بررسی آخرین وضعیت اجرای پروژه فیبر نوری حاكی از آن است كه 4 استان در صدر پوشش قرار دارند و برای رسیدن به هدف تعیین شده در سال 1404، باید در سال جاری حداقل به پوشش 10 میلیون خانواری رسید.
به گزارش رادیو پیام از خبرگزاری مهر تار نوری یا فیبر نوری (Optical fiber) رشته باریك و بلندی از یك ماده شفاف مثل شیشه (سیلیكا) یا پلاستیك است كه می‌تواند نوری را كه از یك سر به آن وارد شده، از سر دیگر خارج كند.
فیبر نوری دارای پهنای باند بسیار بلندتر از كابل‌های معمولی است و با آن می‌توان داده‌های تصویر، صوت و داده‌های دیگر را به‌راحتی با پهنای باند بالا تا 100 گیگابیت بر ثانیه و بالاتر انتقال داد. امروزه مخابرات نوری، به دلیل پهنای باند وسیع‌تر در مقایسه با كابل‌های مسی و تأخیر كمتر در مقایسه با مخابرات ماهواره‌ای از مهمترین ابزار انتقال اطلاعات محسوب می‌شود.
پروژه فیبر نوری در وزارت ارتباطات دولت سیزدهم به عنوان یكی از مهمترین پروژه‌های ارتباطی مورد توجه قرار گرفت و از سوی وزیر ارتباطات وعده افزایش سرعت اینترنت به وسیله توسعه این پروژه در كشور وعده داده شد.
به تازگی نیز عیسی زارع پور، وزیر ارتباطات با ارائه آماری در زمینه پروژه فیبرنوری یادآور شده است كه این پروژه در 455 شهر آغاز شده و بیش از 1200 كیلومتر فیبركشی انجام شده است و قریب به سه میلیون خانوار تحت پوشش فیبرنوری قرار گرفته اند.
وی می‌گوید: به تازگی اولین جلسه ماهانه كنترل پروژه بررسی میزان پیشرفت پروژه ملی فیبرنوری كسب و كارها و منازل در سال جدید را برگزار كردیم. هدف از برگزاری این جلسه كه در آن مدیران اپراتورهای ثابت و سیار مشاركت كننده در پروژه و همچنین همكاران وزارتخانه‌ای مرتبط با این پروژه حضور دارند، بررسی ماهانه میزان پیشرفت پروژه، دریافت مشكلات پیشنهادات و انتقادات مجریان طرح و نیز رفع نیازمندی‌ها و مشكلات احتمالی آنها در ارتباط با بخش‌های مختلف وزارتخانه و دولت در راستای تكمیل این ابر پروژه است.
زارع پور اظهار داشت: انشالله با اتمام این پروژه كه به نوعی مهمترین پروژه زیرساخت ارتباطی كشور محسوب می‌شود، عقب ماندگی‌های كشور در حوزه ارتباطات ثابت رفع شده و كیفیت ارتباطات به نحوه چشمگیری افزایش پیدا خواهد كرد. دولت سیزدهم با تمام توان بخش‌های مختلف خود پای كار اجرای این ابر پروژه آمده است و در این مسیر از هیچ تلاشی فروگذار نخواهد بود.
وزیر ارتباطات معتقد است اگرچه از زمان شروع این پروژه در دولت سیزدهم، زمان زیادی صرف انجام امور مقدماتی مانند طراحی كلان، تأمین منابع مالی، تصویب قوانین و مقررات لازم، هماهنگی اپراتورها و همچنین هماهنگی با سایر ذینفعان همچون استانداری‌ها و شهرداری شد، اما به لطف خدای بزرگ و تلاش زیست بوم ارتباطی كشور تا امروز این پروژه در 455 شهر آغاز شده و بیش از 1200 كیلومتر فیبركشی انجام شده است و قریب به سه میلیون خانوار تحت پوشش فیبرنوری قرارگرفته اند.
زارع پور تاكید كرد: ما تلاش می‌كنیم انشالله تا پایان سال جاری میزان پوشش فیبرنوری به 10 میلیون خانوار افزایش یابد.
سخنان وزیر ارتباطات در حالی مطرح می‌شود كه در طرح كلان و معماری شبكه ملی اطلاعات یكی از مهمترین اهداف عملیاتی شبكه ملی اطلاعات تا سال 1404 پوشش 80 درصدی دسترسی پهن باند ثابت خانوارها با متوسط سرعت دسترسی 25 مگابیت بر ثانیه و پوشش صددرصدی جمعیت كشور برای دسترسی پهن باند سیار با سرعت متوسط 10 مگابیت بر ثانیه است. از همین رو برای توسعه شبكه دسترسی مبتنی بر فیبر نوری اصولی نگاشته شد.
