رهبر انقلاب در ارتباط تصویری با همایش سراسری قوه قضائیه
رهبر انقلاب در ارتباط تصویری با همایش سراسری قوه قضائیه
بیانات در ارتباط تصویری با همایش سراسری قوه قضائیه
بسم الله الرّحمن الرّحیم(1)
والحمدلله ربّ العالمین و الصّلاة و السّلام علی سیّدنا محمّد و آله الطّاهرین سیّما بقیّة الله فی الارضین.
پیشاپیش تبریك عرض میكنم ولادت حضرت ابی‌الحسن الرّضا (سلام الله علیه و صلوات الله علیه و علی آبائه و ابنائه المعصومین المطهّرین) را و همچنین به مجموعه‌ی كاركنان و زحمت‌كشان قوّه‌ی قضائیّه هم، هفته‌ی قوّه‌ی قضائیّه را تبریك عرض میكنم. و تشكّر میكنم از بیانات جامع و مفید جناب آقای رئیسی -ریاست محترم قوّه‌ی قضائیّه- كه بسیاری از مطالب لازم را كه بایستی ما بشنویم و مردم بشنوند و آحاد قوّه‌ی قضائیّه بشنوند، در بیانات امروزشان گنجاندند و بیان كردند؛ من هم به بعضی از آنها اشاره خواهم كرد.
درود و رحمت پروردگار را درخواست میكنیم برای شهدای هفتم تیر -كه حادثه‌ی مهمّی در تاریخ كشور و تاریخ انقلاب بود- و شهدای قوّه‌ی قضائیّه، بخصوص شهید مظلوم مرحوم آیت‌الله شهید بهشتی و شهید قدّوسی و شهید لاجوردی و شهدای متعدّد و بزرگواری كه قوّه‌ی قضائیّه در دوران انقلاب و در طول خدمت چهل‌‌‌‌‌ساله‌ی خود تقدیم كرده.
ما درباره‌ی اهمّیّت و شأن قوّه‌ی قضائیّه خیلی حرف زده‌ایم و تكالیف و وظایف را در طول سالهای متمادی، گفته‌ایم، دوستان گفته‌اند، مسئولان قوّه گفته‌اند و آن مطالب را نمیخواهیم تكرار بكنیم. من امروز چند جمله، چند نكته در باب تحوّل قضائی، و تحوّل در دستگاه قضا عرض میكنم كه خب صحبت جناب آقای رئیسی هم عمدتاً در مورد تحوّل بود، كه مسئله‌ی بسیار مهم و اساسی‌ای است. چند نكته هم در باب مبارزه‌ی با فساد، كه امروز در قوّه‌ی قضائیّه به صورت نمایانی خودش را دارد نشان میدهد، عرض خواهم كرد.
چند نكته در باب تحوّل قضائی: 1) اهمّیّت سند تحوّلِ تهیه و ارتقا داده‌شده در قوّه‌ی قضائیّه
در مورد تحوّل، اوّلاً من شنیدم -ظاهراً در گزارش قوّه‌ی قضائیّه هم بود- كه سند تحوّلی كه در سال قبل، رئیس محترم قوّه تهیّه كرده بودند و ارائه و ابلاغ كردند، ویرایشِ ارتقا‌یافته‌ای داده شده و آنچه امروز در دسترس قوّه‌ی قضائیّه و مورد اهتمام قوّه‌ی قضائیّه است، سندی است كه از لحاظ سطح كار، از سند اوّلی بالاتر و پیشرفته‌تر است؛ این خبر بسیار خوبی است برای ما. آن طور كه به من گزارش شد این سند را قوّه‌ی محترم قضائیّه با همكاری نخبگان متعدّدی از حوزه و دانشگاه تهیّه كرده، فراهم كرده كه این سبْكِ كار هم، سبْك كاملاً درست و متین و منطقی‌ای است؛ و همچنین با استفاده‌ی از تجربیّات برگزیدگانِ درون قوّه و مجرّبین قوّه، ارتقای این سند فراهم شده. اگر این [سند] ابلاغ نشده، ابلاغ كنید، دنبال كنید و كارنامه‌ی اجرای برنامه‌های مترتّب بر این سند را هم در وقت خود و در زمان خود منتشر كنید كه مردم بدانند كه این سند و این برنامه‌ها تا چقدر پیش رفته؛ همین طور كه امروز بیان كردید كه مثلاً حدود هشتاد درصد در مجموع به طور متوسّط پیشرفت كرده، اگر این را با تفاصیل مردم بدانند، قطعاً در امیدواری به قوّه‌ی قضائیّه تأثیر دارد، كه این خیلی مهم است.
2) تحوّل بر مبنای اصول و مبانی فكری اسلامی و دینی
البتّه تحوّل یك چیزی نیست كه متوقّف بشود؛ تحوّل طبعاً در هر برهه‌ای از زمان با افكار جدید، با دریافتهای جدید و ابتكارات تازه مطرح میشود و ان‌شاءالله حركت تحوّلی همین طور ادامه پیدا خواهد كرد. البتّه قبلاً هم ما این را عرض كرده‌ایم، حالا هم تأكید میكنیم كه تحوّل باید بر مبنای اصول و مبانی فكری اسلامی و دینی باشد؛ وَالّا اگر چنانچه تحوّل مبتنی بر یك مبنایی نباشد، تحوّل نیست، تذبذب(2) و هرج و مرج است. تحوّل، در چهارچوب و قالب یك مبانی متقن و محكمی كه از اسلام و از قرآن و مبانی دینی گرفته شده به وجود خواهد آمد. مدیریّت هم در تحوّل لازم است، كه مدیریّتش با رئیس محترم قوّه‌ی قضائیّه است.
