به همت فناوران مستقر در شركت‌های دانش بنیان برخی تجهیزات تحریمی و ارزبر در حوزه صنعت نفت و گاز بومی‌سازی شده و به تازگی چندین مگاپروژه برای رفع نیازهای گلوگاهی این صنایع تعریف شده است.
به گزارش رادیو پیام از مهر، براساس تازه‌ترین گزارش اوپك، ایران همچنان در رتبه سومین مالك بزرگ ذخایر نفت در جهان قرار دارد و با توجه به نفت خیز بودن كشور و همچنین تحریم فروش تجهیزات و اقلام راهبردی صنعت نفت و گاز به ایران از یك دهه گذشته این انتظار از دانش بنیان‌ها می‌رود كه در راستای بومی سازی تجهیزات راهبردی و استراتژیك مورد استفاده در این صنایع حیاتی، در حوزه‌های نرم افزاری و سخت افزاری، رفع نیازهای صنعتی ارزبر، ساخت تجهیزات و دستیابی به تكنولوژی‌های روز فعال‌تر و با جدیت بیشتری ورود كنند.
در حال حاضر بیش از 8 هزار و 500 شركت دانش‌بنیان در اقتصاد كشور نقش آفرینی می‌كنند كه ظرفیت خوبی را برای تأمین نیازهای گلوگاهی و راهبردی كشور از جمله حوزه نفت و گاز دارند. خوشبختانه آمارها حاكی از افزایش تعداد شركت‌های دانش بنیان فعال در حوزه نفتی است به طوری كه تعداد دانش بنیان‌های نفتی از 150 شركت به 550 شركت رسیده و هم اكنون 70 درصد قطعات راهبردی تجهیزات صنعت حفاری به كمك دانش فنی محققان ایرانی ساخت داخل است.
در دوره جدید معاونت علمی ریاست جمهوری «تخصیص بازار صنایع بزرگ به شركت‌های دانش‌بنیان» و «تسهیل و تضمین بازار محصولات و خدمات دانش‌بنیان» به عنوان یك رویكرد اصلی مد نظر قرار گرفته است و در همین رابطه به تازگی تفاهم نامه و قراردادهای مهمی بین شركت‌های بزرگ صنعت نفت و گاز با شركت‌های دانش بنیان منعقد شده است كه به گفته معاون علمی و فناوری رئیس جمهور رهاورد این توافقات ایجاد یك بازار پرسود 500 میلیون یورویی صنعت نفت برای دانش‌بنیان‌ها است.
بیست‌وهفتمین نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی در حالی در اردیبهشت ماه برگزار شد كه یكی از سالن‌های آن به پاویون شركت‌های دانش بنیان و واحدهای فناور مرتبط با حوزه نفت و گاز اختصاص یافته بود؛ همچنین در حاشیه این نمایشگاه توافقنامه‌های متعددی ما بین معاونت علمی و صندوق نوآوری و شكوفایی و … با شركت‌های نفتی منعقد شد.
در این گزارش به تازه‌ترین دستاوردهای فناورانه و پژوهشی فناوران، محققان و پژوهشگران فعال در حوزه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی و همچنین جزئیات تفاهم نامه‌های مهم اشاره شده است كه در ادامه می‌خوانید:
ترنسمیتر فشار ضدانفجار ساخته شد / اندازه گیری فشار در محیط‌های قابل اشتعال
یكی از شركت‌های دانش بنیان مستقر در پارك علم و فناوری شهرك علمی تحقیقاتی اصفهان، یك سنسور فشار حساس و دقیق برای اندازه گیری فشار در محیط‌های خطرناك و در تماس با گازهای سمی و قابل اشتغال ساخته است. این سنسور قابلیت اندازه گیری فشار انواع سیالات سازگار با فولاد ضدرنگ را دارد و در صنایع فولاد، نفت و گاز، غذایی، پتروشیمی و شیمیایی كاربرد دارد.