بر اساس این اصول كمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات به منظور تحقق این موضوع و ماده 5 قانون وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، اصول حاكم بر حمایت از توسعه شبكه دسترسی مبتنی بر فیبر نوری را به عنوان یكی از پروژه‌های اولویت‌دار وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بررسی و به شرح زیر تصویب كرد:
اصول حاكم بر حمایت از توسعه شبكه دسترسی مبتنی بر فیبر نوری
دارندگان پروانه شبكه ثابت به كلیه دارندگان پروانه‌های ایجاد شبكه ثابت از سازمان كه در زمان تصویب این مصوبه عبارتند از: شركت مخابرات ایران، دارندگان پروانه ایجاد و بهره‌برداری از شبكه ارتباطات ثابت (FCP)، دارندگان پروانه یكپارچه شبكه و خدمات ارتباطی (UNSP) و دارنده پروانه ایجاد و بهره‌برداری از شبكه‌های انتقال داده نوری و دسترسی كاربران با استفاده از فیبر نوری گفته می‌شود.
كاربران نیز منازل و كسب‌وكارهای بهرهبردار خدمت دسترسی مبتنی بر فیبر نوری (FTTP) هستند.
شبكه به معنی شبكه دسترسی مبتنی بر فیبر نوری است كه قابل بهره‌برداری با سطح كیفیت خدمت مورد تأیید سازمان كه در آن كلیه تجهیزات فعال و غیرفعال لازم برای ارائه خدمت دسترسی مبتنی بر فیبر نوری (FTTP) به كاربران وجود داشته باشد.
نقطه حضور به نقطه‌ای از شبكه گفته می‌شود كه در آن تجهیزات فعال یا غیرفعال وجود داشته باشد به نحوی‌كه از طریق آن امكان ارائه خدمت دسترسی مبتنی بر فیبر نوری به كاربر وجود داشته باشد.
همچنین خانوار تحت پوشش به خانواری گفته می‌شود كه واقع در شعاع هوایی حداكثر 300 متری یكی از نقاط حضور كه ظرف مدت 30 روز از تاریخ درخواست وی، خدمت دسترسی مبتنی بر فیبر نوری برای او تأمین شود.
خرده‌فروشی به معنی ارائه خدمات دسترسی مبتنی بر فیبر نوری به كاربر در چارچوب نمونه قرارداد تأیید شده توسط سازمان است.
همچنین عمده‌فروشی به منزله واگذاری بخشی از ظرفیت شبكه و / یا خدمات دسترسی مبتنی بر فیبر نوری توسط دارنده پروانه شبكه ثابت به سایر دارندگان پروانه مجاز در چارچوب نمونه قرارداد تأیید شده توسط سازمان است.
الزامات برنامه توسعه شبكه فیبرنوری
هشتاد درصد خانوارهای هر استان باید پوشش داده شوند، مبنای پوشش خانوار، كدپستی و / یا پلاك ثبتی شهری / روستایی و نقشه‌های هوایی مورد تأیید سازمان در نواحی خدمات شهری / روستایی است.
حداقل پنجاه درصد كاربران امكان استفاده از خدمت دسترسی از طریق فیبر نوری (FTTP) و حداكثر پنجاه درصد كاربران امكان استفاده از خدمت دسترسی پرسرعت از طریق دسترسی سیمی با قابلیت حداقل سرعت 50 مگابیت بر ثانیه و دسترسی رادیویی مجاز با قابلیت حداقل سرعت 30 مگابیت بر ثانیه را داشته باشند.
برای حداقل 10 درصد كاربران امكان استفاده از خدمت دسترسی از طریق فیبر نوری با قابلیت حداقل سرعت یك گیگابیت بر ثانیه وجود داشته باشد. برای این منظور وجود یك نقطه حضور در هر شهر الزامی است.
مقررات حمایت از توسعه شبكه دسترسی مبتنی بر فیبر نوری
با توجه به طولانی بودن دوره بازگشت سرمایه و رسیدن به نقطه سربه‌سر طرح‌های توسعه شبكه مبتنی بر فیبر نوری برای منازل و كسب و كارها (FTTP)، از ابتدای سال 1401 تا پایان سال 1408 مبلغ حق السهم دولت از درآمد ارائه خدمات دسترسی مبتنی بر این فناوری به شرط تفكیك درآمد خدمات FTTP از سایر خدمات در صورت‌های مالی حسابرسی شده مورد تأیید سازمان یك دهم درصد تعیین می‌شود.
