انتظار بوشهری‌ها برای آب شیرین دریا كی به پایان می‌رسد؟

انتظار بوشهری‌ها برای آب شیرین دریا كی به پایان می‌رسد؟
تامین بخشی از آب شرب خانوارهای بوشهری از دریا آرزوی دیرینه‌ای است كه امسال با بهره برداری از سایت های جدید آب شیرین‌كن، نیمی از برنامه دولت برای شیرین سازی روزانه 150 هزار مترمكعب آب خلیج فارس محقق می شود.

هم اكنون 80 درصد از آب مورد نیاز استان بوشهر با هزینه‌های بالا و سختی‌های فراوان از طریق منابع آبی استان‌های همجوار تامین می‌شود كه خشكسالی‌ها و كاهش منابع آبی در این استان‌ها بویژه در تابستان مشكلات زیادی را در زمینه كم آبی، نوبت‌بندی و افت فشار برای مردم بوشهر به همراه دارد به همین دلیل دولت تدبیر و امید در سال‌های اخیر برای حل بخشی از این وابستگی‌ها و مشكلات تامین آب پایدار از منابع داخلی استان بوشهر طرح شیرین سازی آب را در دستور كار قرار داده‌است.


براساس گزارش‌های بین‌المللی منتشر شده آب مورد نیاز جهان تا سال 2025 میلادی به عدد 2هزار میلیارد متر مكعب در سال خواهد رسید و پیش بینی‌ها نشان می‌دهد كمبودهای موجود و كاهش كیفیت منابع آب آشامیدنی در آینده نزدیك منجر به ایجاد بحران در جهان و بسیاری از كشورهای مناطق مختلف بویژه خاورمیانه و در صورت نبود برنامه‌ریزی برای ایجاد منابع جدید آب، در ایران خواهد شد.

ایران یكی از نواحی خشك جهان است و شایع‌ترین مشكلات این كشور ناشی از اقلیم است، با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران و سیستم‌های سینوپتیكی (مجموعه كلی ویژگی‌های هواشناسی و اقلیمی) كه این منطقه را تحت تاثیر قرار می‌دهد، آشكار است كه خشكی، از جمله ویژگی‌های این منطقه به حساب می‌آید و خشكسالی یكی از مهم‌ترین و شایع‌ترین بلایای جوی اقلیمی است كه كشور را متاثر می‌سازد.

كاهش شدید بارندگی، افزایش درجه هوا، جهش رشد جمعیت در سال‌های اخیر و افزایش مصرف سرانه آب در كشور به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم، بخش‌های مختلف را تحت تاثیر قرار داده و منجر به ایجاد بحرانی است كه امروزه با آن روبرو هستیم و در صورت ادامه این روند، وضعیت تامین آب شرب در كشور و در آینده‌ای نه چندان دور به‌مراتب بدتر خواهد شد.

مطالعات و بررسی‌ها نشان می‌دهد كه از كل منابع آب كشور، حدود 93 درصد برای مصارف بخش‌های كشاورزی، صنعت و معدن و خانگی مصرف می‌شود كه با ادامه خشكسالی، كاهش سطح آب‌های زیرزمینی و خشك‌شدن رودخانه‌ها، بعید نیست بین 30 تا 40 سال آینده، بخش‌های وسیعی از كشور به بیابان مطلق تبدیل شود و به بروز بحران‌های اجتماعی و مهاجرت‌های گسترده بینجامد.

آخرین خشكسالی ایران در دهه 40 اتفاق افتاد كه تعداد قابل توجهی انسان، دام و طیور در شرق ایران از نبود آب شرب و گرسنگی، تلف شدند و جمعیت قابل‌توجهی به شهرهای مركزی و جنوب شرق كشور مهاجرت كردند.

هرچند به‌گفته كارشناسان خشكسالی قابل كنترل نیست، اما می‌توان با اجرای برنامه‌های درست و مدیریت منطقی این خطر را با كمترین آسیب پشت سر گذاشت.

شیرین سازی بهترین راه حل بحران كم آبی

شیرین‌سازی آب یا نمك‌زدایی به فرایند جداسازی نمك از آب گفته می‌شود، روش‌های گوناگونی برای شیرین‌سازی آب دریا به كار می‌رود كه حرارتی، غشایی و هیبریدی سه روش متداول شیرین‌سازی آب در دنیا است، با توجه به وجود نیروگاه‌های متعدد برق و سواحل طولانی در مناطق جنوبی كشور و مزایای روش هیبریدی، گزینه بهینه برای تولید آب شیرین در این مناطق استفاده از روش‌های هیبریدی است.

