هوش مصنوعی هوش مصنوعی و تغییر سیمای جهان امروزی

به گزارش رادیو پیام از خبرگزاری مهر؛ هوش مصنوعی كه یكی از فناوری‌های نوظهور است را می‌توان به‌عنوان یك فناوری كه سعی در شبیه‌سازی استدلال انسان و توانایی كشف معنا، تعمیم و یادگیری از تجربیات گذشته را دارد، تعریف كرد. این فناوری نوظهور كه اخیراً سروصدای زیادی در كل دنیا و به‌خصوص علاقه‌مندان به تكنولوژی ایجاد كرده را «جان مك‌كارتی» برای اولین‌بار در سال 1950 هوش مصنوعی نامید.

سه نوع هوش مصنوعی بر اساس قابلیت‌های آن وجود دارد:

*هوش مصنوعی ضعیف كه بر روی یك كار تمركز می‌كند و برای انجام فراتر از یك كار محدودیت دارد.

*هوش مصنوعی قوی كه می‌تواند هر وظیفه فكری را كه یك انسان می‌تواند درك كند بیاموزد (محققان در تلاش برای رسیدن به هوش مصنوعی قوی هستند و هنوز این تكنولوژی به این مرحله نرسیده است).

*هوش مصنوعی فوق‌العاده قوی یا شبیه‌ساز شناختی كه از انسان فراتر می‌رود. (در حال حاضر ساخت آن ممكن به نظر نمی‌رسد.)

به‌طوركلی سیستم‌های هوش مصنوعی با دریافت مقادیر زیادی از داده‌های برچسب‌گذاری شده، تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و یافتن الگوها، قادر به پاسخگویی به سوالات، تحلیل و در مواردی پیش‌بینی آینده هستند. به‌این‌ترتیب ربات‌های گفتگو محور (چت‌بات‌ها) كه مدل‌های مبتنی بر زبان هستند و با متون گسترده تغذیه می‌شوند، قادرند به تعامل با افراد بپردازند و تكنیك‌های جدید هوش مصنوعی كه به‌سرعت در حال بهبود هستند قادرند متن، تصاویر، موسیقی و سایر محصولات رسانه‌ای را ایجاد كنند.

به جرئت می‌توان مشهورترین هوش مصنوعی این روزها در جهان را «ChatGPT» دانست. این پلتفرم چت‌باتی مبتنی‌بر هوش مصنوعی است كه می‌تواند به پرسش كاربران پاسخ دهد. این ابزار فناورانه در تاریخ 30 نوامبر 2022 توسط شركت فناوری «OpenAI» و با حمایت مایكروسافت راه‌اندازی و معرفی شد.

عرضه این پلتفرم طی ماه‌های اخیر، سبب افزایش چشمگیر شركت‌های فعال در حوزه فناوری هوش مصنوعی مولد شد و بسیاری از كشورها و شركت‌ها، در واكنش به توسعه سریع این پلتفرم، برنامه توسعه هوش مصنوعی اختصاصی خود را كلید زدند.

فناوری یاد شده، قادر است با استفاده از آموخته‌های خود از پایگاه داده‌های وسیع متشكل از كتاب‌های دیجیتال و نوشته‌های آنلاین، متون خوانا، تصاویر و حتی ویدئوهای جدید تولید كند. به عقیده كارشناسان، چنین پلتفرمی می‌تواند طیف بسیار گسترده‌ای از فعالیت‌ها را انجام دهد و مانند یك بازاریاب دیجیتال حرفه‌ای عمل كند و زبان انسان را به كدهای برنامه‌نویسی گوناگون تبدیل كند.

هوش مصنوعی مولد با مزایای منحصر به فردش می‌تواند در حرفه‌های مختلف و همچنین در ابعاد مختلف زندگی انسان اثرگذار باشد.

از جمله مزایای هوش مصنوعی می‌توان به موارد ذیل اشاره كرد:

كاهش خطای انسانی: عبارت «خطای انسانی» به این دلیل به وجود آمده كه انسان‌ها هرازگاهی در فعالیت‌های خود دچار خطاهایی می‌شوند كه از عوامل مختلفی نشأت می‌گیرد. كامپیوترها در صورت برنامه‌ریزی صحیح مرتكب اشتباهات نمی‌شوند و به عبارتی دیگر ضریب خطای كار به كمك هوش مصنوعی پایین می‌آید. هوش مصنوعی تصمیمات خود را با توجه به اندوخته‌ای از اطلاعات گذشته و الگوریتم‌هایی خاص می‌گیرد و این باعث افزایش میزان دقت كار می‌شود. این قابلیت در مواردی مثل پیش‌بینی آب‌وهوا، ساخت نیروگاه‌های برق و پالایشگاه‌های نفت، تهیه نقشه سازه‌های معماری، مهندسی ترافیك و.... می‌تواند مفید واقع شود.