همچنین از ابتدای سال 1401 و به‌شرط تفكیك حساب‌های مالی عمده‌فروشی و خرده‌فروشی در صورت‌های مالی حسابرسی شده، رعایت الزامات مصوب كمیسیون و تأیید سازمان، درآمد عمده فروشی خدمات مبتنی بر فیبر نوری مشمول حق السهم دولت نخواهد بود.
مزیت‌های توسعه سراسری فیبر نوری
از جمله مزیت‌های توسعه سراسری فیبر نوری ایجاد زیرساختی برای آینده، افزایش سهم اقتصاد دیجیتال، بهبود شرایط زیست‌محیطی، بهبود كیفیت دسترسی، ایجاد خدمات جدید، كاهش ترافیك در شبكه ارتباطات سیار و افزایش كیفیت آن، اشتغال‌زایی، كاهش شكاف دیجیتالی و افزایش سرعت دسترسی است.
در واقع فیبر نوری یا FTTx، یكی از روش‌های دسترسی به اینترنت ثابت است كه به جای تمام یا بخشی از كابل مسی از كابل‌های فیبر نوری بهره می‌برد. بسته به این كه به جای x چه حرفی قرار بگیرد، به روش‌های مختلف ارائه آن به كاربر اشاره می‌كند. به عنوان مثال:
FTTH (Fiber To The Home) : كابل‌كشی فیبر نوری تا منزل یا واحد كاربر ادامه پیدا می‌كند و به عبارت دیگر فیبر نوری در تمام مسیر از مخابرات تا داخل منزل جایگزین كابل مسی می‌شود.
FTTB (Fiber To The Building): كابل فیبر نوری به ساختمان می‌رسد و در نهایت خدمات توسط كابل مسی (معمولاً VDSL) تحویل داده می‌شود.
FTTC (Fiber To The Cabinet): فیبر نوری به نزدیك‌ترین كافو به كاربر (در فاصله كمتر از 500 متری كاربر) ارائه داده می‌شود و مشترك در نهایت از طریق یكی از فناوری‌های DSL (نظیر VDSL) به شبكه متصل می‌شود.
در حال حاضر نشانگر طرح ملی فیبر نوری منازل و كسب و كارها نشان می‌دهد كه 2 میلیون و 497 هزار و 772 خانوار تحت پوشش طرح ملی فیبر نوری منازل و كسب و كارها هستند.
دوره‌های زمانی نصب فیبرنوری
با توجه به هدفگذاری سال 1404 مبنی بر قرار گرفتن 20 میلیون خانوار تحت پوشش تاكنون دسترسی مبتنی بر فیبر نوری برای 12 درصد جمعیت هدف محقق شده است. مقایسه آماری از كل پورت منصوبه نشان می‌دهد كه از مجموع یك میلیون و 802 هزار و 903 پورت منصوبه، تعداد تعداد پورت منصوبه VDSL به میزان 353 هزار و 846 و هزار و تعداد پورت منصوبه FTTH به میزان 1٬449٬057 رسیده است.
همچنین از مجموع یك 366 هزار و 683 سرویس‌گیرنده (كاربر)، تعداد سرویس‌گیرنده (كاربر) VDSL به میزان 167٬077 و تعداد سرویس‌گیرنده (كاربر) FTTH به میزان 199٬606 هستند.
مقایسه تعداد نصب پورت و ارائه سرویس فیبر نوری به خانوارها از سال 1399 تا ساعت 1402 نشان از رشد قابل توجه این پروژه دارد.
سال خانوار تحت پوشش پورت منصوبه سرویس‌گیرنده
1399 857 هزار و 9 مورد 857 هزار و 9 مورد 284 هزار و 351 مورد
1400 یك میلیون و 406 هزار و 892 مورد یك میلیون و 406 هزار و 892 مورد 351 هزار و 7 مورد
1401 2 میلیون و 375 هزار و 978 مورد یك میلیون و 802 هزار و 903 مورد 366 هزار و 683 مورد
1402 2 میلیون و 497 هزار و 772 مورد یك میلیون و 802 هزار و 903 مورد 366 هزار و 683 مورد
مقایسه دوره‌های زمانی توسعه شبكه فیبرنوری نشان می‌دهد كه تعداد سرویس گیرنده‌ها در سال 1399 به تعداد 284 هزار و 351 مورد به بیشترین میزان در فروردین 1402 به تعداد یك میلیون و 466 هزار و 732 مورد سرویس گیرنده رسیده است.
