جوكار نماینده مردم یزد در مجلس شورای اسلامی نیز از وضعیت انباشت زباله در بافت تاریخی یزد هم گلایه‌مند است و وضعیت بافت تاریخی را در شأن فرهنگ تاریخی یزد نداشت.
یكی از مهم‌ترین عوامل ارتقای كیفی بافت‌های تاریخی، حفظ كیفیت زیست‌محیطی آن است چرا كه تمیزی باعث می‌شود كه یك محله یا منطقه همیشه سرزنده باشد و به آن هویت می‌بخشد.اما سئوال اینجاست كه آیا احیای هویت تاریخی، حفظ و نگهداری بافت تاریخی یزد منطبق بر نیازهای زیست‌محیطی ساكنان این منطقه است یا خیر؟
به گزارش خبرنگار ایلنا از یزد، بافت تاریخی شهر یزد گنجینه‌ای از میراث ملموس و ناملموس تاریخ كشور است و از منظر فرهنگی اهمیت فراوانی دارد زیرا با حافظه تاریخی و هویت اجتماعی ساكنان شهر پیوند خورده است. بافت تاریخی شهر و ساختمان‌های آن كه روزگاری حیات و زندگی در آن جریان داشت، به‌تدریج و با تغییر سبك زندگی شهری، دچار فرسودگی شده و باعث شده این بافت دیگر رونق گذشته را نداشته باشد.
سال‌هاست كه دنیا وارد عصر تكنولوژی شده است اما در بافت تاریخی شهر یزد هنوز كارگران با گاری‌هایشان زباله جمع می‌كنند. این گاری‌ها از سرعت تولید زباله عقب مانده و اكنون خانه‌ها، آب‌انبارها و بناهای بافت تاریخی یزد یكی‌یكی تبدیل به زباله‌دانی می‌شوند. در چند سال گذشته بافت تاریخی یزد دچار مشكل بزرگی شده است: انباشت زباله‌ها در بناهای تاریخی؛ از خانه اربابی، عرب مازار و بسیاری خانه‌های ثبت ملی شده گرفته تا آب‌انبارها و حتی بقعه‌های مقدس. به نظر می‌رسد كه مردم به هیچ مخروبه‌ای رحم نمی‌كنند، بنا هرچقدر بی‌سر و سامان‌تر باشد، برای ریختن آشغال مناسب‌تر است.
خانه های خالی مكانی برای انباشت زباله
بعضی از فعالان حوزه گردشگری معتقدند فرصت زندگی از بافت تاریخی یزد گرفته شده و وقتی امكانات و فرصت‌هایی كه خارج از بافت تاریخی وجود دارد، در داخل بافت نباشد، طبیعی است كه ساكنان از آنجا مهاجرت می‌كنند. ساكنان بومی بافت تاریخی رفته‌اند و ساكنانی جدید شرایط فرهنگی و مصرفی‌شان متفاوت است. در بافت قدیم، عواملی چون تعداد بالای ساكنان مسن و سالخورده، بی‌سواد و كم‌سواد و بیشتر غیربومی، سطح درآمدی پایین و نهایتاً شرایط نامناسب كالبدی بیشترین اثر را بر رفتار نامناسب دفع زباله ساكنان در این مناطق داشته است. از طرفی دیگر نحوه جمع‌آوری زباله‌ها از بافت تاریخی هنوز به شیوه سنتی انجام می‌شود. شاید باورش سخت باشد كه در بافت تاریخی یزد هنوز به شیوه كارگر و گاری زباله‌ها جمع‌آوری می‌شوند؛ این شرایط سبب شده تا بافت تاریخی یزد كم‌كم پویایی و نشاط خود را از دست بدهد.
بعضی از مسئولان شهری در خصوص جمع‌آوری زباله از بافت قدیم، بر این باورند كه شهرداری در زمینه جمع‌آوری زباله‌ها كوتاهی نكرده است و از وسایل به‌روز و مكانیزه برای جمع‌آوری زباله بهره می‌گیرد، اما عرض كم معابر در درون بافت مانع از جمع‌آوری زباله به‌وسیله ماشین‌های مكانیزه می‌شود و علاوه بر این ناآشنایی ساكنان غیربومی دلیل دوم و اصلی این مشكل است.