3) توكّل بر خداوند و عدم انفعال در برابر مقاومتها و دشواری‌های تحوّل
یك نكته‌ی دیگر این است كه تحوّل كار بسیار دشواری است. گفتنِ به زبان آسان است كه تحوّل ایجاد كنید؛ لكن تحوّل در عمل خیلی كار مشكلی است؛ علّت هم این است كه مقاومتهایی در مقابل تحوّل هست. بعضی مقاومتها از روی سوء نیّت نیست؛ بعضی‌ها حال و حوصله‌ی تغییرات بنیانی را ندارند، بعضی‌ها توانش را ندارند، بعضی هم ممكن است از وضع موجود منتفع باشند و نخواهند این وضع، تغییر پیدا بكند؛ البتّه در بیرون دستگاه قضائی هم شبكه‌ی در‌هم‌تنیده‌ی مجرم و مفسد و مانند اینها هم هست كه اینها هم قهراً مخالفند؛ پشت سر همهی اینها هم نگاه دستگاه‌های دشمن و معاند با نظام جمهوری اسلامی است كه اصلاً هر حركت اصلاحی در هر جای جامعه‌ی اسلامی اتّفاق بیفتد، اینها ناراحت میشوند، مقابله میكنند، جوسازی میكنند. اینها مخالفینند؛ مخالفین هم آرام نمی‌نشینند. شما با قوّت، با روحیه، با شجاعت وارد میدان تحوّل میشوید، آنها هم آرام نمی‌نشینند، آنها هم شروع میكنند به مقابله كردن. جوسازی میكنند؛ گاهی اوقات جوسازی‌های رسانه‌ای است، جوسازی‌های پیگیر است، در افكار عمومی مردم وسوسه ایجاد میكنند كه واقعاً یكی از مواردِ «مِن شَرِّ الوَسواسِ الخَنّاس»(3) اینجا است. یكی از كارهایی كه میتوانند بكنند این است كه عزم راسخ سردمداران تحوّل را متزلزل كنند؛ دائماً مشاورتهای گوناگون كه «این كار مصلحت نیست»، نگذارند این كار انجام [بشود]. بنابراین، مقاومت در مقابل تحوّل، از [جانب] این جناحهای مختلفی كه اشاره كردیم فراوان خواهد بود.
راه [مقابله‌ی با اینها] توكّل به خدا است؛ توكّل كنید به خدا. وَ مَن یَتَوَكَّل عَلَی اللهِ فَهُوَ حَسبُه؛(4) خدای متعال خودش كفایت خواهد كرد، خودش كمك خواهد كرد. راه را درست انتخاب كنید، هدف را درست انتخاب كنید و بعد «فَلِذٰلِكَ فَ‌ادعُ وَ استَقِم كَماِّ اُمِرت»؛(5) با استقامت جلو بروید؛ راهش این است. در مقابل كارشكنی، در مقابل وسوسه، در مقابل اذیّت كردن و جوسازی كردن و مانند اینها، تنها راه مهم و مؤثّری كه وجود دارد عدم انفعال و ادامه‌ی راه و استقامت است؛ این توصیه‌ی بنده است. این هم یك نكته.
4) پیگیری متوازن همه‌ِی وظایف در قوّه‌ی قضائیّه
یكی از موضوعات مهم در زمینه‌ی تحوّل این است كه شما همهی وظایف قوّه‌ی قضائیّه را -كه خب وظایف زیادی است؛ در قانون اساسی ذیل پنج شماره وظایف قوّه‌ِی قضائیّه بیان شده كه البتّه بیش از پنج اصل است، چون در بعضی از این بندها چند موضوع كنار هم قرار گرفته- باید به صورت متوازن مورد توجّه قرار بدهید و پیش بروید كه خوشبختانه میبینم در گزارش جناب آقای رئیسی بود؛ [مثلاً] مسئله‌ی احیای حقوق عامّه كه جزو این وظایف است، یا پیشگیری از وقوع جرم كه جزو این وظایف مهم است، ایشان به اینها توجّه كردند و اینها وجود دارد. من میخواهم بگویم پیگیری متوازن همه‌ِی وظایف، یكی از مسائلی است كه باید مورد توجّه باشد؛ یعنی ما وقتی كه به یكی از این وظایف سرگرم شدیم، مشغول شدیم، از بقیّه‌ِی وظایف غافل نمانیم و آنها روی زمین نماند. حالا مثلاً فرض كنید كه احیای حقوق عامّه از جمله‌ی این وظایف است كه خیلی هم مهم است. احیای حقوق عامّه بسیار چیز مهمّی است؛ یا نظارت بر حُسن اجرای قوانین كه این در قانون اساسی، جزو وظایف قوّه‌ی قضائیّه است؛ یا پیشگیری از وقوع جرم یا اصلاح مجرمین؛ اینها همه جزو وظایفی است كه در قانون اساسی ذكر شده و هر كدام یك فصل مُشبع(6) و مهمّی دارد.
احیای حقوق عامّه عمدتاً كار دادستانی‌ها است كه البتّه در این برههی اخیر خوشبختانه مشاهده شد. حالا هم كه جناب آقای رئیسی گفتند كه ما منتظر دادخواست نمیشویم، وارد میشویم؛ بله، همین جور است، یعنی خود دادستانی‌ها در مواقع متعدّدی، وقتی كه احساس میكنند در یك موردی حقوق عامّه دارد تضییع میشود اینجا بایستی وارد میدان بشوند و وارد كار بشوند كه [مواردی] دیده شد. در همین قضایای سیل اوایل سال 98، یك مواردی را دادستان‌ها وارد شدند؛ در جاهای دیگر هم وارد شدند؛ در این اواخر هم مواردی مشاهده شد؛ این بسیار درست است.