انیستیتو گاز دانشگاه علم و صنعت به عنوان اولین انستیتوی تحقیقاتی در حوزه توربین‌های گاز در خاورمیانه، با وجود متخصصان برجسته در حوزه صنعت توربین گاز در حوزه‌های مشاوره پژوهشی، ارائه دانش فنی، مدیریت و نظارت و ارزیابی پروژه‌های تحقیق و توسعه حوزه گاز خدمات خوبی ارائه داده است.
طراحی، ساخت و اجرای سیستم‌های هوادهی و تست ریگ‌های مرتبط با توسعه فناوری برای ارتقای كمپرسور، توربین و محفظه احتراق توربین گاز ملی از پروژه‌های در حال انجام این انیستتو به شمار می‌رود. تكمیل سیستم تأمین جریان هوای 450 كیلو وات، طراحی و ساخت تست ریگ اتمسفریك محفظه احتراق، طراحی و ساخت سیستم تأمین جریان هوای 700 كیلو وات از زیرپروژه ها هستند.
ساخت بازوهای بارگیری دریایی برای انتقال نفت خام
بازوهای بارگیری دریایی به عنوان یكی از تجهیزات مهم در حوزه نفتی، جهت انتقال ایمن و آسان نفت خام، فرآورده‌های نفتی از ساحل به كشتی و بلعكس به كار برده می‌شوند و جهاد دانشگاهی علم و صنعت در این زمینه ورود كرده است.
گرایلی مدیر روابط عمومی جهاد دانشگاهی علم و صنعت در همین رابطه به خبرنگار مهر گفت: جهاد دانشگاهی به صورت تماماً بومی نسبت به طراحی، ساخت، نصب، تعمیرات و بهینه سازی این بازوها، اقدام كرده است و در زمینه طراحی و ساخت سیستم‌های محرك هیدرولیك، طراحی و ساخت سیستم‌های كنترل، تأمین سیستم‌های هیدرولیك و كنترل با گرید ضدانفجار خدماتی را ارائه داده است.
پساخت دكل‌های حفاری خشكی / نمك زدای الكترواستاتیكی از نفت خام
مدیر روابط عمومی جهاد دانشگاهی علم و صنعت ادامه داد: یكی از مراكز زیرمجموعه جهاد، مركز دكل‌های حفاری نام دارد كه اقدام به طراحی، مهندسی و ساخت دكل‌های حفاری خشكی می‌كند و براساس تفاهم نامه با شركت ملی حفاری ایران، تاكنون 2 دكل 71 و 71 فتح ساخته و تحویل داده شده و در حال ساخت دكل 73 هستیم كه تا اواسط سال تحویل خواهیم داد.
وی درباره ویژگی‌های فنی این محصول گفت: حداكثر عمق قابل حفاری توسط این دكل 20 هزار فوت، ارتفاع دكل از سطح حدود 150 فوت و حداكثر بار استاتیكی قابل‌تحمل توسط دكل یك‌میلیون پوند است. این دكل همچنین مجهز به سه دستگاه پمپ گل از نوع رفت و برگشتی هریك به قدرت 1600 اسب بخار، سیستم كنترل فورانگیر چاه، مخازن سوخت، آب و گل، سیستم تصفیه گل و مجهز به كابین حفار است.
گرایلی ساخت «سیمولاتور نمكزدایی الكترواستاتیكی از نفت خام» را از دیگر محصولات محققان جهاد در حوزه نفتی برشمرد و گفت: نمك زدای الكترواستاتیكی نفت خام به عنوان تكنولوژی مطلوب جهت جداسازی آب نمك موجود در جریان نفت در نظر گرفته می‌شود و روشی مؤثر برای هر دو كاربری میدانی و پالایشگاهی را دارد.
احیای چاه‌های نفتی غیرفعال و كم بازده با فناوری نوین
یك شركت دانش بنیان فعال در حوزه توسعه و مدیریت پروژه‌های نفت و گاز كه در پارك نوآوری و فناوری صنعت نفت مستقر است، در زمینه احیا چاه‌های غیرفعال و كم بازده نفت و گاز با استفاده از فناوری‌های نوین از جمله تزریق نانوژل پلیمر هوشمند ورود كرده است. انتخاب مواد اولیه مناسب، طراحی درصد و نحوه تركیب مواد اولیه، بررسی استاتیك و دینامیك عملكرد ژل پلیمر در دما، فشار و شوری مخزن، تعیین تركیب بهینه ویژه هر مخزن و چاه و پیاده سازی عملیاتی از جمله توانمندی‌های این شركت دانش بنیان در حوزه احیا چاه‌های كم بازده و بسته نفت و گاز به شمار می‌رود.