ظرفیت كلی شیرین‌سازی آب دریا در جهان 100 میلیون متر مكعب در شبانه‌روز است كه از این ظرفیت، 47 درصد در شمال آفریقا و خاورمیانه، 18 درصد در شرق آسیا ، 12 درصد در آمریكای شمالی، 11 درصد در اروپا و 12 درصد در سایر مناطق انجام می‌پذیرد.

عربستان سعودی دارای بزرگ‌ترین بازار شیرین‌سازی آب از دریا است كه با تولید بیش از 14 میلیون متر مكعب آب در شبانه‌روز، رتبه نخست دنیا در استفاده از صنعت نمك‌زدایی را دارا است یعنی در واقع این كشور قریب به چهار برابر حجم آب فعلی دریاچه ارومیه آب شیرین در سال تولید می‌كند و در حال ساخت بزرگ‌ترین آب‌شیرین‌كن جهان با ظرفیت تولید بیش از یك میلیون متر مكعب آب در شبانه‌روز است و در زمان حاضر، عربستان حدود 50 درصد از نیاز آب خانگی خود را از طریق واحدهای آب‌شیرین‌كن تامین می‌كند.

آمریكا نیز با تولید بیش از 10 میلیون متر مكعب در شبانه‌روز آب شیرین در مقام دوم قرار دارد و سومین رتبه در شیرین‌سازی آب دریا متعلق به كشور امارات متحده عربی است، این كشور دارای واحدهای بزرگ نمك‌زدایی است كه بزرگ‌ترین آن با ظرفیت 600 هزار متر مكعب در شبانه‌روز آب شیرین تولید می‌كند.



همچنین امارات در حال ساخت یكی از بزرگ‌ترین واحدهای نمك‌زدایی RO است كه ظرفیتی برابر 900 هزار متر مكعب در شبانه‌روز دارد، این درحالی است كه این كشور تا سال 2011 دارای 38 واحد نمك‌زدایی با ظرفیت بیش از 50 هزار متر مكعب آب در شبانه‌روز و 60 واحد با ظرفیت بین 10 هزار تا 50 هزار متر مكعب آب در شبانه‌روز بوده‌است هم اكنون این كشور در مجموع بیش از 9 میلیون متر مكعب آب در شبانه‌روز تولید می‌كند.

دیگر كشورهای حاشیه خلیج‌فارس نیز از صنعت نمك‌زدایی برای رفع نیازهای آبی خود استفاده می‌كنند ظرفیت تولید آب شیرین در واحدهای نمك‌زدایی كشورهای كویت، قطر، بحرین و عمان به‌ترتیب برابر با 3 میلیون، 1.8 میلیون، 1.1 میلیون و یك میلیون متر مكعب در شبانه‌روز است.

ایران نیز در سال‌های اخیر در میان كشورهای دارای تنش آبی قرارگرفته است و همان‌طور كه اشاره شد، در آینده نیز این تنش در منابع آبی كشور پررنگ‌تر خواهد شد، بهترین راه‌حل بحران كم‌آبی و خشكسالی در ایران شیرین‌سازی آب دریا است.

شتاب توسعه آب شیرین‌كن‌ها در دولت تدبیر و امید

ظرفیت واحدهای نمك‌زدایی در حال بهره‌برداری كشور، در حدود 230 هزار متر مكعب در شبانه‌روز است كه سهمی كمتر از حدود یك درصد از ظرفیت نمك‌زدایی منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا را دارد، این مطلب نشان می‌دهد اگرچه كشور ما در سال‌های اخیر سرعت خود را در توسعه آب‌شیرین‌كن‌ها افزایش داده اما هنوز به ظرفیت مناسب نرسیده و با تكمیل سایر واحدهای در حال احداث شیرین‌سازی آب دریا، ظرفیت شیرین‌سازی آب به 460 هزار متر مكعب در شبانه‌روز افزایش خواهد یافت.