یا مثلاً پیشگیری بسیار مهم است. در مورد پیشگیری آنچه حائز اهمّیّت است این است كه ما بسترهای وقوع جرم و تولید جرم را درست بشناسیم. اگر این بسترها شناخته شدند، دانسته شدند -كه من حالا بعد یك نكته‌ای را هم در این زمینه عرض خواهم كرد- آن وقت شما راحت با آشنایی، با بصیرت میتوانید با وقوع جرم مقابله كنید كه اصلاً جرم واقع نشود. ما اگر توانستیم پیشگیری را به معنای واقعی كلمه راه بیندازیم هزینه‌ی مقابله‌ی با جرم بشدّت كاهش خواهد یافت. وقتی كه بتوانیم پیشگیری را راه بیندازیم اصلاً از لحاظ مواجهه‌ی با جرم و مجرم هزینه‌ِی كشور و هزینه‌ی قوّه‌ی قضائیّه بشدّت كاهش پیدا میكند؛ البتّه این محتاج همراهی همهی قوا است، بخصوص قوّه‌ِی مجریّه باید در این زمینه با قوّه‌ی قضائیّه همراهی كند.
پس بنابراین این هم یك نكته كه به همهی این موارد و این وظایف به صورت متوازن توجّه بشود و همه‌ِی اینها ان‌شاءالله مورد توجّهِ تحوّلی قرار بگیرند.
5) نیاز قوّه‌ی قضائیّه به بهره‌گیری از دانش نخبگان حوزه و دانشگاه
آن نكته‌ای كه عرض كردم كه مرتبط با این قضیّه است -كه این هم یك نكته‌ی مهمی است- [این است كه] قوّه‌ی قضائیّه نیاز دارد به بهره‌گیری از دانشها و دانشمندهایی كه كارشان فقط دانش قضائی نیست. حالا مثلاً در همین زمینه‌ِی پیشگیری از جرم؛ خب زمینه‌های جرم بعضاً روانشناختی است، بعضاً اقتصادی است، این را كسی كه صرفاً دانش قضائی دارد مشكل بتواند بشناسد تا بتواند حل كند؛ در این [مورد] شما طبعاً احتیاج دارید به افرادی كه در زمینه‌ی روانشناسی جمعی، روانشناسی فردی دارای دانش باشند، [دارای] آگاهی باشند یا در زمینه‌ی مسائل اقتصادی درست بدانند كه چه چیزی بستر وقوع چه حادثه‌ای و چه مشكلی یا چه راه‌حلّی است؛ اگر چنانچه از نخبگان حوزه و دانشگاه در دانشهای دیگر استفاده نشود، طبعاً قوّه‌ی قضائیّه نخواهد توانست كار را آن‌چنان كه باید و شاید دنبال كند. یا همین احیای حقوق عامّه كه گفته شد؛ خب تعریف حقوق عامّه چیز آسانی نیست، خود این محلّ اختلاف است كه حقوق عامّه چیست؛ این را طبعاً كسانی كه تخصّص در این بخش از حقوق دارند، میتوانند برای شما تبیین كنند و روشن كنند. البتّه من شنیدم كه در جهت ابهام‌زدایی از مفهوم حقوق عامّه، دادستان محترم كل(7) كارهایی كرده‌اند و مصادیق روشنی را از حقوق عامّه مدوّن كرده‌اند و مشخّص كرده‌اند كه اینها به عنوان حقوق عامّه است؛ از جمله مثلاً مسئله‌ی محیط زیست را یا واگذاری بدون دقّت واحدهای تولیدی را، همین كاری كه حالا رئیس محترم قوّه دنبال میكنند و بسیار هم كار درست و به‌جایی است كه گاهی اوقات میشود كه این كار، بظاهر كار فردی است امّا در واقع یك كار جمعی و مربوط به حقوق عامّه است؛ مثلاً واگذاری بنگاه‌های تولیدی با عدم دقّت به آدمهایی كه یا ناصالحند، ناشایستند یا اینكه ناتوانند؛ خب این منجر خواهد شد به اینكه ناگهان یك ضربه‌ی اساسی به كلّ تولید در كشور بخورد، این دیگر مربوط به یك نفر و دو نفر نیست، این حقوق عامّه است. بنابراین رسیدگی به این قضیّه یك امر مهم و لازمی است و به نظر من قوّه‌ی قضائیّه از دانشها و دانشمندهای بخشهای مختلف هم در باب تحوّل باید استفاده كند.
6) لزوم اعتقاد به تحوّل، در كلّ بدنه‌ی قوّه‌ی قضائیّه
یك نكته‌ی دیگری كه این را هم خوب است عرض بكنم، این است كه حركت تحوّلی در قوّه‌ی قضائیّه نمیتواند صرفاً متكّی باشد به یك مجموعه‌ی در رأس قوّه -حالا ریاست محترم قوّه خب معلوم است كه به معنای واقعی كلمه دنبال تحوّل است- یا عناصر برجسته و صاحبان مناصب بالا؛ [بلكه] باید در كلّ بدنه‌ی قوّه‌ی قضائیّه اعتقاد به تحوّل وجود داشته باشد. خب حالا خوشبختانه ایشان در این گزارشی كه اكنون دادند، اشاره میكنند به اینكه این معنا در قوّه‌ی قضائیّه وجود دارد، مایه‌ی خرسندی است، من روی این تأكید میكنم؛ یعنی كاری بشود كه مجموعه‌ی قوّه و عناصر گوناگون در قوّه، و بدنه‌ی قوّه معتقد بشوند به اینكه باید به معنای [واقعی] كلمه تحوّل پیشرفت‌گونه به سمت تحقّق اهداف عالی قوّه‌ی قضائیّه انجام بگیرد.
