ثبت جشن‌‌ های باستانی و موسیقی نواحی ایران در میراث زنده جاده ابریشم

در نخستین نشست جهانی میراث زنده ناملموس جاده ابریشم :

چهار جشن‌ ایرانیِ «چله‌نشینی و شب یلدا»، «چهارشنبه‌سوری»، «مهرگان» و «سده»، همچنین «موسیقی نواحی ایران» به عنوان میراث زنده ناملموس جاده ابریشم ثبت شدند.

این آثار در نخستین نشست جهانی میراث زنده ناملموس جاده ابریشم به میزبانی دو مركز بین‌المللی اطلاعات و شبكۀ میراث فرهنگی ناملموس در آسیا و اقیانوسیه ( سئول و سمرقند) به ثبت رسید.

مجموعه‌ای از ده‌ها گونۀ موسیقی اقوام گوناگون در ایران، مانند عاشیق آذربایجان، كردی، لری، بختیاری، زار، تركمنی، بلوچی، قشقایی، خراسانی، و گیلكی، مازندرانی، و... ارائه شده‌است. پیوند موسیقی نواحی ایران با جشن‌ها و تنوع موسیقی نواحی ایران، تنوع سازها، همچنین ایجاد تعاملات فرهنگی با كشورهای همسایه از طریق موسیقی نواحی، از مهم‌ترین مؤلفه‌های ارائه‌شده از سوی ایران برای ثبت موسیقی نواحی در نشست مركز جهانی میراث ناملموس سئول و مركز مطالعات آسیای مركزی ایكاس ـ سمرقند، بوده است.
------
به گزارش رادیو پیام به نقل از ایرنا ، نخستین نشست جهانی میراث زنده جاده ابریشم ، با حضور نمایندگانی از كشورهای گستره جاده ابریشم به ویژه ایران، كره جنوبی، ازبكستان، تاجیكستان، قزاقستان، قرقیزستان، تركیه، جمهوری آذربایجان، و همچنین متخصصان و پژوهشگران میراث ناملموس از دانشگاه‌های كشورهای حوزه آسیا و اقیانوسیه در 6 و 7 آبان‌ماه 1400 با ارائه سخنرانی‌های علمی و بررسی میراث ناملموس جاده ابریشم، و پیرو آن، دومین نشست با عنوان بررسی و تصویب جشن‌ها 19 آذر 1400 برگزار شد.

در نشست نخست، پژوهشگران حوزه میراث ناملموس، از جمله الیزابت بلك استاد دانشگاه شهید بهشتی و دكتر هوو ـ سی ـ لی استاد دانشگاه هان‌یانگ كره جنوبی، به بیان اهمیت جشن‌ها به عنوان بخشی از مهم‌ترین میراث زنده كشورها در جاده ابریشم بر اساس كنوانسیون میراث ناملموس یونسكو (كنوانسیون 2003) پرداختند و هركدام از نمایندگان كشورها نیز ضمن ارائه كلیاتی از قابلیت‌های فرهنگی، اجتماعی و جایگاه جشن‌ها، تصویب كردند كه جشن‌های زنده در جاده ابریشم برای بررسی و تصویب در برنامه سال 2021 ارائه شوند و در سال‌های بعد دیگر مولفه‌های فرهنگی و میراث ناملموس بررسی و معرفی شوند.

حسن باستانی راد نماینده كمیسیون ملی یونسكو و رابط ملی در برنامه جاده ابریشم یونسكو و رئیس مركز پژوهشی جاده ابریشم دانشگاه شهید بهشتی، در این دو نشست جشن‌های ایرانی و موسیقی نواحی ایران را برای معرفی و تصویب در نخستین نشست جهانی میراث زنده ناملموس جاده ابریشم ارائه كرد.

باستانی راد در سخنرانی نشست نخست (6 آبان)، جایگاه و كاركرد گاه‌شمار (تقویم) خورشیدی ایرانی را به عنوان دقیق‌ترین و یكی از كهن‌ترین گاه‌شمارها در جهان معرفی كرد كه همچنان زنده و تقویم ملی، آئینی، رسمی و اداری ایران و برخی از كشورها مانند افغانستان و همچنین تقویم فرهنگی بسیاری از كشورهایی است كه جشن‌های ایرانی مانند نوروز، چهارشنبه‌سوری، یلدا و... را برگزار می‌كنند.

او اشاره كرد: بی‌آنكه بسیاری از كشورها و فرهنگ‌ها، از گاه‌شمار ایرانی به عنوان تقویم رسمی و ملی استفاده كنند، اما شماری از جشن‌های ملی، عمومی و مهم آنها، جشن ایرانی و بر اساس گاه‌شمار ایرانی است؛ از آن میان، 12 كشور عضو رسمی باشگاه نوروز و حتی كشورهایی مانند مغولستان كه جشن نوروز در میان شماری از اقوام آنها برگزار می‌شود. این كشورها جشن نوروز و دیگر جشن‌های ایرانی را بر اساس تقویم ایرانی پاس می‌دارند .