از نیمه سال 1392 تاكنون 39 سامانه نمك‌زدایی با ظرفیت بیش از 174 هزار متر مكعب در شبانه‌روز (معادل 63.7 میلیون متر مكعب در سال) بیشتر در سواحل جنوبی كشور به بهره‌برداری رسیده‌است و بر اساس ارزیابی صورت گرفته بیش از 60 درصد كل تاسیسات نمك‌زدایی در همین بازه زمانی احداث شده و یا در حال بهره‌برداری است.

در زمان حاضر 60 آب شیرین‌كن با ظرفیت بیش از 242 هزار متر مكعب در شبانه‌روز (معادل 88.4 میلیون مترمكعب در سال) در كشور در حال بهره‌برداری است و 25 طرح با ظرفیت حدود 234 هزار مترمكعب در شبانه‌روز (معادل 85.3 میلیون مترمكعب در سال) در دست ساخت است.

بنا بر اعلام وزارت نیرو، در اجرای تأكیدهای رئیس‌جمهوری و اجرای سیاست‌های كلان وزارت نیرو به منظور تامین آب شرب مردم جنوب كشور از طریق دریا و در قالب احداث تاسیسات آب‌شیرین‌كن نیز مطالعاتی در زمینه میزان كمبود آب استان‌های جنوبی كشور (حاشیه خلیج فارس و دریای عمان) تا عمق 100 كیلومتر صورت گرفته و بر این اساس برنامه وزارت نیرو برای تامین آب از طریق آب شیرین‌كن برای جمعیت زیر پوشش استان‌های یادشده و اعتبار مورد نیاز احداث تأسیسات نمك‌زدایی(آب شیرین‌كن) برای افق‌های زمانی 1400 و 1403 مشخص شده‌است.

طبق برنامه قرار است تا سال 1400، به میزان 300 هزار مترمكعب در شبانه‌روز به ظرفیت تأسیسات نمك‌زدایی (آب شیرین‌كن) استان‌های جنوبی كشور(فارس، سیستان‌وبلوچستان، كهگیلویه و بویراحمد، بوشهر، كرمان، خوزستان و هرمزگان) افزوده شود.

همچنین تا سال 1403 نیز ظرفیتی معادل 300 هزار مترمكعب در شبانه‌روز به این رقم اضافه خواهد شد كه كل آب تولیدی حاصله، حدود سه میلیون نفر به جمعیت زیر پوشش تاسیسات نمك‌زدایی اضافه می‌كند.

نخستین آب شیرین‌كن ایران در بوشهر

در زمان حاضر حدود 90 درصد مجموع تاسیسات نمك‌زدایی در استان‌های هرمزگان، سیستان‌وبلوچستان، بوشهر و خوزستان واقع شده‌است كه در این مناطق 21 سامانه آب شیرین‌كن با ظرفیتی بیش از 220 هزار مترمكعب در شبانه‌روز دردست ساخت است و 49 آب شیرین‌كن با ظرفیت حدود 147 هزار مترمكعب در شبانه‌روز در حال بهره‌برداری است.

با توجه به منابع فراوان انرژی در كشور، انتخاب فناوری و ظرفیت مناسب واحدهای نمك‌زدایی می‌تواند هزینه‌های تمام‌شده برای تولید آب از این روش را كاهش دهد و منابع آبی قابل‌ اطمینانی را برای ما به ارمغان آورد، با توسعه صنعت نمك‌زدایی، امنیت آب شرب در نوار ساحلی جنوب كشور و بویژه سواحل مكران، افزایش خواهد یافت كه این امر از اهمیت ویژهای برای كشور برخوردار است.

تاریخچه شیرین سازی آب در ایران از استان بوشهر آغاز می‌شود و تجربه آن به 50 سال پیش در زمینه شیرین سازی آب دریا بازمی گردد طوریكه نخستین دستگاه آب شیرین كن در ایران در پایگاه هوایی و نیروی دریایی بوشهر در سال 1349 به بهره‌داری رسید.



صدور مجوز شیرین سازی 150 هزار مترمكعب آب در بوشهر

افزایش جمعیت، كمبود منابع آب در استان بوشهر، انتقال آب از استان‌های همجوار بعلت كاهش نزولات آسمانی، خشكسالی حاكم طی سال های اخیر در بیشتر مناطق ایران از جمله استان بوشهر ، بالا رفتن هزینه برداشت، تصفیه و انتقال آب از منابع یاد شده، در نظر گرفتن برنامه‌های توسعه صنعتی و كشاورزی برای استان، از عواملی است كه نیاز به آب را افزایش داده و جبران آن را از منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی با چالش رو برو خواهد كرد.