7) مردمی بودن قوّه‌ی قضائیّه
یك نكته هم مسئله‌ی مردمی بودن است كه بنده قبلاً هم این را مكرّر گفته‌ام، حالا هم در گزارش جناب آقای رئیسی مسئله‌ی مردمی بودن بود؛ خب، مردمی بودن شقوقی دارد، مصادیقی دارد؛ یك جنبه‌ی مردمی بودن این است كه قوّه‌ی قضائیّه خودش را دارای شأن و روحیه‌ی خدمتگزاری به مردم بداند؛ نگاه، از بالا نباشد؛ گاهی نگاه‌های ما به مردم ممكن است [جوری باشد] كأنّه از بالا نگاه میكنیم به مردم؛ نخیر، ما جزو مردمیم، بین مردمیم، خیلی از این مردم از ما بالاتر هم هستند و بنابراین اینكه كسی از موضع بالا به آحاد مردم نگاه كند غلط است؛ بنابراین روحیه‌ی خدمتگزاری [مهم است]. ما باید خودمان را خدمتگزار مردم بدانیم؛ هر كدام ما در هر جایی كه هستیم. این یكی از جنبه‌های مردمی بودن است. یك جنبه‌ی دیگر این است كه ما كاری كنیم كه دسترسی مردم به قوّه‌ی قضائیّه آسان بشود. یكی از كارهای مهم این است كه مردم براحتی بتوانند به مراكز مورد نیازشان در قوّه‌ی قضائیّه دسترسی داشته باشند.
یكی دیگر از مسائل مهم این است كه مردم، اطّلاعات قضائی پیدا كنند؛ گاهی اوقات كسانی، یك گرفتاری‌ای دارند كه اگر چنانچه مثلاً به فلان نقطه‌ی قوّه‌ی قضائیّه مراجعه كنند، این حل خواهد شد؛ [امّا]نمیدانند، مطّلع نیستند و این گرفتاری روی آنها فشار می‌آورد، زندگی‌شان را زیر فشار قرار میدهد و گاهی مشكلات فراوانی درست میكند. بنابراین [باید] اطّلاعات قضائی، آگاهی‌های قضائی مردم هم بالا برود.
یكی هم به معنای حضور در بین مردم است كه خب الحمدلله من میبینم مسئولین قوّه‌ی قضائیّه -خود جناب آقای رئیسی و بعضی دیگر- راحت بین مردم حضور پیدا میكنند؛ این خیلی خوب است؛ یعنی با مردم مواجه بشوید، در بین مردم حضور پیدا كنید؛ این هم یك نقطه است. بنابراین اینها جهات مختلف و مصادیق مختلف مردمی بودن است.
یك مصداق دیگری كه این را من یك نكته‌ی جداگانه‌ای قرار داده‌ام و این هم خوشبختانه امروز در بیانات آقای رئیسی بود، این است كه مردم به قوّه‌ی قضائیّه كمك كنند. حالا شما دارید با فساد مبارزه میكند، خیلی خب، یكی از عواملی كه میتواند شما را در این راه كمك كند گزارشهای مردمی است؛ وقتی مردم به شما گزارش دادند در زمینه‌ی مسائل مربوط به فساد، شما میتوانید از آن استفاده كنید و بهره ببرید كه البتّه بعد راجع به این توضیح خواهم داد؛ این نكته‌ای است كه مربوط به آن بخش بعدی ما است كه مربوط به مسائل فساد است.
8) لزوم فعّالیّت رسانه‌ای و هنری در باب كار قضائی
یك نكته‌ی دیگری هم در مورد تحوّل عرض كنیم كه این نكته‌ی آخر است و آن، فعّالیّت رسانه‌ای و هنری در باب كار قضائی و تحرّكات قضائی است. ببینید، دشمنانِ حركت عمومی نظام جمهوری اسلامی از همهی راه‌های ممكن برای دشمنی استفاده میكنند و به هر نقطه‌ای از نقاط نظام جمهوری اسلامی كه بتوانند، از همین طرق مختلف ضربه میزنند كه از جمله‌ی [آنها] مسائل قضائی است. حالا خارجی‌ها را كار ندارم، [امّا] متأسّفانه در داخل هم حتّی با غفلت بعضی از مسئولینِ مربوط به این مسائل كارهایی میكنند، فیلم‌هایی میسازند كه اساس و مبانی قضائی جمهوری اسلامی را زیر سؤال میبرد و متأسّفانه این فیلم‌ها در بازبینی‌های این نشست‌های عمومی هنری و مانند اینها مورد توجّه قرار نمیگیرد و اینها اكران هم میشود، روی پرده هم می‌آید و پخش هم میشود؛ این خیلی چیز بدی است. قوّه‌ی قضائیّه باید به این مسئله توجّه كند، صرفاً كار تبلیغاتی و رسانه‌ای این نیست كه شما بیایید آمار بدهید؛ خب بله، سخنگوی محترم قوّه‌ی قضائیّه می‌آید توضیحاتی میدهد، آماری میدهد، خیلی هم خوب است، اینها لازم هم هست، امّا كافی نیست. این كافی نیست كه ما بگوییم آقا ما این كارها را كرده‌ایم؛ نه، برای اینكه ذهن مردم به معنای واقعی كلمه متوجّه به این قضایا بشود، كار هنری لازم است، كار رسانه‌ای به معنای هنری لازم است؛ این را جزو كارهای اساسی باید به حساب آورد.