ریسك‌پذیری بالاتر از انسان: یكی از مهم‌ترین مزایای هوش مصنوعی غلبه بر محدودیت‌های انسانی است. به‌عبارت‌دیگر هوش مصنوعی قادر است كارهایی را كه برای انسان مخاطره‌آمیز است انجام دهد. بمب‌ها را خنثی كند، در عمیق‌ترین نقاط اقیانوس و دورافتاده‌ترین نقاط قطب كاوش كند، معادن زغال‌سنگ و نفت را استخراج كند و در انواع بلایای طبیعی مثمرثمر واقع شده و به‌راحتی فرسوده نشود.

دسترسی زمانی نامحدود: انسان‌ها توانایی كاركردن بی‌وقفه در ساعات طولانی را ندارد و برای بالابردن كاركرد خود به تعطیلات و اوقات فراغت نیاز دارد. اما هوش مصنوعی می‌تواند بدون وقفه كار كند. برای مثال این قابلیت می‌تواند به پلیس در حفظ امنیت كمك بسزایی كند و مؤسسات آموزشی و مراكز تلفنی كه سوالات زیادی دریافت می‌كنند، می‌توانند از هوش مصنوعی استفاده كنند.

كمك در روزمرگی و كارهای تكراری مشاغل: در زندگی روزمره و برخی مشاغل كارهای تكراری زیادی مانند تأیید برخی اسناد، ارسال ایمیل و… وجود دارد. هوش مصنوعی با به‌عهده‌گرفتن این قبیل وظایف می‌تواند از سویی روندها را سرعت بخشیده و از سویی دیگر با برعهده گرفتن قسمت روزمره و كسالت‌بار و تكراری مشاغل، وقت و ذهن انسان‌ها را برای خلاقیت بیشتر آزاد بگذارد. انجام وظایفی این‌چنین می‌تواند به تسریع فرایند خسته‌كننده‌ی دیوان‌سالاری (بوروكراسی) هم بینجامد. در بانك‌ها كارهایی مانند بررسی اسناد و چك‌ها و فرایند گرفتن وام می‌تواند به هوش مصنوعی واگذار شود.

تصمیم‌گیری سریع‌تر: هوش مصنوعی كنار سایر فناوری‌ها می‌تواند سرعت فرایندها را بالا ببرد. انسان در حین تصمیم‌گیری عوامل بسیاری را از نظر احساسی و عقلی بررسی و تجزیه تحلیل می‌كند؛ اما هوش مصنوعی قادر است سریع‌تر فرایند تصمیم‌گیری را پیش برده و نتایج را ارائه دهد.

برنامه‌های روزانه: برنامه‌های روزانه مانند «سیری» اپل، «كورتانا» ویندوز و «OK» گوگل به برنامه‌ریزی روزانه و مسائل روزمره انسان‌ها برای اموری مانند جستجوی مكان یا گرفتن بلیت سفر كمك می‌كند. در واقع این برنامه‌ها مانند دستیار شخصی عمل می‌كنند.

اختراعات جدید: هوش مصنوعی نیروی محركه پشت نوآوری‌های متعددی است كه به انسان‌ها در حل اكثر مسائل چالش‌برانگیز كمك می‌كند. به‌عنوان‌مثال، پیشرفت‌های اخیر در فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی به پزشكان این امكان را داده است كه سرطان سینه را در زنان در مراحل اولیه تشخیص دهند.

تصمیمات بی‌طرفانه: انسان‌ها خواه‌ناخواه در تصمیم‌گیری‌ها و انتخاب‌هایشان احساسات را دخالت می‌دهند؛ اما هوش مصنوعی عاری از احساسات است و رویكردی بسیار كاربردی و منطقی دارد. مزیت بزرگ هوش مصنوعی این است كه هیچ دیدگاه مغرضانه‌ای ندارد كه تصمیم‌گیری دقیق‌تر را تضمین می‌كند. (البته اگر سازندگان آن با دیدگاه‌های مغرضانه‌ی خود هوش مصنوعی را برنامه‌ریزی نكرده باشند.)

