به بهانه روز جهانی سل گفت: روز جهانی سل در 24 مارس سال 2020 برگزار شد و شعار آن «زمان آن رسیده است كه به بیماری سل خاتمه دهیم» بود.
شباهت‌های "سل" و "كرونا"/3 استان ركورددار "سل" در كشور
به بهانه روز جهانی سل گفت: روز جهانی سل در 24 مارس سال 2020 برگزار شد و شعار آن «زمان آن رسیده است كه به بیماری سل خاتمه دهیم» بود. در ایران نیز مانند سال قبل شعار «هم‌پیمان تا پایان سل» را در نظر گرفته ایم. البته در ذیل این شعار موارد مهمی را در دستوركار خود قرار داده‌ایم كه مواردی مانند "پایان دادن به باورهای ذهنی اشتباه در مورد سل در جامعه"، "بر اثرات منفی پاندمی كووید19 در دست‌آوردهای برنامه كشوری كنترل سل پایان دهیم" و "زمان آن فرا رسیده كه علاوه بر بیماری سل فعال، تلاش برای اجرای نظام‌مند و غربالگری و درمان سل نهفته در گروه‌های پرخطر به عنوان ركن اصلی برنامه كنترل سل درنظر گرفته شود" را شامل می شود.
میكروب سل چگونه بیماری‌زایی می‌كند؟
وی افزود: بیماری سل به وسیله یك باكتری ایجاد می‌شود؛ این باكتری به غیر از مو و ناخن كه می‌توان گفت بافت زنده نیستند، هر بافت زنده‌ای در بدن را درگیر می‌كند و با توجه به محل و بافت درگیر شده علائم نیز طیف گسترده‌ای خواهند داشت. از آنجایی كه میكروب سل اكسیژن دوست است در 80 تا 85 درصد موارد ریه‌ها را درگیر می‌كند در واقع شكل شایع بیماری سل، ریوی است. بنابراین شایع‌ترین علائمی كه برای بیماری وجود دارد، علائم تنفسی است؛ یعنی در سل ریوی شایع‌ترین علامت سرفه طولانی مدت است. معنای این واژه به این صورت است كه فرد حداقل دو هفته سرفه می‌كند. این سرفه هم می‌تواند با خلط همراه باشد و هم با خلط همراه نباشد.
رئیس اداره كنترل سل و جذام مركز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، ادامه داد: در شرایطی كه مدت زیادی از آغاز بیماری گذشته باشد و بیماری پیشرفته شده باشد ممكن اسن سرفه‌ها با خلط خونی همراه باشد. یكی از باورهای اشتباه در ذهن مردم این است كه سرفه‌های مریض مسلول الزاما با بالا آوردن خون همراه است؛ اما این حالت تنها زمانی رخ می‌دهد كه بیماری خیلی دیر تشخیص داده شود. بیشتر بیماران ما علامت سرفه با خلط خونی را در زمان تشخیص ندارند.
وی درباره سایر علائم ابتلا به سل، تصریح كرد: سرفه با شرایط ذكر شده كه شاه علامت ابتلا به سل است می‌تواند همراه با تب، بی‌اشتهایی، كاهش وزن و حتی در موارد پیشرفته تنگی نفس از علائم ابتلا به سل باشد.
شباهت‌های سل با كووید19
ناصحی با اشاره به شباهت علائم بیماری سل به كووید19، اظهار كرد: در پاندمی كووید19 كه همه افكار مردم و كادر درمانی مشغول این بیماری است، این احتمال وجود دارد كه تشخیص برخی بیماران مسلول در سایه كرونا مغفول بماند. تنها تفاوت میان سل و كرونا این است كه علائم سل ناگهانی و سریع نیست، اما در كرونا علائم به سرعت اتفاق می‌افتد و بیمار می‌تواند زمان دقیق آغاز سرفه‌هایش را تخمین بزند. علی‌رغم موفقیت‌های بسیار زیادی كه در زمینه كنترل سل داشتیم؛ به طوری كه اكنون كمتر از 11 مورد در هر 100 هزارنفر جمعیت بیماری سل دارند، اما هیچ استانی در كشور نیست كه عاری از سل باشد. بنابراین هنگام شیوع بیماری‌های تنفسی به سل نیز باید توجه شود.