شما ببینید غربی‌ها در این زمینه چه میكنند؛ خب دادگاه‌های غرب در سینما و فیلم‌هایشان -حالا آن مقداری كه بنده دیدم، در فیلم‌هایی كه یا آمریكایی‌ها درست میكنند، فیلم‌های هالیوودی، یا اروپایی‌ها درست میكنند- یك نقطه‌ی عدالت خشكِ محضِ این جوری است. اصلاً هیچ تعرّضی، تجاوزی به متّهم ندارند و تا یقین نكنند، حكم صادر [نمیكنند]؛ دادگاه در فیلم‌ها این جوری است، [امّا] بیرون را شما نگاه كنید، الان وضع آمریكا را مشاهده كنید، ببینید چه كار میكنند. هزاران نفر را به صِرف حضور در خیابان میبرند زندان. این آقای رئیس‌جمهور محترم آمریكا(8) هزاران كودك را از پدر مادرهایشان جدا كرد، در قفس انداخت؛ یعنی روال كارشان این جوری است. میگوید كه اگر چنانچه فلان كار را بكنید، دَه سال باید بروید زندان؛ خب این قانون نمیخواهد؟ لازم نیست كه مثلاً كسی [طبق قانون عمل كند]؟ میگوید: «من میگویم باید این قدر حكم داده بشود»؛ یعنی قضاوتهایشان این جوری است، دادگاه‌هایشان این جوری است امّا در مقام تبلیغات كه شما نگاه میكنید، یك چیز شسته و رُفته و زینت‌كرده و آرایش‌كرده‌ای است كه نشان میدهند. خب من البتّه طرف‌دار این نیستم كه ما بر خلاف واقع، چیزی را آرایش بدهیم؛ نخیر، امّا همان واقع قضیّه را، آن كاری را كه شما دارید انجام میدهید، مشخّص كنید، بیان كنید كه متأسّفانه عكسش وجود دارد؛ یعنی گاهی اوقات در كشور ما فیلم‌هایی در مورد مسائل قضائی و آنچه مربوط به مسائل قضائی است ساخته میشود كه درست عكس واقعیّت است، یعنی ضدّ واقعیّت است كه من دیگر حالا اسم نمی‌آورم. اینها راجع به مسائل تحوّل.
چند نكته در مورد مبارزه با فساد: 1) لزوم قاطعیّتِ قوّه‌ی قضائیّه
در مورد مسئله‌ی فساد هم چند نكته را عرض میكنیم؛ خب الحمدلله توجّه به قضیّه‌ی فساد در قوّه‌ی قضائیّه اوج گرفته. البتّه قبل از این دوره شروع شده بود ولیكن حالا بحمدالله در اوج است و مورد توجّه است؛ و مردم هم كه نگاه میكنند می‌بینند شما برخورد با مفسد میكنید، ملاحظه نمیكنید و قاطع وارد میدان میشوید، واقعاً خوشحال میشوند، امیدوار میشوند؛ چون فساد و مفسد یك ضربه‌ی بزرگی به زندگی مردم و به روحیه‌ی مردم و به ایمان و اعتقاد مردم است. حقیقتاً و انصافاً فساد مالی ــ به همراه فسادهای دیگر كه حالا آنچه فعلاً در دستور كار قوّه‌ی قضائیّه است، فسادهای مالی و اقتصادی است ــ گرفتاری بزرگی است، یك ویروس خطرناكی است مثل همین ویروس كرونا؛ و مثل ویروس كرونا واگیردار هم هست؛ بشدّت واگیردار و مسری است؛ یعنی فساد در یك جا، سریع و شدید به جاهای مختلف سرایت میكند. یك مفسد فقط خودش مفسد باقی نمیماند، دیگران را هم به دلایل مختلفی به فساد سوق میدهد؛ و اتّفاقاً در ویروس كرونا كه دست آلوده و ناپاك مایه‌ی انتقال ویروس است، در فساد هم دستهای آلوده و ناپاك موجب میشوند كه فساد منتقل بشود و دست‌‌به‌دست بشود؛ منتها خب در ویروس كرونا این دست را اگر صابون زدیم و شستیم، مسئله تمام میشود [امّا] آنجا دیگر آن دست با صابون زدن و شستن تمام نمیشود، جز قطع شدن چاره‌ای ندارد. بنابراین مسئله، مسئله‌ی بسیار مهمّی است.
مأموریّت قوّه‌ی قضائیّه مبارزه‌ی با فساد در كلّ جامعه است كه این معلوم است؛ یعنی مسلّماً در كلّ جامعه شما میخواهید با فساد مبارزه كنید، لكن در درجه‌ی اوّل، مبارزه‌ی با فساد در داخل خود قوّه است كه من این را بارها مكرّر در دیدارهای تقریباً همه‌ساله‌ی با عزیزان قوّه‌ی قضائیّه تأكید كرده‌ام و اصرار بر این ورزیده‌ام. اگر چنانچه فسادی در داخل قوّه‌ی قضائیّه به وجود بیاید، ضررش بسیار بیشتر از فساد بیرون قوّه‌ی قضائیّه است؛ مثل همان «وای به روزی كه بگندد نمك»(9) است؛ یعنی این جوری نیست كه بتوانیم مثل بقیّه‌ی فسادها با آن برخورد كنیم؛ نه، ضربه و سنگینیِ این خیلی زیاد است و حقیقتاً برخورد جدّی و كارشناسی لازم دارد. بنابراین در درجه‌ی اوّل، نگاه باید به فساد درون قوّه باشد. البتّه اینكه میگوییم درجه‌ی اوّل، معنایش این نیست كه این را تمام كنیم، بعد بپردازیم به بقیّه‌ی بخشها؛ نه، به صورت متوازن همان طور كه قبلاً گفته شد، همهی اینها بایستی پیش برود.
2) نگاه كارشناسی به بسترهای فسادخیز و ملاحظه‌ی عدالت در برابر متّهم
نكته‌ی بعد این است كه در زمینه‌ی فساد هم، به بسترهای فسادخیز توجّه بشود؛ و این احتیاج دارد به نگاه كارشناسی؛ همان طور كه قبلاً اشاره كردند. یعنی بایستی با نگاه كارشناسی، زمینه‌ِی بُروز فساد را و تولید فساد را شناسایی كرد، شناخت و با همان نگاه كارشناسی، به جنگ فساد رفت و برای ریشه‌كنی فساد تلاش كرد و كار كرد. و ملاك قوّه‌ی قضائیّه هم در مبارزه‌ِی با فساد، حق و عدل و قانون است. یعنی هیچ ملاحظه‌ی دیگری را نبایست كرد؛ ملاحظه‌ی حق را باید كرد، ملاحظه‌ی عدالت را باید كرد. و اگر چنانچه در یك موردی مبارزه‌ِی با فساد، منطبق با حق و عدل و قانون است بی‌ملاحظه بایستی حركت كرد.