شناسایی الگو: هوش مصنوعی در شناسایی الگو می‌تواند بسیار حرفه‌ای تر از انسان عمل كند. این فناوری با توانایی بالا در تجزیه‌وتحلیل كلان‌داده‌ها و شناسایی الگوها و روندها، می‌تواند به كسب‌وكارها و سازمان‌ها كمك كند تا رفتار مشتری، روند بازار و سایر عوامل مهم را بهتر درك كنند. از این اطلاعات می‌توان برای تصمیم‌گیری بهتر و بهبود نتایج كسب‌وكار و در مواقعی سیاست‌گذاری‌های كلان جامعه استفاده كرد.

كاربردهای پزشكی: هوش مصنوعی همچنین با كاربردهای مختلف از تشخیص و درمان گرفته تا كشف دارو و آزمایش‌های بالینی، سهم بسیاری در علم پزشكی داشته است. ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند به پزشكان و محققان جهت تجزیه‌وتحلیل اطلاعات بیمار و شناسایی برنامه‌های درمانی شخصی‌سازی شده را توسعه دهند. كاربردهای این‌چنین در نهایت منجر به افزایش سلامت در سطح جامعه شده و پیشرفت‌های فناوری پزشكی و داروسازی را تسریع می‌كند.

همان‌طور كه در موارد بالا اشاره شد، هوش مصنوعی با توانمندی‌هایش قادر است زندگی انسان‌ها را زیرورو كرده و رشد و توسعه فناوری را تسریع كند. بعضی از كارشناسان معتقدند انقلابی كه هوش مصنوعی در حال رقم‌زدن آن است بسیار گسترده‌تر از انقلاب اینترنت خواهد بود. بااین‌حال در برخی از مزایای هوش مصنوعی می‌توان نقاط مبهمی یافت. به‌عنوان‌مثال تصمیم‌گیری كاملاً منطقی و كاربردی و بدون دخالت احساسات انسانی در مسائل انسانی كاربرد دارد؟ در مسئله‌ای مثل پاندمی كه اخیراً جهان با آن درگیر بود می‌توان بدون توجه به احساسات انسانی تصمیم گرفت؟ مسئله دیگر تصمیم مغرضانه نگرفتن است. برای مثال ایلان ماسك با این ادعا كه هوش مصنوعی شركت او كه رقیب چت‌جی‌پی‌تی است برخلاف این چت‌بات قرار است مبتنی بر حقیقت باشد ایجاد ابهام كرد. باتوجه به این ادعا و تجربه‌های كاربران می‌توان احتمال مغرضانه بودن چت‌بات‌ها و بخصوص چت‌جی‌پی‌تی را داد.

مهم‌ترین معایب هوش مصنوعی شامل موارد زیر است:

هزینه‌های بالا: توانایی ایجاد ماشینی كه بتواند هوش انسان را شبیه‌سازی كند، كار بسیار زمان‌بر و هزینه‌بری است. هوش مصنوعی برای ارائه‌ی بهترین كاركرد خود نیاز به سیستم‌های آخرین مدل دارد و در نتیجه استفاده از آن هزینه‌ی بالایی می‌برد.

عدم خلاقیت: یكی از عیب‌های هوش مصنوعی این است كه باوجوداینكه قادر است از داده‌های و تجربیات گذشته استفاده كرده و طبق الگوریتم‌های آن عمل كند، نمی‌تواند خارج از چارچوب فكر كند و این موضوع را یاد نمی‌گیرد. برای مثال یك ربات می‌تواند به‌تنهایی مقاله بنویسد، اما نوشته‌های فوربس كه با ربات تهیه شده فاقد حس انسانی موجود در سایر مقالات فوربس است.

افزایش بیكاری: یكی از كاربردهای هوش مصنوعی این است كه جانشین مشاغل (بخصوص كارمندان) و افزایش نرخ بیكاری می‌شود؛ بنابراین برخی مدعی‌اند كه امكان دارد هوش مصنوعی بخصوص چت‌بات‌ها جایگزین كاركنان شوند. در برخی از كشورهای پیشرفته مانند ژاپن در حال حاضر هم از ربات‌ها در صنایع تولیدی استفاده می‌شود. این فرضیه صددرصد نیست؛ زیرا هوش مصنوعی همان‌طور كه یكسری مشاغل را به خطر می‌اندازد باعث افزایش برخی دیگر از فرصت‌های شغلی و مزایای كاربردی دیگر برای انسان می‌شود.

