چند و چون برگزاری مراسم‌های عزاداری محرم، طی روزهای اخیر نگرانی‌های بسیاری را به دنبال آورد؛ چه برای كسانی كه نگران پیامدهای فاجعه‌بار تجمعات عزاداران بودند و چه كسانی كه باورمند و مصر به پابرجا نگاه داشتن این مناسكند.
گره‌گشایی رهبری در مساله عزاداری
چند و چون برگزاری مراسم‌های عزاداری محرم، طی روزهای اخیر نگرانی‌های بسیاری را به دنبال آورد؛ چه برای كسانی كه نگران پیامدهای فاجعه‌بار تجمعات عزاداران بودند و چه كسانی كه باورمند و مصر به پابرجا نگاه داشتن این مناسكند.
مدت زمان زیادی به آغاز ماه محرم باقی نمانده و همانند سال‌های گذشته دلباختگان مكتب عاشورا برای عزاداری و سخن گفتن و شنیدن از قیام امام حسین(ع) كم‌طاقت و منتظرند. اهمیت عاشورا در فرهنگ و هویت ایرانی، حضور و مشاركت اكثر مردم در مراسم‌های این ماه و همچنین شكل‌گیری اجتماع‌های عظیمِ میلیونی باعث شده چالش‌ها و سوالاتی در مورد همزیستی این مراسم‌ها با وضعیت شیوع كرونا مطرح شود، مخصوصا اینكه ستاد ملی كرونا اجتماع بیش از ده نفر را ممنوع كرده و بر اساس این دستورالعمل؛ تمام تجمعات، همایش‌ها و نشست‌ها لغو شده و به صورت مجازی برگزار می‌شود.
این سوالات و دغدغه‌ها مورد توجه ویژه مسئولان و ستاد ملی كرونا قرار گرفته و مسئولان در این زمینه با برگزاری جلساتی به دنبال برگزاری مراسم عزاداری همراه با رعایت الزامات بهداشتی‌اند. تراكم جمعیت، عدم فاصله بین مردم در این مراسم‌ها، تجمع در فضای بسته و اهدای نذورات از جمله مسائلی است كه می تواند در انتقال ویروس كرونا موثر واقع شده و باعث آسیب رسیدن به خیل عظیمی از مردم شود. بنابراین باید چاره‌ای برای این مسائل اندیشده و ابلاغ شود.
دوگانه علم و دین ممنوع
«حسن روحانی» رئیس جمهور و رئیس ستاد ملی كرونا با نزدیك شدن به ایام ماه محرم، هفته گذشته با تاكید بر این نكته كه هیچ‌كس نمی‌تواند میان دین و علم فاصله ایجاد كند، اظهار امیدواری كرد امسال فضای محرم با تلاش همه متولیان و مردم فضایی حسینی، عاشورایی و توام با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی باشد.
با اعلام این موضع ستاد از سوی دكترروحانی، طیف‌های مختلف شروع به انتقاد و حمله به این تصمیم كردند. حملات برخی جریانات كه با اهداف سیاسی و شخصی به این تصمیم حمله می‌كردند چندان در بین مردم مقبولیت نیافت. اما در این بین طیفی از متخصصان داخل كشور هم بودند كه به دلایل مختلف معتقد بودند نمی‌توان در مراسم‌های ماه محرم نكات بهداشتی را رعایت كرد و از این عدم رعایت منجر به مشكلات حادی خواهد شد.
این وضعیت باعث نگرانی طیف گسترده‌ای از مردم شد و این سوال را در جامعه پررنگ كرد كه اگر واقعا امكان رعایت نكات بهداشتی و پروتكل‌ها نیست پس چرا ستاد ملی كرونا اعلام كرده كه مراسم عزاداری برگزار می‌شود و آیا در این بین، فشار گروه‌هایی موثر واقع و باعث انفعال ستاد شده است؟
این گروه از متخصصان معتقد بودند كه امسال باید مراسم به صورت مجازی برگزار و از ظرفیت صدا و سیما و اینترنت برای عزاداری استفاده شود. احیای هیات‌های خانوادگی كه در دهه‌های گذشته در كشور پرنگ بوده اما در سال‌های اخیر كم رمق شده هم از دیگر پیشنهادات این گروه بود. در مورد نذری هم این متخصصان معتقدند كه باید مواد غذایی و خوراكی امسال استفاده نشود و اقلام بهداشتی نذر شود.