البتّه من كه اصرارم بر عدم اغماض است، از آن طرف هم اصرارم بر عدم تعدّی است؛ یعنی فقط بر عدم اغماض تكیه نمیكنیم، بر عدم تعدّی هم تكیه میكنیم. خدای نكرده اگر چنانچه كسی كه مجرم نیست و مفسد نیست و فاسد نیست، به عنوان مفسد و فاسد شناخته بشود و معرّفی بشود و با او رفتار بشود، این ظلم بسیار بزرگی است؛ یا اگر چنانچه بیش از آن مقداری كه مستحقّ مجازات و مستحقّ ملامت است، مجازات و ملامت بشود این هم كاملاً درست نیست؛ یعنی وجود فساد و مفسد، خیلی خطرناك است امّا تعدّی به بی‌گناه به معنای واقعی كلمه از این خطرناك‌تر است؛ این را من تأكید میكنم.
عزیزان و مسئولان قوّه‌ی قضائیّه مراقب باشند -چه آنهایی كه در دادسراها مشغول كار هستند، چه آنهایی كه در دادگاه‌ها مشغول كار هستند- كه بر طبق حق و عدل رفتار كنند. یعنی اگر یك جایی حق و عدل اقتضا میكند شدّت عمل را، بدون ملاحظه اقدام كنند. آنجایی هم كه حق و عدل عدم شدّت عمل را اقتضا میكند، جَو‌گیر نشوند كه حالا چون جَو این را میگوید، ما مثلاً چنین بكنیم؛ این، هم به عزیزان قوّه‌ی قضائیّه [برمیگردد]، هم به كسانی كه بیرونند. تماشاچیان دادگاه‌های شما هم در این زمینه اظهار نظر [میكنند]؛ بخصوص حالا كه فضای مجازی یك چیز خیلی رایجی است و خیلی‌ها(10) اظهار نظر میكنند، قضاوت میكنند در فضای مجازی؛ و با بیانهای خودشان، با نوشته‌های خودشان، در واقع در موضع یك قاضی قرار میگیرند و رأی میدهند و بر اساس این رأی عمل میكنند؛ گاهی دشنام میدهند، گاهی تهمت میزنند و كارهایی مانند اینها میكنند؛ همه مراقب باشند، یعنی آنهایی هم كه در بیرون قوّه‌ی قضائیّه هستند مراقب باشند كه مبارزه‌ی با فساد منتهی نشود به تعدّیِ به كسانی.
من البتّه اینجا این را هم عرض بكنم كه در این برههی اخیر، در همین دادگاه اخیری كه در قوّه‌ی قضائیّه مطرح است، به بعضی از بزرگانِ پاك‌دستِ قبلی قوّه‌ی قضائیّه اهانت شد و به آنها ظلم شد؛ یعنی واقعاً جفا شد به آنها كه نبایستی این كار میشد و نباید بشود. البتّه خطاب من به افراد مؤمن، جوانهای مؤمن است، وَالّا آن كسی كه معاند است با او نمیشود كاری كرد. بعضی‌ها هستند كه فرض كنید انتقام مواضع محكم انقلابی فلان شخصیّت را وقتی كه در آن مقام نیست میخواهند از او بگیرند؛ با آنها من كاری ندارم، خطاب من به مردم مؤمن و مردم متدیّن و جوانهای خوبی است كه میخواهند بر طبق حق رفتار بكنند؛ مراقب باشند تعدّی نكنند، جفا نكنند، ظلم نكنند. همین حركت مبارزه‌ی با فساد كه الان بحمدالله به این خوبی در قوّه‌ی قضائیّه خودش را دارد نشان میدهد خب در زمان جناب آقای آملی(11) شروع شد؛ یعنی ایشان شروع‌كننده‌ِی این حركت بودند؛ هم در داخل قوّه‌ی قضائیّه و هم در بیرون قوّه‌ی قضائیّه؛ اینها نبایستی از نظر دور باشد.
3) كمك به حركت اقتصادی و جلوگیری از تعطیلی واحدهای تولیدی
یك نكته‌ی دیگر در مورد این مسئله‌ِی قوّه‌ی قضائیّه و این مبارزه‌ِی با فساد [این است كه] یكی از كارهای خوب قوّه‌ی قضائیّه حمایت از تولید و جلوگیری از تعطیلی این واحدها است. اینكه حالا جناب آقای رئیسی در گزارششان گفتند «هزار واحد تولیدی»، این خیلی مسئله‌ی مهمّی است، این خیلی كار مهمّی است. واقعاً هر بخشی از نظام جمهوری اسلامی كه میتواند كمكی به حركت اقتصادی جامعه بكند، وظیفه‌اش را انجام بدهد. مردم از لحاظ معیشت دچار سختی‌اند، یعنی معیشت مردم سخت است؛ هر كسی میتواند به مسئله‌ی اقتصاد كمك كند، بایستی كمك كند و یكی از كمكهای قوّه‌ی قضائیّه هم همین است كه جلوگیری كند از تعطیلی واحدهای تولیدی. اخیراً جناب آقای رئیسی ابلاغ كردند كه بانك‌هایی كه حالا مثلاً بعضی از بنگاه‌های تولیدی را مصادره كرده‌اند یا به عنوان گرو نگه داشته‌اند، حق ندارند اینها را تعطیل كنند؛ بسیار درست است این حرف؛ این كار كاملاً درست است؛ و این قابل تعمیم است؛ یعنی میتوانید به موارد دیگر هم این را تعمیم بدهید. مثلاً فرض كنید كه بخش خصوصی از دولت كارخانه‌ای را میخرد، بعد آن كارخانه را معطّل میكند، معوّق میكند، كارگرش را بیرون میكند، ماشین‌آلاتش را حراج میكند، زمینش را هم مثلاً یك ساختمان 20 طبقه یا 25 طبقه میسازد! خب اینها ضربه‌ی به اقتصاد كشور است؛ اینها را میتوانید به معنای واقعی دنبال كنید كه ارتباط با معیشت مردم دارد.