ساخت تجهیزاتی نوین برای مطالعه در حوزه اكتشاف نفت
دانشگاه صنعتی نفت همچنین با دارا بودن 4 مركز تحقیقاتی اقدام به ساخت چندین تجهیزات تحقیقاتی در حوزه نفتی كرده است؛ یكی از این تجهیزات دستگاه pvt نام دارد كه برای مطالعه رفتار و تعیین پارامترهای مرتبط با خواص سیالات مخزن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه دما، فشار و حجم سیالات را به صورت اتوماتیك اندازه گرفته و جهت پردازش از طریق نرم افزار مربوطه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
دستگاه سیلاب زنی از دیگر تجهیزات این دانشگاه به شمار می‌رود كه جهت مطالعه ازدیاد برداشت و تعیین اثر تزریق سیالات مختلف اعم از سیالات پایه آبی مانند آب كم شور و تزریق انوع گاز تا فشار 10 هزار psi و دمای 150 درجه سانتیگراد مورد استفاده قرار می‌گیرد. دستگاه اسكن مغزه یكی دیگر از محصولات كاربردی این دانشگاه محسوب می‌شود كه در تعیین ابعاد مشخصی از سنگ مخزن جهت استفاده در دستگاه core flood، استفاده در مطالعات اكتشاف نفت و انجام تحقیقات حفاری كاربرد دارد.
پهپادی برای نشت یابی در خطوط انتقال گاز
جمعی از پژوهشگران و دانشجویان حوزه هوافضای دانشگاه صنعتی شریف اقدام به ساخت پهپادی برای نشت یابی گاز كرده اند؛ یكی از این پژوهشگران در همین رابطه به مهر گفت: این پهپاد با یك سیستم سنسور لیزری در خطوط انتقال گاز حركت و نشت یابی می‌كند به این صورت كه طول موج مشخصی را ارسال می‌كند و با توجه به كسر انرژی می‌توانیم تشخیص دهیم كه نشت گاز متان وجود دارد یا خیر؟
وی با اشاره به اینكه 44 هزار كیلومتر در كشور خطوط انتقال گاز وجود دارد و هر سال باید یكبار نشت یابی در خطوط مورد بررسی قرار گیرد، گفت: نشت‌یابی خطوط انتقال گاز از این طریق به صورت كاملاً خودكار و بدون دخالت نیروی انسانی انجام می‌شود و علاوه بر صرفه‌جویی در زمان و هزینه، افزایش سرعت نشت‌یابی را به دنبال دارد. در حال حاضر كار نشت یابی در كشور ما عموماً به صورت دستی صورت می‌گیرد ولی در كشورهای توسعه یافته پهپاد این كار را انجام می‌دهد.
ساخت شیرآلات مقاوم برای پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها
یك شركت دانش بنیان دیگر با استفاده از نیروی انسانی متخصص و تلاش در بخش تحقیق و توسعه به گونه‌ای در طراحی و ساخت شیرآلات صنعتی در مرزهای دانش جهانی حركت كرده است؛ علی مقدوری كارشناس یك شركت دانش بنیان به مهر گفت: این شركت تولید كننده محصولات دانش بنیان شیرآلات صنعتی مورد نیاز صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، پالایشگاهی و آب كشور است و مهمترین محصول ما یك نوع شیر با نام Rising Stem Ball Valves است كه تنها سازنده آن ما هستیم و در حال حاضر در فازهای مختلف پارس جنوبی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وی با اشاره به اینكه تولید این محصولات منجر به جلوگیری از خروج 10 تا 15 میلیون یورو ارز از كشور شده است، درباره مزیت این نوع شیرآلات گفت: این نوع شیر در دما و فشار بالا و همچنین در جایی كه نیاز به آب بندی فلز به فلز داریم از این شیرها استفاده می‌شود و موجب صرفه جویی در مصرف گاز می‌شود.