براساس آمارها 80 درصد از آب آشامیدنی مورد نیاز استان بوشهر از استان‌های دیگر شامل 60 درصد از استان كهگیلویه و بویراحمد و 20 درصد از شهرستان كازرون استان فارس تامین می‌شود، كه تلاش می‌شود با اجرای پروژه‌های آب‌شیرین كن این وابستگی كاهش یابد.

با توجه به مشكلات كم آبی در مناطق مختلف استان بوشهر با پیگیری مسئولان مجوز احداث آب شیرین كن در مناطق مختلف استان صادر شد كه از جمله مهمترین آنها آب شیرین كن 35 هزار مترمكعبی بوشهر و 28 هزار مترمكعبی سیراف است.

در دولت تدبیر و امید برای رسیدن به آب پایدار بیشترین و بالاترین سرمایه‌گذاری را دولت برای احداث آب شیرین كن‌ها انجام داده و با بهره‌برداری از آنها تا حدود زیادی از مشكلات تامین آب در استان بوشهر برطرف می‌شود.



مدیرعامل آب و فاضلاب استان بوشهر گفت: با توجه به خشكسالی‌های طولانی مدت و محدودیت منابع آبی به علت برداشت‌های بی‌رویه كل منابع آبی استان بویژه منابع زیرزمینی از دست رفته و در زمان حاضر 60 درصد منابع آبی مورد نیاز استان از سد كوثر در استان كهگیلویه و بویراحمد و 20 درصد از منطقه كازرون شامل رودخانه شاپور، چشمه ساسان و برخی چاه‌های موجود در منطقه تامین می‌شود.

عبدالحمید حمزه پور اضافه كرد: با برنامه‌ریزی‌های انجام شده و با حمایت استاندار تلاش شده از منابع آب داخلی استان كه شامل منابع آب شور (آب دریا) است برای كاهش وابستگی استان از نظر منابع آبی به خارج از استان استفاده شود كه در زمان حاضر 30 هزار مترمكعب آب شیرین كن در بوشهر و كنگان در حال تولید آب است.

وی اضافه كرد: برای كاهش وابستگی این استان به منابع آبی استان‌های همجوار با یكهزار میلیارد تومان اعتبار 14 سایت آب شیرین كن با ظرفیت تولید 150 هزار متر مكعب آب در این استان در دست ساخت است.

مدیرعامل آب و فاضلاب استان بوشهر بیان كرد: با راه‌اندازی این آب‌شیرین كن‌ها تا سال 1401 میزان وابستگی استان بوشهر از نظر منابع آبی به خارج از این استان 20 درصد كاهش می‌یابد و در مجموع ظرفیت تامین و تولید آب از منابع داخلی استان بوشهر به 40 درصد نیاز مصرفی این استان می‌رسد و وابستگی به منابع آبی خارج استان از 80 به 60 درصد كاهش می‌یابد.

وی اضافه كرد: از این شمار آب‌شیرین‌كن 9 مورد در حوزه شهری است كه با بهره‌برداری از آنها 112 هزار مترمكعب تولید آب انجام می‌شود.



حمزه پور ادامه داد: از كل آب‌شیرین‌كن‌های شهری آب شیرین‌كن بوشهر با ظرفیت 10 هزار مترمكعب و 820 میلیارد ریال اعتبار در سال 95 افتتاح شد و امروز با افزایش 125 درصدی ظرفیت آن به 22هزار و 500 مترمكعب رسیده است.

وی یادآور شد: افزون براین آب شیرین كن 10 هزار مترمكعبی كنگان نیز با 420 میلیارد ریال اعتبار در سال 94 وارد مدار تولید شده و در حال فعالیت است.

مدیرعامل شركت آب و فاضلاب استان بوشهر گفت: آب‌شیرین كن سعدآباد با ظرفیت 2هزار و 500 مترمكعب و سرمایه‌گذاری 24 میلیارد ریال نیز از جمله دیگر پروژه‌های مورد بهره‌برداری شده در این استان است.

حمزه پور افزود: آب شیرین كن 17 هزار متر مكعبی برازجان با یكهزار و 700 میلیارد ریال، آب‌شیرین كن پنج هزار مترمكعبی فاز 2 عسلویه و پنج هزار مترمكعبی فاز 2 دلوار نیز در حال برگزاری مناقصه و انتخاب پیمانكار هستند.