اما آنچه مشخص است، این كه در حال حاضر دو سه كوچه و خیابان از بافت تاریخی هرسال مرمت شده و مورد رسیدگی قرار می‌گیرد كه این كوچه‌ها محل عبور گردشگران داخلی و خارجی هستند اما بقیه بافت به حال خود رها شده است. زندگی تغییر كرده و اگر حداقل‌های زیبایی بصری در بافت تاریخی یزد فراهم نباشد، جوانان شوقی به زندگی در این بافت ندارند و به‌سرعت آن را تخلیه می‌كنند كمااینكه این اتفاق ظرف چند سال گذشته افتاده است و این تهدیدی برای بافت تاریخی است.
بافت تاریخی یزد نیازمند امكاناتی متناسب با این بافت از جمله پاركینگ، روشنایی معابر، نظافت معابر، امكانات اطفای حریق، ساماندهی كوچه‌ها و خیابان‌ها، مرمت و بازسازی، امكانات به‌روز مخابراتی و ... است. دسترسی به این امكانات اولیه شهری حتی برای صاحبان بسیاری از خانه‌ها مقدور نیست درحالی‌كه خانه‌های آنها یا ویران شده، یا در معرض ویرانی قرار گرفته است.
فاضلاب تهدیدی جدی برای بافت تاریخی
با به ثبت جهانی بافت تاریخی یزد، ساخت‌وساز هتل و بوم‌گردی نیز در این بافت افزایش یافت. به‌طوری‌كه عده‌ای از فعالان حوزه گردشگری این حجم از ساخت‌وساز هتل و خانه‌های سنتی را تهدیدی برای محیط‌زیست شهری بافت تاریخی یزد می‌دانند. محسن عباسی هرفته عضو دوره پنجم شورای اسلامی و رئیس پایگاه میراث جهانی شهر تاریخی یزد چندی پیش در خصوص وضعیت خطرناك فاضلاب و تهدید سلامت ساكنین بافت تاریخی شهر هشدار داده بود و آن را بزرگ‌ترین و نگران‌كننده‌ترین مسئله بافت دانست.
وی معتقد بود كه در طول سال‌های گذشته هیچ‌گاه برای بافت تاریخی، طرحی در خصوص فاضلاب و مدیریت آن طرحی اجرا نشده و همیشه جدای از شهر دیده شده كه نیازمند نگاه جدی به آن است و بعد از اینكه یزد به ثبت جهانی رسید، حجم فاضلاب در بافت تاریخی در حال افزایش است و هر چه كه زمان می‌گذرد، سلامت ساكنان و گردشگران بیشتر در معرض خطر قرار می‌گیرد.
هشدار مسئولان شهری در خصوص بافت تاریخی
در مردادماه سال جاری خطر رطوبت برای بافت تاریخی یزد و فاضلاب آن، از سوی محسن صادقیان معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار یزد مطرح شد و به‌عنوان تهدیدی جدی، موردتوجه قرار گرفت. سیدمصطفی فاطمی مدیركل پیشین میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان یزد نیز در این خصوص گفته بود كه در سال‌های اخیر به دلیل اتصال فاضلاب خانه‌های بافت تاریخی به قنات‌ها، مشكلات مهمی در این زمینه به وجود آمده كه در برخی مناطق به دلیل ریزش و مسدود شدن قنوات، سبب نفوذ بیشتر رطوبت در بافت تاریخی و تأثیر تخریبی در برخی بناهای تاریخی موجود در این بافت زنده و پویا شده است.
جوكار نماینده مردم یزد در مجلس شورای اسلامی نیز از وضعیت انباشت زباله در بافت تاریخی یزد هم گلایه‌مند است و وضعیت بافت تاریخی را در شأن فرهنگ تاریخی یزد نداست.
به گفته وی انباشته شدن زباله‌ها و نخاله‌های ساختمانی، ویران شدن خانه‌های بدون صاحب، ساكن شدن اتباع بیگانه در بافت تاریخی، پرسه‌زدن معتادان و اوباش در این بافت به‌هیچ‌وجه شایسته بافت تاریخی نیست و مردم و مسئولان باید با عزمی جدی به ساماندهی آن بپردازند.
