براساس اسناد وزارت خارجه آمریكا كه به تازگی از طبقه بندی خارج شده اند، دولت انگلیس بارها از آمریكا خواسته بود در كودتا برای براندازی دولت مصدق با این كشور همراه باشد.
به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صداوسیما به نقل از روزنامه فایننشال تایمز، با گذشت بیش از شش دهه از كودتای آمریكایی انگلیسی علیه دولت مصدق، همچنان اسناد تازه ای از این دسیسه بین المللی منتشر می شود و این در حالی است كه انگلیسی ها همچنان از آمریكا می خواهند از انتشار اسناد مربوط به دخالت این كشور در كودتای 1332 خودداری كنند.
روزنامه فایننشال تایمز در مقاله ای به قلم دیوید جی. لینچ اعلام كرد اسناد وزارت خارجه آمریكا كه به تازگی از طبقه بندی محرمانه خارج شده اند نشان می دهد دولت انگلیس در هزار و نهصد و پنجاه و دو بارها از دولت آمریكا خواسته بود در كودتا برای براندازی دولت مصدق در ایران با این كشور همراه باشد.
به گفته دو نفر از كارشناسان آرشیو امنیت ملی در سازمان فراحزبی تحقیقاتی خصوصی كه به این اسناد دسترسی داشته اند، این پرونده ها نشان می دهند «اولین درخواست رسمی و تایید شده دولت انگلیس در اواخر هزار و نهصد و پنجاه و دو برای فشار به واشنگتن برای كمك به ساقط كردن دولت مصدق صورت گرفته است».
یادداشت های «بسیار محرمانه» وزارت خارجه- شامل یك مورد «پیشنهاد دولت انگلیس برای ساماندهی كودتا در ایران»- بیانگر ابعاد جدیدی از ارزیابی لندن از اوضاع سیاسی ایران و تهدید منافع انگلیس است كه در نهایت به كودتای هزار و نهصد و پنجاه و سه منجر شد.
خیزش ضد دولتی كه تحت حمایت آمریكا و انگلیس نیز بود و به سقوط مصدق انجامید، بیش از دو دهه حكومت خودكامه محمد رضا شاه پهلوی را پایدار ساخت و روابط بین تهران و غرب را به تلخی كشاند.
مالكون بایرن از آرشیو امنیت ملی و مارك كاسیوروسكی از دانشگاه تولین می نویسند در هزار و نهصد و پنجاه و دو كه دولت وینستون چرچیل، برای بازیابی سلطه بر صنعت نفت ایران كه مصدق سال قبل آن را ملی كرده بود، در نظر داشت «به هر اقدامی از جمله اقدام نظامی» دست بزند.
در اكتبر، مقامات انگلیسی و آمریكایی دست كم سه بار برای بررسی چشم انداز ساقط كردن دولت مصدق دیدار كردند. سر كریستوفر استیل، فرد شماره 2 سفارت انگلیس در واشنگتن این موضوع را با مقامات آمریكایی كه تمایلی به مساله نداشتند، در میان گذاشت.
در سالهای اخیر، دولت انگلیس بارها به مقامات آمریكایی فشار وارد كرده است تا مانع از دسترسی عمومی به تاییدات رسمی تلاش های لندن برای ساقط كردن دولت مصدق شود.
این اسناد كه روز سه شنبه منتشر شدند، باقیمانده هزار و هفت صفحه سندی است كه به عنوان بخشی از سری های «روابط خارجی آمریكا» به شمار می آیند. بایرن و كاسیوروسكی این اسناد را در مجموعه آرشیو دولتی در پارك كالج در مریلند پیدا كرده اند.
یك ماه پیش از انتشار اسناد وزارت خارجه آمریكا، یادداشت های مربوط به كودتای هزار و نهصد و پنجاه و دو محرمانه طبقه بندی شدند.
سوم دسامبر اعلام شد اسناد مرتبط با كودتای هزار و نهصد و پنجاه و سه تا زمانی كه دولت انگلیس تایید كند یا نه تا دو هزار و بیست و پنج محرمانه باقی می ماند. این كارشناسان چنین طرح شكایت كردند كه دولت انگلیس آنچه را كه افكار عمومی آمریكا می توانند درباره دخالت دولت خود بدانند، كنترل می كند. این دو كارشناس می گویند معلوم نیست با لندن درباره انتشار اسناد هزار و نهصد و پنجاه و دو رایزنی شده است یا نه.
اسناد نشان می دهند دولت ترومن در ابتدا با درخواست های انگلیس برای لزوم اقدام علیه مصدق كه دیپلمات ها و مقامات اطلاعاتی انگلیس را چند ماه پیش از ملی كردن صنعت نفت اخراج كرده بود، مخالفت می كند.
بر اساس این اسناد، تا اواخر هزار و نهصد و پنجاه و دو، انگلیسی ها درخواست خود را اصلاح و بر لزوم مقابله با مصدق با عنوان نبرد با «كمونیسم در ایران» تاكید می كنند. رئیس جمهور هری ترومن و دین اچسون، وزیر خارجه وقت آمریكا همچنان از حمایت از كودتا سر باز می زنند و ترجیح می دهند با مصدق همكاری كنند.
با این حال پل نیتز كه ریاست شورای سیاست گذاری آمریكا را به عهده دارد، پیشنهاد می كند كه طراحان كودتا در ایران ابتدا باید پویشی را علیه آیت الله ابوالقاسم كاشانی راه بیندازند.
مقامات انگلیس مودبانه این پیشنهاد را رد می كنند در حالی كه می دانستند چند هفته ای بیشتر از دولت ترومن باقی نمانده است، بر فشارهای خود بر دولت آمریكا برای تصمیم گیری در این خصوص افزودند. براساس یادداشتی به تاریخ سوم دسامبر، بهترین زمان برای كودتا می توانست بهار باشد.