مقدوری بیان كرد: این شركت علاوه بر ساخت و تولید شیرآلات صنعتی، اقدام به برگزاری دوره‌های آموزشی آشنایی با طراحی و ساخت انواع شیرآلات صنعتی و همكاری با مراكز علمی و پژوهشی و دانشگاهی، ارائه خدمات به كارفرمایان حوزه‌های نفت، گاز، پتروشیمی و پالایشگاهی در زمینه تعمیر انواع شیرآلات، انجام تعمیرات برخط در خطوط و تأسیسات در حال بهره برداری توسط تیم‌های مهندسی و عملیاتی نیز كرده است.
ساخت ترانس میتر فشار ضدانفجار برای اولین بار در ایران
ساخت «ترانسمیترهای سنسورهای فشار» یكی دیگر از محصولات دانش بنیان در حوزه پالایشگاهی به شمار می‌رود؛ مدیر این شركت دانش بنیان می‌گوید: شركت ما اولین تولید كننده ترانس میتر فشار ضدانفجار در ایران است و این محصول فشار سیال را اندازه گیری می‌كند. اندازه گیری فشار سیال در صنایع مختلف مثل نفت و گاز كاربرد دارد و به دلیل بحث ضدانفجاری این تجهیز، اهمیتش دو چندان است.
وی ضمن اشاره به اینكه كیفیت، دقت و طول عمر این محصول مانند نمونه مشابه آلمانی آن است، گفت: این محصول در حال حاضر تجاری سازی و در بازار عام هم عرضه شده است. فولاد مباركه اصفهان، رفسنجان و فولاد خوزستان مشتری اصلی محصولات ما هستند.
تجهیزات نفتی درون چاهی تحریمی، بومی سازی شد
جمعی از فارغ التحصیلان دانشگاه شریف در یك شركت دانش بنیان گرد هم آمده اند و در زمینه طراحی و ساخت تجهیزات پیشرفته صنعت نفت و گاز فعالیت دارند؛ افتخاری یك از پژوهشگران فعال در حوزه فناوری درباره فعالیت این شركت به مهر می‌گوید: زمینه فعالیت این شركت طراحی و ساخت تجهیزات آب بندی چاه‌های نفت و گاز بوده و به طور ویژه در حوزه تجهیزات درون چاهی فعالیت داریم كه دو نوع از محصولات نفتی ما عبارت است از inflatable packer و swellable packer.
فارغ التحصیل دانشگاه شریف با اشاره به اینكه به صورت خاص كاربرد این تجهیزات نام برده، ایزوله كردن بخش‌های مختلف چاه است، بیان كرد: برای مثال زمانی بعد از حفاری چاه، عملیات سیمان زنی چاه انجام می‌شود اما به دلیل تغییر شكل سیمان، بعد از مدت كوتاهی به چاه آسیب‌های شدیدی وارد می‌شود. به واسطه استفاده از این تجهیزات، عمر چاه به شكل قابل توجهی افزایش می‌یابد و بخش‌های مختلف چاه از آسیب سیالات خورنده در امان می‌ماند.
وی افزود: این محصولات كاملاً ساخت داخل بوده و تقریباً یك صرفه جویی 20 تا 30 درصدی نسبت به نمونه خارجی دارد؛ همچنین این قطعات كاملاً تحریمی هستند و اصلاً امكان واردات آن به ایران وجود ندارد.
ساخت بازوی بارگیری دریایی / محصولی كه خسارت به اسكله را كاهش می‌دهد
یك شركت دانش بنیان دیگر كه از سال 91 به عنوان سازنده تجهیزات نفت و گاز فعالیت می‌كند، محصولاتی چون «بازوی بارگیری دریایی» و «كوییك ریلیز هوك» را تولید كرده است؛ كارشناس فنی این شركت دانش بنیان درباره این محصولات توضیح داد و گفت: بازوی بارگیری دریایی امكان بارگیری یا تخلیه كشتی در اسكله دریایی را فراهم می‌كند. این دستگاه قبلاً از خارج وارد می‌شد و با ساخت آن جلوی خروج ارز گرفته شده و 30-40 درصد نسبت به نمونه خارجی كمتر است.