بارها و بارها دوستداران میراث‌فرهنگی و دلسوزان و علاقه‌مندان این حوزه از ضرورت توجه جدّی به مقولۀ نظافت بافت تاریخی و نگاهی ویژه به این مسئله سخن رانده‌اند. حتی پیشنهاد شد تعدادی رفتگر فقط در این قسمت از شهر فعالیت داشته و در تمام طول ایام سال فقط مشغول نظافت بافت باشند. فعالان حوزه گردشگری بر این باورند كه بافت تاریخی یزد مكانی ویژه در شهر ماست، هم به لحاظ نوع معماری و شهرسازی هم به لحاظ نوع و تركیب جمعیتی فعلی ساكن در آن و هم از منظر گردشگری.
آلودگی محیطی بافت تاریخی و نگاهی خلاقانه به نظافت بافت
محمد پورروستائی؛ فعال حوزه گردشگری بر این باور است كه نظافت بافت تاریخی نگاهی ویژه و مددی مضاعف نیاز دارد. این راهنمای حوزه گردشگری با اشاره به این كه بافت تاریخی هرچقدر هم مرمت شده و نو نوار باشد اما لبریز از زباله، دل هر بازدیدكننده و رهگذری را می‌زند، تاكید می‌كند كه نظافت و تمیزی بافت تاریخی و اهمیت دادن به مقوله نباید فقط ویژۀ ایام تعطیلات عید یا قبل از بازدید مسئولان باشد.
از نظر وی آلودگی محیطی بافت تاریخی فقط مصالح ساختمانی به جا مانده از تخریب خانه‌ها و اماكن موجود در بافت نیست بلكه تجمع زباله‌ها و پسماندهای حاصل از زندگی ساكنان بافت هم كم آزاردهنده نیست مخصوصاً زباله‌هایی كه به همان خانه خرابه‌ها سرازیر می‌شود.
او در خصوص این موضوع كه فعالان حوزه میراث و گردشگری چه راهكارهایی برای موضوع نظافت بافت تاریخی دارند، می‌گوید: نظافت بافت تاریخی نگاهی ویژه و خلاق می‌طلبد، چرا كه شرایط بافت تاریخی ویژه است. تا نوع نگاه و رویكرد در این قسمت عوض نشود همۀ این مشكلات ادامه خواهد داشت.
این فعال حوزه گردشگری فرهنگ‌سازی در این حوزه را بسیار مهم دانسته و ادامه داد: باید با یك سری اقدامات، برنامه‌ها و فعالیت‌های به‌اصطلاح نرم‌افزاری برای ساكنان بافت و لزوم توجه جدی‌تر به مقولۀ نظافت محیط پیرامونی را به آنها گوشزد كرد. هرچند كه این كار هم زمان بر و هزینه‌تراش است اما مطمئناً در آینده جواب می‌دهد.
او معتقد است كه همكاری شهرداری و میراث‌فرهنگی نسبت به مسدود شدن خانه خرابه‌ها و مكان‌هایی كه محل تجمع زباله است، هم می‌تواند راهكار مناسبی برای كاهش زباله در بافت باشد و باعث می‌شود تا هم نمای بافت شكل زیباتری داشته باشد و هم از انباشت زباله توسط ساكنان در این محل‌ها جلوگیری شود.
هرچند كه نظافت روزانه و مستمر در تمام مسیرها و كوچه‌ها حتی‌الامكان مسیرهای ویژۀ گردشگری و پر رفت‌وآمد می تواند راهكار مناسبی برای تمیزی بافت تاریخی شهر باشد اما بعضی از محل‌ها عجیب قابلیت جذب زباله دارند، مثل پایاب آب‌انبارها و ... بنابر این باید برای این قبیل مكان‌ها برنامه‌ای خاص و ویژه داشت نه اینكه رفتگر كوچه را تا پای پلۀ آب‌انبار جارو بزند و داخل پایاب و راه‌پله‌ها را اصلاً جزو كوچه نداند!
وضعیت فعلی بافت تاریخی شهر یزد می طلبد تا متولیان امر تصمیم جدیتری در این خصوص داشته باشند به ویژه كه مشكلات بافت منحصر به زباله نیست و بسیاری از دلسوزان از مرمت و نگهداری بافت تاریخی نیز دل پر خونی دارند.
