در این سه نكته بسیار تأثیرگذار است و ما بایستی قبول كنیم كه امروز این ابزار و رسانه در اختیار كودكان و نوجوانان است و رسانه ها بایستی آموزش های لازم را در زمینه های كاربرد صحیح آن به طرق مختلف و به زبان های ساده و زبان هایی كه جذاب باشد، برای آنها داشته باشد. بنظر می رسد این كار جمعی است و نباید بر این تصور باشیم كه كار فردی بوده و تنها رسانه ها در آن نقش آفرین است بلكه همه باید وارد میدان شوند و در این حوزه گام های اساسی را بردارند.

** به نظر شما در فضای رسانه به ویژه فضای مجازی وجه سرگرمی برای كودك اولویت دارد یا آموزش؟

- معتقدم بایستی مخاطبان فضای مجازی بخش بندی شود و بنا به نیازهای هر بخش اقداماتی را انجام دهیم؛ چراكه هر بخشی از جامعه نیازهای خاصی دارند؛ بنابراین اگر این دسترسی فراهم و بخش بندی ها انجام شود، در آن زمان می توانیم تصمیم بگیریم كه در كدام قسمت باید آموزش داد، در كدام قسمت باید تبلیغ و تشویق كرد، در كدام قسمت سرگرمی ها را تبلیغ و تشویق كرد و چگونه باید به نیازهای اصلی و اساسی همه مشتریان پاسخ دهیم. ما اگر همین فضای موجود را در اختیار مخاطب قرار دهیم، قطعا پاسخگو با آموزش و مسائلی از این دست خواهد بود.





**به نظرشما این آموزش ها باید چگونه انجام شود؟

- ما بایستی در جامعه احساس نیاز را به وجود بیاوریم و این امر باید در خانواده، دانش آموزان، كودكان و نوجوانان محقق شود.اگر نیاز را به وجود بیاوریم، قطعا به سمت آموزش سوق خواهیم یافت. زمانی كه شبكه شاد راه اندازی شد، بسیاری از خانواده ها و دانش آموزان به سمت یاد گیری رفتند، چون نیاز به آموزش را در در درون شان احساس كردند.

ضرورت ایجاد احساس نیاز در كاربران فضای مجازی

ما هیچ زمانی نتوانستیم در فضای مجازی این نیاز را در میان كاربران ایجاد كنیم تا برای شان انگیزه ای باشد كه به سمت آموزش سوق یابند. نیاز بسیار مهم است؛ ما باید این آموزش ها را به صورت گام به گام انجام دهیم تا جامعه را به این سمت تشویق و ترغیب كنیم.

ما بایستی قبول كنیم كه امروز این ابزار و رسانه در اختیار كودكان و نوجوانان است و رسانه ها بایستی آموزش های لازم را در زمینه های كاربرد صحیح آن به طرق مختلف و به زبان های ساده و زبان هایی كه جذاب باشد، برای آنها داشته باشد. به نظر می رسد این كار جمعی است و نباید بر این تصور باشیم كه كار فردی بوده و تنها رسانه ها در آن نقش آفرین است بلكه همه باید وارد میدان شوند و در این حوزه گام های اساسی را بردارند.



زمانی كه فضای مجازی مزایای خود را به جامعه دانش آموز، نوجوان و حتی بزرگسالان معرفی می كند، به عبارتی توانسته خود را تأمین كند، اما زمانی كه مزایا و كاربردهایش ناشناخته باقی می ماند، دیگر اثرگذاری آن فایده ای نخواهد داشت.

**رسانه چگونه می تواند سواد رسانه ای را به كودكان آموزش بدهد و بهتر است ازچه مواردی شروع كند؟

سواد رسانه ای ابعاد مختلفی دارد كه می توان گفت این ابعاد تا اندازه ای پیچیده هستند. یكی از نقص های آموزش های كنونی مان این است كه همه اطلاعات را برای تقویت سواد رسانه ای دانش آموزان را به یكباره در اختیارشان قرار دادیم. برای مثال كتاب سواد رسانه ای را به یكباره برای دانش آموزان مقطع دوم دبیرستان وارد كردیم و در اختیارشان قرار دادیم، بدون آنكه آنها را از قبل آموزش داده باشیم و از قبل با مفهوم سواد رسانه ای آشنا باشند.





به نظرم می رسد آموزش مفهوم سواد رسانه رسانه ای در شرایط فعلی باید از همان دوران ابتدایی و از سال های سوم و چهارم ابتدایی آغاز شود و این مفاهیم در كتاب های درسی شان قرار بگیرد و در نهایت متناسب با توان یادگیری بچه ها آموزش داده شود.

اولین اتفاقی كه باید در حوزه رسانه انجام دهیم مربوط به دسترسی های كاربران می شود؛ یعنی بایستی دسترسی ها در كشور مدیریت شود، به نحوی آن كانال هایی كه بزرگترها در اختیار دارند، لزوما نبایستی در اختیار كوچكترها باشد، به عبارتی بخش بندی كاربران، یك اصل اساسی و مهمی است كه در بسیاری از كشورهای دنیا اجرا می شود، به این معنا كه من به عنوان یك كاربر خاص با این مشخصات نیازهایی دارم كه قطعا با نیازهای فرزند 10 و 12 ساله من متفاوت است



بررسی هایی كه بر روی كتاب سواد رسانه ای انجام دادم، متوجه شدم كتاب خوبی است اما حجم دیتا و داده هایی كه در این كتاب قرار داده شده بسیار بالاست. در محاسبه ای متوجه شدم كه این حجم از اطلاعات كتاب سواد رسانه ای مقطع دبیرستان برابر با دو تا چهارواحد دانشگاهی ویژه دانشجویان علوم ارتباطات است. یعنی حجم مطالب بسیار سنگین بود كه اگر این حجم از اطلاعات در مقاطع مختلف تحصیلی دانش آموزان توزیع می شد، بهتر می توانست در مراحل مختلف در ذهن مخاطب جا بیفتد و اثرگذاری بیشتری داشته باشد.

انتهای پیام/