وی افزود: كوییك ریلیز هوك نیز امكان پهلوگیری امن كشتی در كنار اسكله و امكان رهاسازی كشتی در زمان هر گونه اتفاق ناگوار را فراهم می‌كند. اساس سیستم ایمن سازی این محصول، آزاد سازی سریع طناب كشتی قبل از وقوع حادثه است. كوییك ریلیز هوك ها در مواقع اضطراری می‌توانند ارتباط با خطوط پهلوگیری كشتی را با حداقل تلاش حتی در شرایط بارگیری كامل قطع كنند. این واكنش سریع باعث می‌شود تا میزان خسارت وارده به اسكله را بسیار كاهش دهد.
ساخت سیستم «حفاظت سرعت» بومی برای پالایشگاه‌ها
یك شركت دانش بنیان فعال در حوزه پتروشیمی اقدام به ساخت محصولاتی برای كنترل و حفاظت توربین، كمپرسور و توربوپمپ، حفاظت سرعت و تحریك و حفاظت ژنراتور در پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها كرده است. مدیر عامل این شركت دانش بنیان می‌گوید: سیستم «حفاظت سرعت» مطابق با استاندارهای اروپایی ساخته شده و از چند سال گذشته در تمامی فازهای پارس جنوبی جایگزین كامل سیستم كنترل ژاپنی یوكوگاوا است.
وی افزود: این سیستم كنترل سیستم كل پالایشگاه را عهده دار است و از جمله كاربردهای آن می‌توان به حفاظت سرعت در توربین‌های بخار، گاز، آبی و توربو كمپرسورها می‌توان اشاره كرد. این سیستم قادر است تا در مواقع رخ دادن اضافه سرعت و یا شتاب بیش از حد، واحد را از طریق ولوهای حفاظتی (Trip valves) متوقف كند. قیمت این محصول نسبت كمتر از نصف قیمت اصلی نسبت به محصولات مشابه خارجی است.
تفاهم 300 میلیون یورویی در حوزه اكتشاف و انرژی‌های تجدیدپذیر
علاوه بر دستاوردهای دانش بنیان‌های نفتی كه در این گزارش به آن اشاره شد، به تازگی تفاهمات مهم و مگاپروژه های متعددی بین معاونت علمی، دانش بنیان‌ها و شركت‌های نفتی به امضا رسیده است.
به طور مثال 4 مگاپروژه دانش‌بنیان جمعاً به ارزش 300 میلیون یورو با همكاری میان معاونت و قرارگاه خاتم الانبیا در حوزه اكتشاف، بهره‌برداری و سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر به امضا رسید. همچنین تفاهم نامه‌ای در زمینه توسعه پروژه‌های دانش‌بنیان نفت و گاز با حمایت معاونت علمی و یك شركت دانش بنیان برای تعریف 8 مگاپروژه جمعاً به ارزش 200 میلیون یورو امضا شد.
ساخت پمپ‌های چندفازی برای رفع نیاز صنعت نفت
قراداد تولید بار اول در زمینه طراحی و ساخت پمپ‌های چندفازی برای رفع نیاز صنعت نفت به ارزش 432 میلیارد تومان با استفاده از ظرفیت دانشگاهی و شركت‌های دانش‌بنیان با مشاركت شركت ملی مناطق نفت خیز جنوب و با حمایت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری منعقد شد.
شركت ملی حفاری نفت‌خیز جنوب با 3 شركت دانش‌بنیان، قراردادهای بار اول خود را به ارزش 500 میلیارد تومان امضا كردند و شركت ملی حفاری ایران نیز با 2 شركت دانش‌بنیان قراردادهای بار اول خود را به ارزش 100 میلیارد تومان منعقد كردند كه به شكل تجمیعی عددی حدود 11 میلیون یورو را رقم زده است.