باستانی راد افزود: زمانی كه از جشن‌ها به عنوان میراث زنده جاده ابریشم صحبت می‌كنیم، شایسته است كه بپذیریم جشن‌های ایرانی كه منظم و به صورت فصلی و ماهانه برگزار می شده‌اند و هنوز هم در ایران و كشورهای بسیاری از قاره‌های گوناگون برگزار می‌شوند، به صفاتی مانند كهن، متنوع، جهان‌گیر و زنده شناخته می‌شوند.
یكی از رازهای ماندگاری این جشن‌ها علاوه بر آنكه ناشی از تأثیرگذاری عمیق فرهنگی، پیوند جشن‌ها با طبیعت، فرهنگ، هنر، صلح، دوستی و تنوع اجتماعی و فرهنگی است، ریشه در آن دارد كه در دقیق‌ترین گاهشمار جهان (گاه‌شمار خورشیدی ایرانی) معنا و مفهوم می‌یابند و از همین‌رو ایران جزو معدود كشورهایی است كه تقویم رسمی و ملی آن هنوز زنده است. از این رو كشورهای گوناگون مانند كشورهای عضو باشگاه نوروز، جشن برخاسته میراث مشترك خود با فرهنگ، تاریخ و میراث ایرانی را متناسب با گاه‌شمار ملی، تاریخی و رسمی ایران برگزار می‌كنند، بی‌آنكه گاه‌شمار خورشیدی ایرانی، تقویم رسمی آنها باشد.

مدیر علمی مجموعه از ایران چه‌می‌دانم و ویراستار كتاب‌های شب یلدا، تاریخ نجوم در ایران، و جاده ابریشم، دقت علمی در تقویم خورشیدی ایرانی و كوشش‌های چند هزار ساله برای محاسبه و تصحیح آن از جمله در زمان حكیم خیام نیشابوری، را در پیوند با زمان دقیق برای برگزاری همین جشن‌ها و از جمله نوروز (آغاز بهار و سال نو در گاه‌شمار ایرانی)، یلدا (بلندترین شب در گاه‌شمار ایرانی و جغرافیای ایران) و دیگر جشن‌های ایرانی دانست.

وی افزود: ایرانیان گاه به طور منظم در هر ماه چندین جشن را به مناسبت‌های گوناگون برگزار می‌كرده‌اند و هنوز شماری از این جشن‌ها توسط همه ایرانیان و ملت‌ها و فرهنگ‌های گوناگون كه ریشه مشترك با فرهنگ ایرانی دارند برگزار می‌شوند. مهم آنكه در ایران و دیگر كشورهای پیرامونی آن در آسیا و اروپا و یا هر نقطه‌ای از دنیا مردم با هر اختلاف ساعتی كه با زمان رسمی ایران باشند، دقیقا بر اساس روز، ساعت، دقیقه و ثانیه آن در گاه‌شمار ایرانی و ساعت رسمی تهران، جشن‌هایی مانند چهارشنبه‌سوری، نوروز و یلدا را برگزار می‌كنند.
پیوند موسیقی نواحی ایران با جشن‌ها و تنوع موسیقی نواحی ایران، تنوع سازها، همچنین ایجاد تعاملات فرهنگی با كشورهای همسایه از طریق موسیقی نواحی، از مهم‌ترین مولفه‌های ارائه شده از سوی ایران برای ثبت موسیقی نواحی در نشست مركز جهانی میراث ناملموس سئول و مركز مطالعات آسیای مركزی ایكاس ـ سمرقند، بوده است.

از مهم‌ترین رخدادهای این نشست‌ها به پیشنهاد ایكاس این بود كه علاوه بر پرونده‌های ملی هر كشور،ایران یك پرونده مشترك با نام نوروز كه پیش‌تر در میراث ناملموس یونسكو به ثبت جهانی رسیده است را به عنوان میزبان باشگاه و دبیرخانه جهانی نوروز تكمیل كند .

نوروز تنها جشنی است كه از حوزۀ آسیا و اقیانوسیه شایستگی جشن فراگیر و جهان‌شمول را داشته است. در همین نشست مغولستان پیشنهاد كرد كه خواهان پیوستن به باشگاه نوروز است زیرا یكی از اقوام قزاق‌تبار در مغولستان این جشن را با همه مولفه‌های آن برگزار می‌كند.


در این نشست ها كه حداكثر پنج جشن یا رویداد در پیوند با جشن ها قابلیت ارائه و تصویب داشت، ایران با معرفی جشن های مهرگان، یلدا، سده و چهارشنبه سوری حضور یافت، اینكه چرا ایران از این فرصت استفاده نكرد كه یكی دیگر از جشن های ملی و مهم ایران را نیز معرفی كند و تنها به این چهار جشن اكتفا كرد، خود جای سوال دارد هرچند خوشبختانه چهار جشن ایرانی و جشنواره موسیقی نواحی ایران برای معرفی و ارائه به سازمان یونسكو در راستای معرفی جهانی آنها، تایید و تصویب شد .
. نكته مهم این است كه ایجاد تعاملات فرهنگی با كشورهای همسایه از طریق موسیقی نواحی، از مهم ترین مولفه های ارائه شده از سوی ایران برای ثبت موسیقی نواحی در نشست مركز جهانی میراث ناملموس سئول و مركز مطالعات آسیای مركزی ایكاس سمرقند بوده است. نكته ای كه باید ابراز امیدواری كرد تحت تاثیر تغییرات دولت جدید و نمایندگانی كه هر چندوقت یك بار با حرف ها و نظراتشان، وجهه ایران در جهان را خدشه دار می كنند، قرار نگیرد.

مركز بین‌المللی اطلاعات و شبكه میراث فرهنگی ناملموس در آسیا و اقیانوسیه (از موسسات درجه دو تحت نظارت یونسكو ICHCAP-UNESCO در سئول) و موسسه بین‌المللی مطالعات آسیای مركزی (IICAS) در سمرقند قرار دارد .