افزایش اتكای بشر و تنبلی: برنامه‌های كاربردی هوش مصنوعی اكثر كارهای خسته‌كننده و تكراری را انجام می‌دهد و این باعث می‌شود انسان‌ها كمتر از مغز و قدرت حافظه‌ی خود استفاده كنند و این اعتیاد به هوش مصنوعی مانند فضای مجازی و مشكلاتش برای نسل‌های جوان، قادر است برای انسان مشكل‌ساز باشد.

فقدان به كارگیری آموزه‌های اخلاقی: اخلاق یكی از ویژگی‌های انسان است كه او را از سایر جانداران متمایز می‌كند. گنجاندن این ویژگی ناب در هوش مصنوعی كار دشواری است. پیشرفت سریع هوش مصنوعی، بعضی تئوری‌ها را ایجاد كرده كه روزی هوش مصنوعی به طور غیرقابل‌كنترلی رشد خواهد كرد و به دلیل عدم توجه به اصول اخلافی در نهایت بشریت را از بین خواهد برد. اصول اخلاقی در جوامع شرقی از جمله جامعه ما بسیار مهم است و برای مقابله با این قبیل مشكلات احتمالی هوش مصنوعی باید به راه‌حل اندیشید.

فقدان احساسات بشری: همان‌طور كه همه می‌دانیم ماشین‌ها و كامپیوترها احساسات ندارند. با اینكه ربات‌ها كاركرد بالاتری از نوع بشر دارند، انسان‌ها برای رسیدن به اهداف نیازمند همكاری گروهی هستند و مدیریت گروه برای دستیابی به اهداف امری ضروری است؛ اما ربات‌های بدون احساسات، دركی از روابط انسانی كه اساس كاركرد تیم‌هاست ندارند و این‌گونه ارتباطات، قابل‌جایگزینی با هوش مصنوعی نیست.

وجود موانع متعدد برای بهبود: انسان‌ها نمی‌توانند هوش مصنوعی را توسعه دهند؛ زیرا این فناوری مبتنی بر واقعیت‌ها و تجربیات از پیش بارگذاری شده است. هوش مصنوعی در انجام مكرر یك كار مهارت دارد و اگر بخواهیم تنظیمات جدید یا بهبود تنظیمات قبلی را لحاظ كنیم نیاز به تغییر كد دستی وجود دارد. در كل ماشین‌ها می‌توانند وظایفی را كه برای آن‌ها توسعه یا برنامه‌ریزی شده‌اند، انجام دهند. اگر از آن‌ها درخواست جدید شود شكست‌خورده یا نتایج بی‌ربط ارائه می‌دهند. این مشكل به‌تنهایی قادر است اثرات منفی قابل‌توجهی داشته باشد.

نقض حریم خصوصی: به گفته برخی كارشناسان، چت‌بات‌ها مانند «Chat GPT» و «Brad» توانایی نقض حریم شخصی كاربران را دارد و نیاز است كه آسیب‌های احتمالی و هرگونه نقض حریم شخصی این فناوری در نظر گرفته شده و مدیریت شود.

چگونه می‌توان آسیب‌ها را كاهش داد

هوش مصنوعی با تمام مزایا و معایبش پتانسیل عظیمی را برای حركت به‌سوی دنیایی بهتر ایجاد خواهد كرد و آسیب‌های آن در صورت مدیریت صحیح كاهش می‌یابد. این فناوری جدید كه تأثیرهای مثبت و منفی واضح و روشنی روی زندگی انسان‌ها دارد، توسعه روزافزون و غیرقابل‌اجتنابی خواهد داشت و افزایش سواد مردم برای چگونگی برخورد با آن امری ضروری و حائز اهمیت است.

برخی كشورها، مانند كشورهای عضو اتحادیه اروپا در پی شناخت دقیق ویژگی‌های هوش مصنوعی و تنظیم‌گری آن هستند. بر همین مبنا اخیراً هیأت حفاظت از داده‌های اروپا اعلام كرد كه كارگروهی مخصوص هوش مصنوعی ایجاد كرده است.

با تمام این اوصاف شناخت دقیق ویژگی‌های مثبت و منفی هر پدیده تكنولوژی و عملكرد مناسب مطابق با این شناخت می‌تواند به كشورها در پیشبرد سریع‌تر اهداف و پیشرفت و توسعه پایدار كمك كند.