وی افزود: در صورتی كه فردی پس از شیوع علائم به یاد می‌آورد كه در خانواده‌اش بیمار مسلول وجود داشته، بهتر است این احتمال را بدهد كه شاید بیماری او نیز سل بوده و به پزشك مراجعه كند؛ بیماری سل به این شكل نیست كه به فاصله كمی از برخورد با فرد مبتلا به سل ما هم بیمار شویم. در سل‌های خارج ریوی به جز سل حنجره آن هم به دلیل حركت تارهای صوتی كه احتمال انتقال میكروب به بیرون را فراهم می‌كند، بقیه سل‌های خارج ریوی سرایت ندارند. آنچه كه سرایت دارد، سل ریوی است كه در انتقال این نوع سل نیز نیاز به تماس نزدیك و نسبتا طولانی است. در صورتی كه فرد مسلول ریوی تشخیص داده نشده و درمان نشود، می‌تواند 10 تا 11 نفر از میان اطرافیان خود آلوده كند.
HIV و خطر سل فعال
ناصحی دراین‌باره ادامه داد: مفهوم ایجاد آلودگی به آن معنا است كه میكروب وارد بدن افراد شود. فردی كه دچار عفونت سلی شده، نه بیمار است و نه بیماری را به كسی انتقال می‌دهد؛ زیرا سیستم ایمنی او بلافاصله میكروب را محاصره كرده و به خواب فرو می‌برد. البته اگر این افراد كه تازه دچار عفونت سل شده‌اند به دلایل متعددی دچار ضعف سیستم ایمنی باشند، این میكروب می‌تواند از حصار سیستم ایمنی خارج شده و پس از تكثیر، بیماری سل فعال را ایجاد كند. یكی از مجموعه عواملی كه سبب تضعیف سیستم ایمنی می‌شود و در نتیجه عفونت سل می‌تواند به بیماری فعال تبدیل شود، عفونت HIV است. البته عوامل موثر دیگری همچون سوء تغذیه، نارسایی كلیه، اعتیاد، دیابت، استعمال دخانیات، افرادی كه دچار سرطان شدند و شیمی‌درمانی می‌شوند، افرادی كه پیوند عضو داشته‌اند و... نیز در تضعیف سیستم ایمنی بدن موثر است.
وی در ادامه تاكید كرد: حتی 20 تا 25 درصد افراد بدون علامت نیز در زمانی از ابتدای عمر خود دچار عفونت سلی شده‌اند ولی بیمار نشدند. تقریبا 5 تا 10 درصد كسانی دچار عفونت سلی می‌شوند، ممكن است در زمانی دچار بیماری سل شوند؛ یعنی 90 تا 95 درصد افراد اگر سیستم ایمنی قوی داشته باشند به سل فعال مبتلا نخواهند شد.
سل درمان‌پذیر است
وی با تاكید بر درمان‌پذیر بودن بیماری سل، تصریح كرد: البته شرط درمان‌پذیری آن است كه رژیم دارویی همانگونه كه پزشك تجویز می‌كند در دوره كامل خود مصرف شود و بیماری مقاوم نشود. در نظام بهداشتی كشورمان تشخیص و درمان سل رایگان است. علی‌رغم كاهش آمار نسبت به سالیان گذشته، سل همچنان وجود دارد اما باید بدانیم بیماری درمان پذیری است.
نگاهی به آمار ابتلا به سل
3 استان ركورددار ابتلا به سل
رئیس اداره كنترل سل و جذام مركز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت درخصوص آمار مبتلایان به سل در سال 1398، گفت: سال قبل 8051 مورد مبتلا شناسایی و در سیستم ما ثبت شده‌اند؛ این یعنی كمتر از 10 مورد در هر 100 هزارنفر مبتلا شدند. از این تعداد 4212 نفر مرد و 3561 نفر نیز خانم بوده‌اند. همچنان استان‌های سیستان و بلوچستان و گلستان در میزان ابتلا در صدر قرار دارند؛ البته رتبه استان گیلان نیز بالا آمده و از نظر استانی رتبه سوم كشور شده است.