4) تشكیل دادگاه‌های تجاری و زیرساخت‌های حقوقی
یك نكته‌ی دیگر تشكیل دادگاه‌های تجاری است كه من قبلاً هم این را برای رفع اختلافات اقتصادی گفته‌ام.(12) یكی از كارهای لازم در مبارزه‌ی با فساد كه قبلاً اشاره كردم و گفتم برمیگردم به این، همین نظارتهای مردمی است. خب برای نظارتهای مردمی و گزارشهای مردمی زیرساخت حقوقی در داخل قوّه لازم است؛ یعنی شما باید جایگاه این را در داخل قوّه مشخّص كنید كه این گزارشها كجا برود، چه جوری بررسی بشود و صحّت و سُقم این گزارشها شناخته بشود، چگونه دنبال بشود، امنیّت آن گزارشگر هم چگونه محفوظ بماند؛ یكی از مسائل مهم این است. آمر به معروف و ناهی از منكر كه از جمله‌ی آنها، همین گزارشگری است كه می‌آید راجع به وجود فساد در فلان نقطه، در فلان معامله، در فلان اداره به شما گزارش میدهد، بایستی امنیّتش ــ هم امنیّت مادّی‌اش، هم امنیّت معنوی‌اش ــ حفظ بشود و مورد تعرّض قرار نگیرد. گاهی اوقات میشود مثلاً یك جوان مؤمن حزب‌اللهی متدیّنی از روی احساس وظیفه می‌آید یك گزارشی به شما میدهد، منتها چون قانون‌دان نیست، یك اشتباهی اینجا میكند؛ مثلاً یك اسمی را كه نبایستی تصریح میكرد در فلان جا، این را تصریح میكند، یك اشتباهی میكند در این زمینه؛ آن كسی كه قانون‌دانِ قانون‌شكن است از همین اشتباهِ كوچكِ این [جوان] استفاده میكند و آن مَفسده‌ی بزرگ را پشت این پنهان میكند، این جوان محكوم میشود، او سالم درمیرود! این چیزها بایستی ملاحظه بشود. این احتیاج دارد به اینكه در داخل قوّه‌ی قضائیّه یك زیرساخت و زیربنای حقوقی‌ای به وجود بیاید كه هم امنیّت گزارشگران مردمی را تأمین بكند، هم صحّت و سقم آنها را. ضمناً راه هم برای تهمت‌زنی باز نشود كه حالا تا دیدند كه یك دستگاهی هست كه گزارشهای مردمی را گوش میكند و قبول میكند، هر كس با هر كسی مثلاً یك مختصر خرده‌حسابی دارد، فوراً او را متّهم بكند؛ نه، بایستی پیش‌بینی بشود و ملاحظه بشود كه این [طور] هم نباشد. بالاخره آن كسی كه آمر به معروف و ناهی از منكر است باید به قوّه‌ی قضائیّه دلگرم باشد، بداند كه قوّه‌ی قضائیّه پشتیبان او است. این هم راجع به این [نكته].
من لازم میدانم از همهی قضات و مدیران شریفی كه در سراسر قوّه به كارهای دشوار مشغول هستند و وظایفشان را انجام میدهند -در زمینه‌ی تحوّل و وظایف گوناگون دیگر قوّه‌ی قضائیّه- تشكّر كنم. حالا جناب آقای رئیسی اشاره كردند كه در دوره‌ی كرونا و مشكلات كم‌ارتباطی و مانند اینها، كار قوّه‌ی قضائیّه همچنان ادامه پیدا كرد و كارها پیشرفت كرد، و بعضی هم در زمینه‌ِی مسائل تحوّلی واقعاً كار میكنند؛ من از همهی اینها تشكّر میكنم، از خانواده‌هایشان هم تشكّر میكنم؛ یعنی نیمی از زحمات آن كسانی كه در یك دستگاهی دارند تلاش میكنند و كار میكنند و خدمت شبانه‌روزی میكنند، در واقع مربوط به همسرانشان و خانواده‌هایشان است و اجر الهی هم متوجّه آنها است، از همهی آنها هم تشكّر میكنم.