وی بیان كرد: آب‌شیرین 35 هزار مترمكعبی بوشهر 2 با یك هزار و 420 میلیارد ریال اعتبار در دست اجراست و به عنوان دومین آب‌شیرین‌كن بزرگ بعد از استان هرمزگان است كه در حال طی مراحل پایانی آن است.

حمزه پور گفت: پروژه 35 هزار مترمكعبی آب شیرین‌كن بوشهر كه از سوی شركت مپنا در حال انجام است بعنوان مهمترین پروژه در این بخش است كه تا پایان سال وارد چرخه بهره‌برداری شود و در صورت تحقق این امر آب شهر بوشهر به پایداری می‌رسد و بخشی از دغدغه استان برطرف می‌شود چرا كه بهره‌برداری از این پروژه برای كل استان مفید است.

وی ادامه داد: آب شیرین كن وحدیته و دالكی با 20 هزار و 500 مترمكعب و 191 میلیارد ریال سرمایه‌گذاری در دست ساخت است و قرار است تا نیمه دوم سال جاری مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

حمزه پور اضافه كرد: آب شیرین كن آبخش و سعدآباد با هشت هزار و 500 مترمكعب و 243 میلیارد ریال اعتبار از دیگر پروژه‌های آب‌شیرین كن است كه تا نیمه دوم سال آینده بهره‌برداری خواهد شد.

مدیرعامل شركت آب و فاضلاب استان بوشهر گفت: همچنین در حوزه روستایی نیز پنج آب شیرین كن با تولید 38 هزار و 800 مترمكعب آب در دست اجراست.

حمزه پور یادآور شد: این آب‌شیرین كن‌ها شامل نوارساحلی دشتی با ظرفیت 300 مترمكعب در شبانه روز و با اعتبار 70 میلیارد ریال اعتبار در مرداد آینده آماده بهره‌برداری است.

وی ادامه داد: آب شیرین كن فازیك دلوار شهرستان تنگستان با ظرفیت هفت هزار و 500 مترمكعب در شبانه روز و 750 میلیارد ریال اعتبار، آب شیرین كن 28 هزار مترمكعبی سیراف - جم با اعتبار 2 هزار و 250 میلیارد ریال اعتبار، هلیله و بندرگاه و شیف با ظرفیت هزار مترمكعب در شبانه روز و با اعتبار 100 میلیارد ریال در دست اجراست.

حمزه پور اضافه كرد: با توجه به اینكه احداث آب‌شیرین كن‌ها از محل منابع ارزی انجام می‌شود همچنین بخشی از تجهیزات مورد نیاز این واحدها نیز از خارج از كشور باید تامین شود كه با شرایط پیش آمده و تحریم‌های آمریكا به طور قطع مشكلاتی را برای سرمایه‌گذاران به دنبال دارد اما تلاش می‌شود واحدهای در دست اجرا براساس برنامه مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

این مقام مسئول ادامه داد: با توجه به هزینه 100 هزار ریالی برای هر مترمكعب شیرین سازی آب دریا و پرداخت كامل سوبسید آن از سوی دولت، اعمال مدیریت مصرف آب از سوی مردم ضروری است.

حل مشكل آبرسانی مساله نخست مسئولان استان بوشهر است



معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری بوشهر گفت: در سال 97 تجمع‌های زیادی به دلیل كم آبی و در بعضی از نقاط قطعی چند روزه باعث به زحمت افتادن مردم شد اما با تلاش مسئولان و حمایت دولت برای اجرای پروژه‌های مهم آبرسانی امروز این مشكل به كمترین میزان خود رسیده‌است.

مجید خورشیدی اضافه كرد: امروز تامین آب مناسب برای برطرف كردن نیازهای آشامیدنی و بهداشتی مردم به عنوان نخستین مساله مسئولان استان بوشهر به شمار می‌رود هرچند هنوز مشكلاتی در برخی از مناطق وجود دارد اما كاهش قابل توجه این مشكلات در سال گذشته و امسال گواهی بر این مدعا است.

وی ادامه داد: با همت دولت تدبیر و امید تلاش می‌شود با اجرای پروژه‌های آب‌شیرین كن ضمن كاهش وابستگی استان به منابع آب استان‌های همسایه، مشكل تامین آب این استان برطرف شود.