همچنین مقایسه نصب پورت‌های VDSL و FTTH نشان می‌دهد كه همچنان تمایل اصلی به نصب پورت FTTH است. چنانچه در فروردین ماه 1402 از مجموع 7 میلیون و 211 هزار و 612 مورد پورت منصوبه تعداد 5 میلیون و 796 هزار و 228 مورد مربوط به FTTH و یك میلیون و 415 هزار و 384 مورد مورد مربوط به VDSL بوده است.
آمار مقایسه‌ای استان‌های كشور نیز نشان می‌دهد كه بیشترین پورت منصوبه به میزان 576٬572 مورد مربوط به استان تهران است. پس از استان تهران، استان‌های قم، البرز و خراسان رضوی در رده‌های بعدی بیشترین میزان پورت منصوبه قرار دارند.
نكته دیگری كه در توسعه پروژه ملی فیبر نوری منازل و كسب‌وكارها مطرح شده است تدوین پیوست رسانه‌ای برای این پروژه ملی است كه مقرر شده است كارگروهی در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، اطلاع‌رسانی درباره این پروژه ملی و آگاهی بخشی درباره مزایای این پروژه به مردم را برعهده بگیرد.
محمداحسان خرامید مشاور وزیر ارتباطات و رئیس مركز روابط عمومی وزارت ارتباطات در همین باره گفته است: «در حال حاضر شركت‌های توسعه‌دهنده پروژه فیبر نوری باوجود اینكه فعالیت زیادی در این حوزه انجام داده اند اما متناسب با آن اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی مناسبی در این باره نداشته‌اند و از همین رو حسب دستور وزیر ارتباطات، كارگروهی برای هماهنگی، تهیه و تدوین پیوست رسانه‌ای پروژه احداث فیبرنوری خانوارها و كسب وكارها با حضور نماینده اپراتورهای فعال در آن تشكیل شده است.
در اولین جلسه این كارگروه مطرح شد این در حالی است كه بسیاری از كشورهای پیشرفته دنیا، فیبر نوری را نسخه شفابخش توسعه دسترسی و بهبود كیفیت كاربران می‌دانند و این مسیری است كه آن را طی كرده اند بنابراین باید ضمن معرفی این پروژه، مشخصات، ویژگی‌ها، مزایا و اثرات آن برای همه اقشار با دقت تبیین شود چراكه تنها راه حل اساسی مشكل سرعت اینترنت، پروژه فیبرنوری است.
با وجود اینكه در حال حاضر حدود 2.5 میلیون پوشش فیبرنوری ایجاد شده است اما باوجود این حجم از كار، شركت‌های توسعه‌دهنده تصاویر مناسبی برای تولید محتوا در این زمینه در اختیار ندارند. از این رو نیاز است اپراتورها و شركت‌های توسعه‌دهنده پروژه فیبر نوری منازل و كسب‌وكارها اطلاع‌رسانی درست و دقیق و آگاهی سازی درباره این پروژه ملی ارائه كنند.»
بررسی مقایسه‌ای براساس اپراتورها
آمار ارائه شده در این گزارش بهترین و آخرین آمار موجود در زمینه اجرای پروژه فیبر نوری است. البته از آنجا كه هنوز اپراتورهای ارائه دهنده این خدمات نسبت به بروز رسانی اطلاعات خود اقدام نكرده اند، پیش بینی می‌شود آمار واقعی كمی بیش از تعداد اعلام شده باشد.
با این حال با در نظر داشتن هدفگذاری وزارت ارتباطات برای سال 1404 مبنی بر قرار گرفتن 20 میلیون خانوار تحت پوشش فیبر نوری و مقایسه آن با آمار كنونی، به نظر می‌رسد اجرای این پروژه با توجه به اینكه تا سال هدف تنها 2 سال باقی است، سرعت بیشتری را می‌طلبد.
باید حالا كه مرحله مقدمات اجرایی پشت سر گذاشته شده است، در سال جاری اجرای پروژه اوج بگیرد و شاهد پیشرفت بیشتر و تحت پوشش قرار گرفتن 10 میلیون خانوار باشیم.
همچنین ضرورت اهتمام بیشتر به اجرای این پروژه از آنجا بیشتر می‌شود كه طی ماههای اخیر بسیاری از كاربران در سراسر كشور نسبت به وضعیت كیفیت اینترنت انتقاداتی مطرح كرده اند و وزارت ارتباطات بارها حل این مشكلات را مشروط به توسعه پروژه فیبر نوری دانسته است.