در میان نقدها و حمله‌ها، تعریف روحانی از باشكوه برگزار شدن مراسم محرم دیده نشد و تعبیر به حضور گسترده جمعیت شد. در حالی كه رئیس جمهوری توضیح داد كه برای ماه محرم باید به نحوی عمل كنیم تا بهانه‌ای در اختیار دشمنان قرار نگیرد و گفت: عزاداری امام حسین (ع) در شهرها و روستاها در همه مناطقی كه وضعیت قرمز و زرد و سفید وجود دارد، اما با تراكم كمتر و رعایت فاصله‌گذاری انجام شود. تراكم در مراسم عزاداری امام حسین (ع) طوری كه جمعیت زیادی در یك فضای كوچك باشند نباید بوجود بیاید و پروتكل‌های بهداشتی باید حتما مراعات شود.
گره‌گشایی رهبری و تاكید بر موقعیت محوری ستاد ملی مبارزه با كرونا
با آغاز حمله‌ها به مسئله برگزاری مراسم ماه محرم و در مقابل آن، طیف مذهبی‌تر جامعه و مداحان در این زمینه موضع‌گیری كردند كه این وضع باعث شكل‌گیری نوعی دوگانه كاذب میان مناسك دینی و لزوم حفظ سلامتی شد. سخنان یكی از مداحان مشهور تهران مبنی بر اینكه امسال تحت هر شرایطی مراسم خواهم گرفت هم حاشیه‌ساز شد. او گفته بود: بمیرم هم محرم را برگزار می كنم. مراسم محرم امسال را باید با شكوه برگزار كنیم. حتی اگر قرار باشد كسی بمیرد كسانی هستند كه بخواهند جانشان را برای این مراسم بدهند. اجازه جان ما كه دست خودمان است. من امسال با هر شرایطی دسته عزاداری بزرگی از میدان آزادی تا میدان انقلاب به راه می‌اندازم. البته بعد از واكنش ها به این سخنان، این مداح اعلام كرد كه سخنان او تقطیع شده و برگزاری جلسات عزاداری محرم با رعایت پروتكل‌های بهداشتی موارد توافق همه است.
وزیر بهداشت هم در جلسه‌ای با مداحان و مسئولان سازمان تبلیغات؛ دغدغه‌های خود را اینگونه بیان كرد: در عزاداری‌ها فقط باید پروتكل ها را رعایت كرد و ماسك بزنیم. راه افتادن دسته دو بدی دارد كه فكر ما را به خود مشغول كرده؛ اول اینكه با هیچ قوه قهریه‌ای نمی‌توانیم فاصله‌ها را حفظ كنیم و دوم اینكه اساساً نمی‌توانیم و قبیح می‌دانیم اگر جلوی عزاداری مردم را بگیریم... ما پیشنهادمان این است كه در یك فضای تعریف‌شده‌ای و بین خانه‌ها با هر وسعت و گستردگی پرچم مشكی بدهیم و از خانه‌ها روضه پخش كنیم.
بنظر می‌رسد عدم وجود ذهنیت مثبت در برخی طیف‌های مذهبی نسبت به هشدارهای متخصصان و مسئولان باعث واكنش این طیف شده بود كه با اعلام موضع سریع رهبری در زمینه ضرورت رعایت تصمیمات ستاد ملی كرونا و اینكه به صراحت اعلام كردند كه «توصیه‌ی من و تأكید من به همه‌ی كسانی كه میخواهند عزاداری كنند ...هر كاری می‌كنید، [اوّل] ببینید آنها چه می‌گویند. یعنی ستاد ملّی كرونا اگر چنانچه یك ضابطه‌ای را معیّن كرد برای عزاداری، همه‌ی ما موظّفیم آن را عمل كنیم» هم این دغدغه و ذهنیت منفی تا حد زیادی رفع شد.
بنابراین باتوجه به اعلام ستاد ملی كرونا قرار است مراسمات عزادارای ماه محرم طبق الگوی ماه مبارك رمضان و در حالت محدود و در جمع‌های كوچك برگزار شود چرا كه حفظ جان در دین اسلام واجب است و تقابلی بین دین و عزاداری با رعایت پروتكل‌های بهداشتی نیست و عزاداری هم صرفا محدود و محصور در جمع‌های چندهزار نفری نیست.