احتیاج به مراقبت همه‌جانبه‌ی مسئولین و مردم در قضیّه‌ی بیماری كرونا
من در آخر صحبتم یك اشاره‌ای هم بكنم به این مسئله‌ی كرونا. بعضی‌ها خیال میكنند قضیّه‌ی كرونا تمام شد، حل شد؛ نه، مسئله‌ی كرونا ادامه دارد. خوشبختانه، هم در درجه‌ی اوّل، دستگاه‌های درمانی و بهداشتی و بیمارستانی و مانند اینها كه واقعاً در صف مقدّم، فداكاری كردند -كه دیگر حالا این را عرض كرده‌ایم، باز هم اگر ده بار دیگر بگوییم، زیاد نیست، چون كارشان، كار واقعاً برجسته‌ای بود، هنوز هم مشغولند- بعد هم مجاهدین فی‌سبیل‌الله كه به صورت داوطلبانه در میدان وارد شدند، از داخل بیمارستان و از داخل شهرها و تا قبرستان و همه جا افرادی وارد شدند و كار كردند و كمك كردند؛ مردم هم انصافاً خوب برخورد كردند، خوب پاسخ دادند كه من در اوایل سال به مناسبت تعطیلی سیزده‌به‌در از طرف مردم، واقعاً تشكّر عمیق و صمیمانه از مردم كردم(13) كه تا این حد وارد شدند. خب نتیجه چه شد؟ نتیجه این شد كه ما در دنیا به صورت یك كشور موفّق در برخورد با كرونا معرّفی شدیم. بعضی از رؤسای كشورها كه با آقای رئیس‌جمهور(14) -ایشان به من گفتند- صحبت میكردند، از ایشان سؤال كرده‌اند كه شما چه كار كردید؟ یعنی این نشان‌دهنده‌ی این است كه كار ما، توفیقات كشور ما در مسئله‌ی مبارزه‌ی با كرونا در دنیا منعكس شده كه مسئولان كشورها از رئیس‌جمهور ما میپرسند شما چه كار كردید؛ این اوّل كار بود؛ حالا كه نگاه میكنیم، می‌بینیم كه كأنّه آن حركت اوّلی، آن مجاهدت اوّلی سست شده از سوی بعضی از مردم و بعضی از مسئولین. من میبینم كه مسئولین محترم در تلویزیون حضور پیدا میكنند، در حالی كه دُوروبَرشان هم آدم هست، ماسك هم نزده‌اند؛ خب حالا من هم الان ماسك ندارم امّا دُوروبَر من كسی نیست؛ اگر چنانچه دو نفر، سه نفر بیایند دُور و بَر من، بنده هم حتماً ماسك میزنم، كما اینكه میزنم در یك مواردی هم، و آدم میبیند این ماسك [زده نمیشود]؛ خب وقتی كه شما كه مسئول دولتی هستید، در یك اجتماع مردمی ماسك نمیزنید، این جوانی هم كه در خیابان دارد راه میرود و حوصله‌ی ماسك ندارد، تشویق میشود كه نزند؛ نتیجه چه میشود؟ نتیجه همین میشود كه بعد از آنكه تلفات ما دورقمی شده بود و به حدود سی و چند نفر رسیده بود، حالا رسیده به صد و سی و چند نفر؛ این انسان را غصّه‌دار میكند. حدود یك ماه، یك ماه و نیم قبل، در آمارهایی كه به ما دادند، از بعضی از استانها نام آوردند كه در آنها هیچ تلفاتی نبوده، بنده واقعاً از ته دل خوشحال شدم، خدا را شكر كردم كه الحمدلله این تعداد استانهایی هستند كه در آنها هیچ تلفاتی وجود نداشته؛ حالا همین اخیراً، [یعنی] چند روز قبل از این گزارشی به من دادند، دیدم بعضی از همان استانهایی كه آن روز در گزارش بود كه هیچ تلفات نداشتند، تلفات متعدّدی در آنها گزارش كرده‌اند؛ انسان غصّه‌اش میشود، خب نباید این كار را بكنیم، باید ملاحظه كنیم، باید مراقبت بكنیم؛ هم مردم مراقبت كنند، هم مسئولین مراقبت كنند. خوشبختانه مجموعه‌های درمانی همچنان پای كار ایستاده‌اند، نگرانی من از این است كه اینها خسته بشوند؛ مجموعه‌های درمانی [تحمّل كرده‌اند]؛ خب تا كِی، چه قدر؟ بایستی ما كاری كنیم كه بارِ روی دوش اینها، این قدر سنگین نباشد. خدای نكرده اگر چنانچه پرستار ما، پزشك ما و بقیّه‌ی عناصر مربوط به درمان و بیمارستان و مانند اینها از كار خسته بشوند، خُب واقعاً كارها لنگ خواهد ماند و وضع بدتر خواهد شد.
گفته میشود كه مشكلات اقتصادی [ایجاد میشود]؛ بله، همین جور است؛ بایستی وضعی را پیش‌بینی كرد كه مشكلات اقتصادی از ناحیه‌ی كرونا، یا پیش نیاید، یا كمتر بشود و سبك بشود، لكن این را هم باید توجّه داشت كه اگر خدای نكرده ما بی‌توجّهی كردیم و مجدّداً كرونا شیوع فراوانی پیدا كرد، خُب كار اقتصاد مشكل‌تر خواهد شد، بدتر خواهد شد، مشكلات بیشتر خواهد شد؛ و ما امروز احتیاج داریم به مراقبت از همهی جهات. می‌بینید دشمنی‌ها را، می‌بینید آمریكای خبیث را، انگلیس خبیث را، دولتهای اروپایی را، می‌بینید كارهایی كه اینها هر چه از دستشان بر بیاید علیه جمهوری اسلامی كوتاهی نمیكنند، و خدا را شكر كه سرشان به سنگ میخورد و نمیتوانند مقاصد خودشان را عملی كنند و هر كار هم كه میكنند كه با این به قول خودشان «فشار حدّاكثری» ملّت ایران را به زانو در بیاورند، بحمدالله بازخوردش مشت ملّت ایران به سینه‌ی اینها و عقب زدن اینها است و موفّق نیستند؛ این در صورتی است كه ما همه به وظایفمان ان‌شاءالله بتوانیم عمل بكنیم.
خیلی متشكّرم از جناب آقای رئیسی، رئیس محترم قوّه‌ی قضائیّه و همكارانشان در هیئت رئیسه، در مجموعه‌ها، معاونین، رؤسای دادگستری‌ها و بقیّه‌ی عناصر مسئول و محترم و آحاد قضّات شریف قوّه‌ی قضائیّه و كاركنان محترمشان؛ از همهی آنها متشكّر هستم. ان‌شاءالله كه خداوند همهی شما را توفیق بدهد، همهی شما را كمك كند و خداوند روح مطهّر امام بزرگوار را شاد كند از این تلاشهایی كه شما میكنید و همچنین ارواح مطهّر شهدای عزیز را ان‌شاءالله با پیغمبر محشور كند.
والسّلام علیكم و رحمة الله و بركاته